Doanh nghiệp với nỗi lo thừa điện mặt trời

Có nhà máy chưa một lần được hoạt động đúng công suất

Chia sẻ tại Tọa đàm trực tuyến “Nghịch lý thừa điện mặt trời: Giải pháp nào đảm bảo quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp?”, ông Phạm Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) đánh giá, trong bối cảnh tiềm năng thủy điện lớn đã cơ bản khai thác hết, nhiệt điện than khó thu xếp vốn quốc tế do cam kết chống biến đổi khí hậu toàn cầu, nhiệt điện khí giá cao và phụ thuộc nhiều vào nguyên liệu thế giới, sự phát triển của khoa học kỹ thuật, công nghệ và thị trường đã làm điện gió, điện mặt trời ngày càng cạnh tranh hơn so với các nguồn điện truyền thống.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc phát triển điện mặt trời trong thời điểm hiện tại đang bộc lộ nhiều hạn chế. Theo TS. Vũ Đình Ánh, năng lượng điện mặt trời ở Việt Nam bùng nổ nhưng truyền tải điện không theo kịp. Bên cạnh đó, việc "ồ ạt" đầu tư vào điện mặt trời thời gian qua cho thấy rất nhiều quy hoạch có giá trị pháp lý cao như Quy hoạch điện VII đã bị phá vỡ. Mặt khác, mặc dù Việt Nam có nhiều giờ nắng nhưng thực tế các dự án năng lượng mặt trời lớn tập trung ở phía Nam Trung bộ.

Nhiều nhà máy đang gặp khó khăn vì phải giảm công suất do thừa điện mặt trời. Ảnh: ST

Ông Ánh nhận định, rõ ràng đang có sự bị động trong phát triển năng lượng mặt trời hiện nay. Đặc biệt là vấn đề thừa điện mặt trời đã gây khó khăn cho nhiều doanh nghiệp trong thời gian qua.

Chia sẻ về điều này, ông Lê Ngọc Hồ, Phó Giám đốc Ban Đầu tư Công ty CP Tập đoàn Hoành Sơn, thông tin: Tình trạng cắt giảm công suất của các nhà máy điện mặt trời đang diễn ra thường xuyên, liên tục. Có nhà máy chưa từng có một ngày được hoạt động đúng công suất, ngay từ khi bắt đầu vận hành đã bắt buộc phải cắt giảm, một số đến 50% - 60%.

Thiệt hại khi phải cắt giảm công suất đối với các nhà máy vô cùng lớn, bởi nguồn vốn để triển khai dự án của công ty chủ yếu đều vay vốn từ ngân hàng, trong khi đó việc bán điện “phập phù” như hiện tại gây khó khăn cho việc vận hành nhà máy, ảnh hưởng đến doanh thu và tốc độ thu hồi vốn của doanh nghiệp.

Theo ông Hồ, có doanh nghiệp một ngày phải giảm đến 50% công suất, thiệt hại từ 200 - 250 triệu đồng. Nếu tình hình cứ kéo dài, doanh nghiệp này chắc chắn sẽ phá sản.

Lí giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, ông Phạm Nguyên Hùng phân tích, các nguồn điện năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió đều là các nguồn năng lượng không liên tục, khả năng điều chỉnh rất hạn chế, khả năng lưu trữ không lớn với chi phí cao.

Mặt khác, việc đầu tư điện mặt trời diễn ra nhanh trong khi lưới điện truyền tải phân phối chưa kịp bổ sung. Do đó, lưới điện tại các khu vực này bị quá tải, dẫn đến phải cắt giảm nguồn điện trong một số thời điểm.

Nâng cấp hệ thống truyền tải để gỡ khó cho doanh nghiệp

Để giải bài toán nghịch lý thừa điện mặt trời trong thời gian tới, ông Hùng cho biết, theo kinh nghiệm của các nước phát triển trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, để có thể phát triển năng lượng tái tạo mạnh mẽ, bền vững thì cần tập trung vào các nội dung chính: chính sách, hạ tầng truyền tải và điều độ vận hành hệ thống điện.

Cụ thể, về chính sách, cần tiếp tục ban hành các chính sách thu hút đầu tư phát triển năng lượng tái tạo phù hợp từng thời kỳ phát triển kinh tế xã hội, phù hợp với sự phát triển của thị trường điện, phù hợp từng loại hình công nghệ năng lượng tái tạo như cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), cơ chế chứng chỉ năng lượng tái tạo (REC).

Bên cạnh đó, cần thúc đẩy phát triển hệ thống năng lượng tái tạo phân tán nhu cầu tiêu thụ tại chỗ như các khu công nghiệp, hộ tiêu thụ thương mại, dịch vụ, nhà dân...

Tăng cường đầu tư nâng cấp, mở rộng hạ tầng truyền tải kết hợp với các hệ thống lưu trữ (như thủy điện tích năng, hệ thống ắc quy BESS…) và tăng cường khả năng điều độ vận hành hệ thống điện, tăng cường kết nối lưới điện khu vực.

Đồng thời, trong ngắn hạn cần tiếp tục giám sát, chỉ đạo EVN, Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) và các đơn vị liên quan thực hiện giảm phát theo quy định tại các văn bản pháp luật; tiếp tục điều chỉnh giờ phát cao điểm cho các thuỷ điện nhỏ, nâng cao khả năng vận hành linh hoạt của các hệ thống nhiệt điện than, tuốc-bin khí.

Còn theo TS. Vũ Đình Ánh, phương án để doanh nghiệp điện mặt trời được phép bán trực tiếp là đúng đắn, kèm theo đó là biện pháp quản lý giá điện trực tiếp giữa người mua - bán điện. Qua đó, sẽ có được những kinh nghiệm rất tốt để phát triển thị trường điện trong thời gian tới, cùng với cả thị trường điện truyền thống.