Định hình nông nghiệp đô thị tương lai, nông nghiệp trong lòng thành phố

Các chuyên gia đô thị, chuyên gia nông nghiệp cho rằng nông nghiệp đô thị hiện đại, ứng dụng công nghệ cao là hướng đi bền vững cho TP. Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, để thực hiện được hướng đi này, đòi hỏi thành phố phải có chính sách cụ thể để khuyến khích nông dân, hợp tác xã chuyển đổi cây trồng, công nghệ.

Hợp tác xã Tuấn Ngọc được chọn thí điểm mô hình HTX kiểu mới với sản xuất tiên tiến và liên kết chặt chẽ vừa sản xuất vừa tiêu thụ sản phẩm trong lòng thành phố

Ông Bùi Minh Thạnh, Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh cho biết, quá trình sáp nhập đã mở rộng không gian nông nghiệp với hơn 454.000 ha. Đây là điều kiện thuận lợi để phát triển các vùng sản xuất quy mô lớn và đa dạng hệ sinh thái. Mỗi khu vực có lợi thế riêng như TP. Hồ Chí Minh (cũ) mạnh về giống chất lượng cao và nông nghiệp đô thị, Bình Dương (cũ) phát triển cây công nghiệp và chăn nuôi sạch, Bà Rịa Vũng Tàu (cũ) có thế mạnh về nông nghiệp công nghệ cao, thủy sản và du lịch sinh thái.

Tuy nhiên, ông Bùi Minh Thạnh cũng chỉ ra tốc độ đô thị hóa nhanh đang tạo áp lực lên quỹ đất sản xuất, lao động nông thôn và hệ sinh thái... Bên cạnh đó, nhu cầu sản xuất nông nghiệp xanh, sạch, hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao và kết hợp du lịch nông nghiệp ngày càng tăng nhưng việc mở rộng mô hình và hình thành vùng sản xuất tập trung vẫn còn hạn chế. “Chính điều này đòi hỏi phải đánh giá tiềm năng và điểm nghẽn của nông nghiệp đô thị; xác định định hướng phát triển đến giai đoạn 2030 đến 2050; tổ chức không gian nông nghiệp phù hợp quy hoạch mới; đề xuất cơ chế và chính sách thúc đẩy các mô hình sinh thái, hữu cơ và công nghệ cao”, ông Thạnh cho biết.

Các chuyên gia cho rằng cần phải có giải pháp quan trọng phục vụ công tác điều chỉnh quy hoạch thành phố đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Ông Ngô Anh Vũ, Viện trưởng Viện Quy hoạch Xây dựng TP. Hồ Chí Minh nhận định dù nông nghiệp chỉ đóng góp dưới 5% GRDP nhưng vẫn là "bảo hiểm an ninh lương thực" của đô thị. Vì vậy, nông nghiệp đô thị cần được xem là một cấu phần chiến lược trong phát triển thành phố. Để vẫn có thể phát triển trong lòng siêu đô thị, ngành nông nghiệp phải chuyển mạnh sang mô hình công nghệ cao, như cách Singapore thực hiện chiến lược "30 by 30" với trang trại thẳng đứng và sản xuất trong nhà kính. Cũng vậy, Trung Quốc xây dựng khu nông nghiệp đô thị Sunqiao (Thượng Hải) rộng 100ha với thủy canh, nhà kính nổi, kết hợp giáo dục - du lịch; còn tại Ấn Độ, các vườn cộng đồng trên mái nhà và đất trống đang trở thành nguồn tự cung lương thực cho cư dân đô thị.

Định hình nông nghiệp đô thị tương lai với nền nông nghiệp trong lòng thành phố của TP. Hồ Chí Minh

Khả năng tự chủ về nông sản được các chuyên gia đặt ra góp ý cho thành phố chủ động nguồn cung để không chỉ giúp bảo đảm an ninh lương thực trong bối cảnh đô thị hóa nhanh mà còn tạo nền tảng để phát triển nông nghiệp đô thị theo hướng sinh thái, hiện đại và bền vững. TS. Trần Minh Hải, Phó chủ tịch Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam gợi ý TP. Hồ Chí Minh nhanh chóng triển khai các mô hình thí điểm, đặc biệt là "vành đai rau" để bảo đảm nguồn thực phẩm ổn định và an toàn cho thành phố.

Ông Phạm Hữu Thời, giám đốc Công ty TNHH Nông nghiệp Nhất Thống (xã Nhà Bè) cho rằng lợi thế của nông nghiệp TP. Hồ Chí Minh là ở ngay thị trường có sức tiêu thụ lớn nhất nước và sản phẩm được bán ngay sau khi thu hoạch, nên giữ được chất lượng tốt nhất. “Chúng tôi làm dự án công viên nông nghiệp hữu cơ để người dân TP. Hồ Chí Minh để người dân thành phố thưởng thức sản phẩm sạch an toàn của chính thành phố sản xuất”, ông Thời chia sẻ.

Xu hướng phát triển nông nghiệp trong thời gian tới là sự kết hợp của nhiều mô hình như nông nghiệp 4.0, nông nghiệp hữu cơ và kinh tế tuần hoàn. Để bắt kịp xu hướng này, Tiến sĩ Tô Thị Thùy Trang, Viện Nghiên cứu phát triển TP. Hồ Chí Minh, đề xuất thành phố sớm quy hoạch và bảo vệ các vùng sản xuất tập trung, ưu tiên đất cho nông nghiệp công nghệ cao. Theo đó, thành phố cần xây dựng cơ chế thuê đất linh hoạt, cho phép góp vốn bằng quyền sử dụng đất, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư quy mô lớn; đồng thời áp dụng ưu đãi thuế, giảm tiền thuê đất, đơn giản thủ tục vay vốn và cho phép dùng tài sản trên đất nông nghiệp làm tài sản thế chấp.

“Đề nghị thành phố đầu tư hệ thống xử lý nước thải, áp dụng công nghệ tuần hoàn nước trong thủy canh, nhà kính, hỗ trợ mô hình nông nghiệp tái tạo và sử dụng AI... Song song đó, mở các khóa đào tạo nhân lực ngắn hạn về IoT, dữ liệu và AI trong nông nghiệp, đồng thời thu hút chuyên gia công nghệ và kỹ sư nông nghiệp tham gia lĩnh vực này”, bà Trang góp ý.

Ở góc độ cơ quan quản lý, ông Võ Thành Giàu, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp – Môi trường, TP. Hồ Chí Minh cho biết, trong bối cảnh thành phố đang mở rộng không gian đô thị, phát triển mạnh các ngành kinh tế, dịch vụ và hướng tới mô hình đô thị sinh thái, nông nghiệp cũng đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng hiện đại, công nghệ cao và đa giá trị.

“TP. Hồ Chí Minh hiện có hơn 2.300 tổ chức, cá nhân được chứng nhận VietGAP với gần 4.800ha canh tác. Về nông nghiệp hữu cơ, thành phố có 7 cơ sở được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn quốc gia, với tổng diện tích 4,59ha. Mặc dù quy mô còn nhỏ, nhưng đây là nền tảng để nhân rộng mô hình sản xuất an toàn, bền vững và nâng cao giá trị sản phẩm nông nghiệp trong thời gian tới. Để làm được điều này, sở đã kiến nghị thành phố tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để doanh nghiệp, HTX được tiếp cận vốn, khoa học kỹ thuật… hướng tới đầu tư sản xuất nông nghiệp bền vững”, ông chia sẻ.

Phó Chủ tịch UBND TP. Hồ Chí Minh Bùi Minh Thạnh khẳng định phát triển nông nghiệp của thành phố phải dựa trên nền tảng khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo, đặc biệt là công nghệ sinh học, tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn và truy xuất nguồn gốc. Thành phố sẽ hình thành hệ thống vùng nông nghiệp động lực trong vùng Đông Nam bộ, đồng thời hoàn thiện cơ chế, chính sách, đặc biệt về đất đai, tín dụng xanh, chuyển giao công nghệ... Phát triển nông nghiệp phải gắn với tổ chức lại không gian đô thị, hình thành vành đai xanh, sàn giao dịch nông sản hiện đại. Ông Thạnh gợi ý mô hình vườn rau tại chung cư, đã phổ biến ở nhiều nước là hướng đi phù hợp để nghiên cứu áp dụng cho TP. Hồ Chí Minh.

“Nhiều doanh nghiệp nông nghiệp, đặc biệt lĩnh vực dược liệu, đang thiếu quỹ đất trong khi một số khu vực vẫn còn đất bỏ hoang. Thành phố sẽ tiếp tục nghiên cứu cơ chế để tháo gỡ vướng mắc và tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển”, ông Thạnh nói.