Khẳng định vị thế Việt Nam trong hệ thống tài chính ASEAN

Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh phát biểu tại hội nghị

Đây là chuỗi sự kiện được tổ chức định kỳ 1 lần/năm trong tiến trình hợp tác tài chính - ngân hàng ASEAN, là diễn đàn quan trọng hàng đầu để các lãnh đạo NHTW và Bộ Tài chính trong khu vực ASEAN thảo luận về chính sách vĩ mô, chia sẻ kinh nghiệm quản lý trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng và phê duyệt các sáng kiến hợp tác về tài chính, tiền tệ, ngân hàng trong khu vực.

Những thách thức và sáng kiến hóa giải

Tại Hội nghị chính thức và các phiên đối thoại với các tổ chức tài chính quốc tế, Lãnh đạo cấp cao của NHTW và Bộ Tài chính ASEAN, ASEAN+3 đã dành nhiều thời gian thảo luận về diễn biến, triển vọng kinh tế vĩ mô khu vực và thế giới.

Về tình hình kinh tế vĩ mô, IMF nhấn mạnh, khu vực châu Á - Thái Bình Dương vẫn là động lực chính của tăng trưởng toàn cầu. Tuy nhiên, các dự báo trung hạn hiện đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, với mức giảm sâu nhất ghi nhận tại châu Á. Tốc độ tăng trưởng GDP thực và thu nhập bình quân đầu người đều cho thấy sự sụt giảm, phản ánh sự suy yếu trong tăng trưởng tiềm năng dài hạn của khu vực.

Theo IMF, khu vực ASEAN đã hội nhập mạnh vào mạng lưới FDI toàn cầu. Tuy nhiên, dòng vốn FDI nội khối vẫn còn khiêm tốn, cho thấy tiềm năng lớn để thúc đẩy hội nhập đầu tư khu vực. Trong bối cảnh đó, IMF đã đưa ra một số khuyến nghị chính sách đối với khu vực để giảm thiểu tác động tiêu cực của phân mảnh FDI, bao gồm: Xây dựng khuôn khổ tham vấn quốc tế nhằm điều phối chính sách tái cấu trúc chuỗi cung ứng; Hỗ trợ khu vực tư nhân nhằm giảm phụ thuộc vào FDI; Tận dụng cơ hội thu hút dòng vốn chuyển hướng thông qua cải cách cơ cấu và cải thiện hạ tầng và tăng cường hội nhập khu vực, đặc biệt là thúc đẩy dòng vốn đầu tư nội khối ASEAN.

Cũng tại hội nghị, các tổ chức tài chính quốc tế và lãnh đạo của các NHTW, Bộ Tài chính ASEAN đã đánh giá về chính sách thuế quan mới của Mỹ và thảo luận về các định hướng, giải pháp trong thời gian tới.

Theo AMRO, tác động của các biện pháp thuế quan sẽ khác nhau giữa các quốc gia trong khu vực, tùy thuộc vào cách từng nước điều chỉnh chính sách thương mại. Tăng trưởng kinh tế của ASEAN+3 được dự báo có thể chậm lại nếu căng thẳng thương mại tiếp tục kéo dài. Tuy nhiên, tổ chức này cũng nhận định khu vực đã dần giảm phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ nhờ tăng cường thương mại nội khối, qua đó phần nào gia tăng khả năng chống chịu trước các cú sốc bên ngoài.

Các tổ chức quốc tế khuyến nghị ASEAN cần tiếp tục tăng cường sự đoàn kết và hợp tác; duy trì khả năng chống chịu trước những bất định của thị trường tài chính quốc tế. Để tăng cường sự tự cường và phát triển bền vững, các nước ASEAN cần thúc đẩy các cải cách trong nước để nâng cao chất lượng và kỹ năng lao động; qua đó tạo động lực tích cực cho tăng trưởng bền vững. Việc thúc đẩy và nâng cấp các hiệp định thương mại hiệu quả hơn thông qua đơn giản hóa quy tắc thương mại, điều chỉnh quy tắc xuất xứ phù hợp với chuỗi sản xuất khu vực và mở rộng đa dạng hóa đối tác đóng vai trò quan trọng nhằm tăng cường liên kết khu vực.

Bên cạnh đó, ADB cho rằng, hợp tác tài chính khu vực được đánh giá là chìa khóa để tăng cường ổn định tài chính. ADB khẳng định vai trò của các mạng lưới an toàn tài chính khu vực như Thỏa thuận đa phương hóa sáng kiến Chiềng Mai (CMIM) và hoạt động giám sát kinh tế vĩ mô của AMRO trong giảm thiểu rủi ro lây lan và tăng khả năng chống chịu với các cú sốc bên ngoài.

Về phía AMRO cũng khuyến nghị các phản ứng chính sách của các nước nên có trọng tâm và linh hoạt. Bên cạnh việc phối hợp chính sách tiền tệ và tài khóa một cách thận trọng để duy trì ổn định tài chính, việc thúc đẩy tự do hóa thương mại dịch vụ, đa dạng hóa xuất khẩu và tăng cường năng lực đổi mới sẽ giúp nâng cao sức cạnh tranh và khả năng chống chịu của khu vực trong trung và dài hạn.

Trong bối cảnh mới nhiều bất ổn, các Lãnh đạo cấp cao NHTW và Bộ Tài chính ASEAN+3 đã chia sẻ quan điểm về một số khuyến nghị chính sách đối với khu vực. Cụ thể, đảm bảo ưu tiên cao nhất là không để các biến động trên thị trường tài chính ảnh hưởng đến ổn định tài chính; Điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt, phối hợp với chính sách tài khóa để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì nền tảng kinh tế vĩ mô vững chắc nhằm tăng khả năng chống chịu với các cú sốc bên ngoài; Cần có các phản ứng linh hoạt, chủ động và các giải pháp thận trọng để xử lý vấn đề này; Thúc đẩy tiêu dùng trong nước, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu... Bên cạnh đó, các đại biểu nhấn mạnh tầm quan trọng của các mạng lưới an toàn tài chính khu vực và đề nghị các tổ chức tài chính quốc tế hỗ trợ nghiên cứu, đánh giá tác động và tư vấn chính sách cho các quốc gia trong khu vực để ứng phó với vấn đề thuế quan hiện nay.

Phát biểu tại phiên đối thoại, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Ngọc Cảnh đồng tình với nhận định của các Thống đốc NHTW và Bộ trưởng Tài chính ASEAN về tác động của gián đoạn dòng chảy thương mại và đầu tư quốc tế đến năng lực sản xuất, việc làm và thu ngân sách. Ngoài nỗ lực chung của khu vực, các quốc gia ASEAN cần ưu tiên thúc đẩy hội nhập kinh tế nội khối, mở cửa thị trường, nâng cao năng lực sản xuất, kỹ năng mềm nhằm tạo nền tảng vững chắc cho phát triển bền vững và tăng cường khả năng chống chịu.

Đặc biệt, Phó Thống đốc chia sẻ quan điểm với các nhà lãnh đạo ngành tài chính - ngân hàng về tầm quan trọng của các mạng lưới an toàn tài chính khu vực như Thỏa thuận hoán đổi ASEAN (ASA), Sáng kiến đa phương hóa Chiềng Mai (CMIM) trong việc hỗ trợ kịp thời cho các thành viên khi gặp khó khăn về thanh khoản, cán cân thanh toán và duy trì ổn định tài chính vĩ mô trong những giai đoạn nhiều biến động.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Hội nghị AFMGM

Tăng cường hội nhập tài chính - ngân hàng ASEAN, ASEAN+3

Tại Hội nghị, các lãnh đạo NHTW và Bộ Tài chính ASEAN đánh giá cao các Nhóm công tác ASEAN về những thành tựu và tiến bộ đạt được trong các lĩnh vực tự do hóa dịch vụ tài chính, hội nhập ngân hàng, tài chính toàn diện, phát triển thị trường vốn, tự do hóa tài khoản vốn và kết nối thanh toán xuyên biên giới, phù hợp với Kế hoạch Tổng thể Cộng đồng Kinh tế ASEAN 2025.

Tiến trình hợp tác tài chính ngân hàng ASEAN trong thời gian qua ghi nhận những kết quả đáng kể trong việc thực hiện các mục tiêu chiến lược của Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) giai đoạn 2016-2025. Tỷ lệ hoàn thành các Kế hoạch Hành động Chiến lược (SAPs) dao động từ 67-90% và phần lớn các ưu tiên năm 2024 đã được hoàn thành. Các lãnh đạo NHTW ASEAN hoan nghênh các Nhóm công tác đã đề ra các chiến lược cụ thể như điều chỉnh chính sách, tăng cường phối hợp giữa các nước thành viên, xây dựng năng lực và chia sẻ thông tin nhằm thúc đẩy hội nhập sâu rộng hơn; đồng thời ghi nhận các sáng kiến hợp tác nhằm mở rộng khả năng tiếp cận tài chính, nâng cao hiệu quả quản lý thanh khoản để hỗ trợ thương mại và đầu tư nội khối ASEAN và thúc đẩy chương trình nghị sự tài chính bền vững trong khu vực.

Các lãnh đạo NHTW và Bộ Tài chính ASEAN đánh giá cao sáng kiến của Malaysia về rà soát cơ chế hợp tác tài chính - ngân hàng (với tên gọi là Project Revive) nhằm tối ưu hóa cơ chế hợp tác tài chính trong khu vực ASEAN. Sáng kiến này được khởi xướng bởi các Thống đốc NHTW ASEAN vào tháng 4/2024 nhằm rà soát lại toàn diện các cơ chế hợp tác tài chính trong khuôn khổ ASEAN. Trong bối cảnh ASEAN chuyển từ Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN (AEC) 2025 sang Tầm nhìn 2045 và Kế hoạch Chiến lược AEC giai đoạn 2026-2030, Project Revive đặt mục tiêu cải thiện cơ cấu quản trị, tổ chức và quy trình của các cơ quan chuyên trách tài chính nhằm nâng cao hiệu quả, sự linh hoạt và khả năng thích ứng với các thay đổi kinh tế - tài chính toàn cầu. Các đại biểu nhận định, Project Revive không chỉ là một bước cải tổ mang tính kỹ thuật mà còn thể hiện quyết tâm của ASEAN trong việc xây dựng một hệ thống tài chính khu vực hiện đại, hiệu quả và sẵn sàng cho tương lai.

Trong khuôn khổ tiến trình hợp tác tài chính - ngân hàng ASEAN+3, lãnh đạo cấp cao từ các NHTW và Bộ Tài chính ASEAN+3 đã dành nhiều thời gian trao đổi, thảo luận về các sáng kiến nhằm nâng cao tính sẵn sàng của CMIM để kịp thời hỗ trợ các thành viên giải quyết khó khăn khẩn cấp về thanh khoản và cán cân thanh toán, qua đó góp phần duy trì ổn định tiền tệ và kinh tế vĩ mô.

Cũng trong khuôn khổ hội nghị, các Phó Thống đốc và Thứ trưởng Tài chính ASEAN+3 đã chỉ đạo về định hướng triển khai một trong các sáng kiến quan trọng nhất trong tiến trình hợp tác tài chính - ngân hàng ASEAN+3 hiện nay, đó là xây dựng mô hình cấu trúc tài chính mới cho CMIM thông qua việc nghiên cứu chuyển sang mô hình góp vốn thực. Đây là chủ trương đã được các Thống đốc NHTW và Bộ trưởng Tài chính ASEAN+3 thông qua tại Hội nghị AFMGM+3 vào tháng 5/2024 nhằm nâng cao hiệu quả của mạng lưới an toàn tài chính khu vực trong việc ngăn ngừa, giảm thiểu và giải quyết hiệu quả các cuộc khủng hoảng trong tương lai.

Bên cạnh đó, hội nghị cũng thảo luận về các sáng kiến nhằm tăng cường và mở rộng hợp tác tài chính ASEAN+3 về các chủ đề đã và đang nhận được rất nhiều sự quan tâm như tài chính bền vững, tài trợ rủi ro thiên tai, số hóa, công nghệ tài chính (Fintech), ngân hàng mở.

Đối thoại với các Hội đồng kinh doanh

Tại các phiên đối thoại giữa lãnh đạo cấp cao NHTW và Bộ Tài chính ASEAN với Hội đồng kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN (EU-ABC), Hội đồng kinh doanh EU - ASEAN (EU-ABC), Hội đồng tư vấn kinh doanh ASEAN (ABAC), các lãnh đạo cấp cao NHTW và Bộ Tài chính đã trao đổi với lãnh đạo cấp cao của các Hội đồng kinh doanh về quan điểm, định hướng hợp tác trong một loạt vấn đề đang nhận được rất nhiều sự quan tâm hiện nay như: Triển vọng và thách thức đối với thương mại và đầu tư tại ASEAN trong bối cảnh chính sách thương mại toàn cầu đang có những biến động lớn; Tăng cường năng lực cạnh tranh và khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng tại ASEAN; Xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực ngân hàng; Phát triển bền vững.

Trong khuôn khổ phiên đối thoại, các lãnh đạo cấp cao NHTW và Bộ Tài chính ASEAN đã truyền tải các thông điệp quan trọng tới các Hội đồng kinh doanh. Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh chia sẻ, chuyển đổi số không chỉ là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo và năng lực cạnh tranh, mà còn là yếu tố then chốt thúc đẩy tài chính toàn diện và tăng trưởng bền vững. Đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng và tài chính, quá trình số hóa đang tiếp tục định hình lại cách thức cung cấp dịch vụ, quản lý rủi ro và đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Trong bối cảnh đó, việc thúc đẩy thanh toán số cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, hài hòa hóa quy định và phát triển hạ tầng số xuyên biên giới được coi là các yếu tố then chốt để ASEAN hướng tới một nền kinh tế số tích hợp và có khả năng chống chịu tốt hơn. Phó Thống đốc nhấn mạnh sự cần thiết của việc ngăn chặn và ứng phó với gian lận, lừa đảo - các vấn đề có tính cấp bách đối với khu vực.

Tại phiên đối thoại, Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh cũng đã chia sẻ về những tác động tiềm tàng của sáng kiến Thực thể Kinh doanh ASEAN (ASEAN Business Entity - ABE) đối với các khuôn khổ/thỏa thuận hiện có trong ASEAN. Theo Phó Thống đốc, một trong các ưu tiên của ASEAN là thúc đẩy lưu chuyển dòng vốn để tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng. Tuy nhiên, cách tiếp cận của ASEAN luôn dựa trên nguyên tắc đảm bảo sự cân bằng và thận trọng. Tự do hóa tài khoản vốn cần đi đôi với các cơ chế bảo đảm an toàn vững mạnh để đảm bảo quản lý dòng vốn hiệu quả cũng như bảo vệ sự ổn định của cán cân thanh toán. Đây không chỉ là vấn đề nội bộ của ASEAN mà còn là yếu tố then chốt trong khuôn khổ các Hiệp định thương mại tự do (FTA) mà khu vực ASEAN nói chung và các nước ASEAN nói riêng đã tham gia.

Phó Thống đốc cho rằng, mô hình doanh nghiệp ABE đòi hỏi phải có một hệ thống hạ tầng khu vực vững mạnh, bao gồm hạ tầng số, thể chế và quy định nhằm đảm bảo khả năng phối hợp thông suốt giữa các cơ quan quản lý của các nước. Đồng thời, việc thiết lập một loại hình mới với các ưu đãi kèm theo như ABE phải phù hợp với luật pháp hiện hành và các cam kết thương mại. Đặc biệt, Phó Thống đốc cho rằng ưu tiên hàng đầu là đảm bảo ổn định tài chính. Các sáng kiến như ABE cần tránh làm tổn hại đến ổn định tài chính và kinh tế vĩ mô của các quốc gia thành viên, phù hợp với khả năng quản lý các rủi ro liên quan cũng như đảm bảo vấn đề pháp lý then chốt là phù hợp với nguyên tắc “Đối xử tối huệ quốc” (MFN).

Tại phiên đối thoại này, các lãnh đạo cấp cao NHTW ASEAN đã trao đổi, thảo luận với CEO của các tổ chức tài chính về chủ đề đang nhận được nhiều sự chú ý hiện nay, đó là phòng ngừa và ứng phó với các hành vi gian lận, lừa đảo tài chính. Theo chia sẻ của các đại biểu, với việc chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu và tại khu vực ASEAN, nền kinh tế số đang mang lại nhiều cơ hội nhưng đồng thời cũng làm gia tăng các rủi ro về lừa đảo tài chính…

Để phòng ngừa và ứng phó với các hành vi lừa đảo tài chính, nhiều ngân hàng trong khu vực ASEAN đã triển khai các biện pháp bảo vệ khách hàng như áp dụng hệ thống giám sát giao dịch thời gian thực để phát hiện các hành vi bất thường, tăng cường cảnh báo và giáo dục khách hàng về rủi ro gian lận, lừa đảo, song hiệu quả vẫn còn hạn chế. Phần lớn các nạn nhân bị lừa do tin vào các chiêu trò tinh vi của kẻ gian, dẫn đến khó ngăn chặn dù đã có cảnh báo. Tỷ lệ thu hồi tiền sau khi bị lừa đảo cũng rất thấp, chỉ khoảng 5%, do tội phạm có thể rút tiền trong vòng chưa đến 30 phút.

Do đó, các đại biểu cho rằng cần có cách tiếp cận toàn diện hơn thông qua việc xây dựng một “hệ sinh thái phòng chống gian lận, lừa đảo”, thay vì chỉ dựa vào ngân hàng và cơ quan thực thi pháp luật. Ngoài ngân hàng, các bên liên quan như công ty viễn thông, nền tảng mạng xã hội, sàn thương mại điện tử, nhà sản xuất thiết bị và hệ điều hành… đều phải có nghĩa vụ bảo vệ các hệ thống số khỏi sự lạm dụng của tội phạm.

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Thống đốc Nguyễn Ngọc Cảnh chia sẻ, tại Việt Nam, khối lượng và giá trị giao dịch số tiếp tục tăng trưởng ở mức hai con số hàng năm, song đi kèm với đó là những rủi ro, thách thức ngày càng gia tăng. Các đối tượng lừa đảo đang ngày càng lợi dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), để thực hiện các chiêu thức lừa đảo tinh vi, làm suy giảm niềm tin khách hàng và đe dọa sự ổn định của hệ thống tài chính. NHNN Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp để phòng ngừa và đấu tranh với các gian lận, lừa đảo tài chính, như áp dụng xác thực sinh trắc học cho các giao dịch trực tuyến; ban hành các tiêu chuẩn an toàn thông tin mạng... Phó Thống đốc khẳng định, gian lận và lừa đảo tài chính là vấn đề phức tạp và có tính xuyên biên giới, đòi hỏi cần tăng cường hợp tác khu vực để cùng phối hợp xử lý.