Đột phá chuyển đổi số: Dữ liệu và AI trở thành trụ cột ngân hàng số

Tầm nhìn dữ liệu và trải nghiệm khách hàng

TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, mở đầu bằng việc khẳng định những thành tựu nổi bật thời gian qua: hệ sinh thái tài chính số bùng nổ, thanh toán không dùng tiền mặt tăng trưởng mạnh, ngân hàng số trở thành kênh giao dịch chủ đạo, định danh và xác thực điện tử có bước tiến vượt bậc. Theo ông, các tổ chức tín dụng đã đi từ việc số hóa rời rạc từng quy trình sang thiết kế lại toàn bộ hành trình khách hàng; từ chỗ dữ liệu phân tán sang quản trị dữ liệu như tài sản chiến lược; từ phản ứng thụ động sang chủ động dự báo và gợi mở nhu cầu. Nhiều ngân hàng hiện ghi nhận trên 95% giao dịch thực hiện qua kênh số, minh chứng rõ cho bước chuyển này.

Tuy vậy, để có “đột phá” thực sự, ông Hùng nhấn mạnh, ngành Ngân hàng phải ưu tiên chuẩn hóa, làm sạch dữ liệu, xây dựng kiến trúc hợp nhất và khung quản trị toàn diện. Bên cạnh đó là tăng cường liên thông có kiểm soát với cơ sở dữ liệu dân cư, thương mại điện tử, viễn thông, bảo hiểm, nhằm nâng cao năng lực phân tích theo thời gian thực, phục vụ cấp tín dụng, quản trị rủi ro và chống gian lận. Ông đặc biệt lưu ý: nguyên tắc “khách hàng là trung tâm” không thể dừng ở khẩu hiệu, mà cần hiện diện trong mọi trải nghiệm, giá trị và niềm tin, thông qua cá nhân hóa sản phẩm và tối ưu hóa vòng đời dịch vụ.

Smart Banking 2025 có nhiều thông tin đáng chú ý về tầm quan trọng của dữ liệu và AI với hoạt động ngân hàng

Ở góc độ đại diện cơ quan quản lý, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Phạm Tiến Dũng khẳng định NHNN là một trong số ít bộ, ngành đã ban hành khung pháp lý đồng bộ để quản lý toàn bộ vòng đời dữ liệu: từ thống kê, giám sát tín dụng, thông tin CIC đến phòng chống rửa tiền và các ứng dụng nghiệp vụ. Phó Thống đốc cũng nhắc tới phương châm “Đúng – Đủ – Sạch – Sống” và đặt ra hai yêu cầu then chốt: khai thác dữ liệu hiệu quả và xây dựng ứng dụng thông minh, thuận tiện cho người dùng.

Theo Phó Thống đốc, ngành Ngân hàng đã đi đầu trong việc tích hợp Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, ban hành Thông tư về Open API để mở kết nối với bên thứ ba, hướng tới mô hình ngân hàng mở. Song song với kết quả đạt được, Phó Thống đốc cũng chỉ ra hạn chế: nhiều thủ tục vẫn xác minh thủ công dù dữ liệu dân cư đã đầy đủ, cho thấy sự cần thiết phải tăng cường liên thông, kết nối sâu hơn. Lãnh đạo NHNN khẳng định, dữ liệu là nền tảng, nhưng khách hàng mới là trung tâm. Việc cho phép người dùng chủ động khóa thẻ, giới hạn giao dịch hay tạm ngưng thanh toán trên ứng dụng là minh chứng cụ thể. Phó Thống đốc Phạm Tiến Dũng cũng nhấn mạnh, chiến lược dữ liệu phải gắn liền với quản trị rủi ro và tuân thủ pháp luật, để xây dựng một hệ sinh thái ngân hàng số vừa đổi mới, nhanh nhạy, vừa an toàn, bền vững.

AI và dữ liệu - động lực cho tương lai ngành Ngân hàng

Một điểm nhấn lớn tại hội thảo là vai trò ngày càng quan trọng của trí tuệ nhân tạo (AI) trong tiến trình chuyển đổi số. Ông Phạm Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN cho biết, AI cùng với dữ liệu lớn và công nghệ học máy đang trở thành nền tảng giúp các tổ chức tín dụng đổi mới sản phẩm, tối ưu vận hành và nâng cao năng lực quản trị rủi ro. Thực tế, nhiều ngân hàng đã ứng dụng AI để phân tích dữ liệu khách hàng, hỗ trợ ra quyết định tín dụng, cá nhân hóa dịch vụ và bảo mật giao dịch. Hệ thống cảnh báo sớm SIMO là minh chứng điển hình, giúp ngăn chặn hàng trăm nghìn giao dịch rủi ro, bảo vệ quyền lợi khách hàng.

Theo ông Tuấn, AI đang đưa ngành Ngân hàng tiến tới mô hình vận hành thông minh, nơi các quy trình được tự động hóa, quyết định dựa trên dữ liệu và dịch vụ được thiết kế theo nhu cầu từng cá nhân. Tuy nhiên, để công nghệ này thực sự phát huy hiệu quả, cần sự đồng bộ về thể chế, hạ tầng, nguồn nhân lực chất lượng cao và hợp tác quốc tế để kịp thời nắm bắt xu hướng công nghệ mới. Định hướng đến năm 2030, AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà sẽ trở thành một trụ cột trong hệ sinh thái số của ngành Ngân hàng.

Ông Phạm Anh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Thanh toán NHNN

Ở góc nhìn chuyên gia, TS. Cấn Văn Lực - Thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ nhấn mạnh, AI cần được nhìn nhận như một nhiệm vụ chiến lược, đòi hỏi chuẩn bị bài bản từ thể chế, hạ tầng đến nhân lực. Ông kiến nghị sớm ban hành văn bản hướng dẫn thực thi Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân, đồng thời có cách tiếp cận cởi mở hơn với công nghệ mới, khuyến khích thử nghiệm và chấp nhận rủi ro có kiểm soát. Vị tiến sỹ cũng đề xuất tiến tới ban hành Luật AI vào năm 2026, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho các tổ chức tài chính.

Đối với các ngân hàng, ông nhấn mạnh cần chủ động xây dựng chiến lược AI và dữ liệu gắn với chuyển đổi số tổng thể, tập trung vào quản trị rủi ro, phân tích dữ liệu và cá nhân hóa dịch vụ. Song song với đó là đầu tư hạ tầng công nghệ thông tin, an ninh mạng và phát triển nhân lực, nhất là đội ngũ chuyên gia AI và dữ liệu. Ông khẳng định, hợp tác giữa ngân hàng với các công ty công nghệ, fintech trong và ngoài nước sẽ giúp tiếp cận nhanh xu hướng mới, khai thác hiệu quả tiềm năng AI, đồng thời bảo đảm an toàn và bền vững trong dài hạn.

Trong khi đó, tại khía cạnh an ninh dữ liệu, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương - Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia, Bộ Công an, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia nhấn mạnh tầm quan trọng chiến lược của dữ liệu trong kỷ nguyên số. Theo ông, dữ liệu đã vượt khỏi vai trò sản phẩm phụ của hệ thống công nghệ thông tin để trở thành “tài nguyên mới”, là tư liệu sản xuất thiết yếu và nhân tố cốt lõi giúp quốc gia bứt phá phát triển. Đặc biệt trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng, toàn bộ hoạt động từ cấp tín dụng, quản trị rủi ro đến thiết kế sản phẩm đều gắn liền với việc thu thập, xử lý thông tin.

Đại diện Hiệp hội Dữ liệu quốc gia cũng cho rằng, ngân hàng thông minh trước hết phải là ngân hàng “hiểu biết dữ liệu”. Thực tế, nhiều định chế tài chính hàng đầu thế giới coi mình là “công ty dữ liệu”, đầu tư mạnh mẽ vào kho dữ liệu, nền tảng AI và đội ngũ chuyên gia để khai thác “mỏ vàng” này. Ở Việt Nam, ngành Ngân hàng đã xác định dữ liệu là “tài nguyên chiến lược”, thể hiện qua việc ứng dụng căn cước công dân gắn chip để xác thực khách hàng, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư nhằm làm sạch hồ sơ, hay tận dụng dữ liệu lớn từ viễn thông, mạng xã hội để chấm điểm tín dụng và phòng chống gian lận.

Tuy nhiên, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương cũng thẳng thắn chỉ ra thách thức đối với Ngành: chất lượng dữ liệu chưa đồng bộ, còn tình trạng trùng lặp, sai lệch; hạ tầng chia sẻ dữ liệu chưa liên thông; khai thác giá trị dữ liệu chủ yếu phục vụ nội bộ, chưa hình thành thị trường dữ liệu tài chính; trong khi vấn đề bảo mật và quyền riêng tư cá nhân ngày càng khắt khe. Do đó, hoàn thiện cơ chế chia sẻ, chuẩn hóa dữ liệu và tăng cường an ninh mạng cần được coi là ưu tiên hàng đầu để phát huy trọn vẹn giá trị dữ liệu trong ngành Ngân hàng…