Xử lý pin năng lượng mặt trời hết hạn sử dụng: Cần hình thành ngành công nghiệp tái chế

Các nguồn nhiên liệu hóa thạch đang ngày càng cạn kiệt, nhưng nhu cầu sử dụng điện của người dân và doanh nghiệp vẫn ngày càng tăng cao, việc sử dụng các nguồn năng lượng mới là xu hướng tất yếu.

Trong khi thủy điện và điện gió phát triển không thuận lợi như mong đợi, thì điện mặt trời đóng vai trò quan trọng của ngành năng lượng Việt Nam, vì nhiên liệu là nguồn năng lượng mặt trời vận hành không phát thải bất kỳ khí hay bụi nào, không có tiếng ồn… Có chăng, các nhà máy điện mặt trời chỉ “thải” ra các tấm pin mặt trời hết hạn sử dụng sau khi các nhà máy ngừng hoạt động.

Điều này đã được chỉ ra tại Nghị quyết số 55-NQ/TW về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Trong đó cần phát triển đồng bộ, hợp lý và đa dạng loại hình năng lượng, ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch; Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, bảo vệ môi trường...

Phát triển điện mặt trời cần đi đôi với trách nhiệm thu gom, xử lý các tấm pin mặt trời sau sử dụng

Cùng với các cơ chế, chính sách ưu đãi của Đảng và Chính phủ, năng lượng tái tạo (đặc biệt là điện mặt trời) trở thành điểm sáng, đóng vai trò quan trọng trong việc đa dạng hóa nguồn điện, đảm bảo năng lượng trong các giai đoạn tới. Cụ thể, theo Quyết định số 2068/QĐ-TTg, điện năng sản xuất từ điện mặt trời đến các năm 2030 và 2050 sẽ lần lượt là 35,4 tỷ kWh và 210 tỷ kWh. Tương ứng với các sản lượng điện mặt trời nói trên thì công suất lắp đặt điện mặt trời đến các năm 2030 và 2050 lần lượt vào khoảng 29.000 MWp và 170.000 MWp. Trung bình một nguồn điện mặt trời công suất 1 MWp sẽ thải ra gần 70 tấn phế thải sau khoảng 20 - 25 năm kể từ ngày nguồn bắt đầu phát điện. Dự báo lượng pin mặt trời phế thải đến năm 2030 và đến năm 2050 lần lượt là khoảng 2 triệu tấn và 12 triệu tấn.

Ông Nguyễn Văn Hội - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược - chính sách Công thương (VIOIT- Bộ Công thương) cho rằng, bên cạnh những lợi ích tích cực do điện mặt trời mang lại, loại hình năng lượng này cũng tiềm ẩn nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Vì vậy ngay từ bây giờ, Nhà nước cần sớm có các giải pháp quản lý, thu gom và xử lý nguồn rác thải từ tấm pin mặt trời này.

Theo Dự thảo Quy hoạch Điện VIII, đến năm 2030, công suất điện mặt trời đạt khoảng 18,89GW, còn năm 2045 dự kiến khoảng 53GW. Nếu các con số trên trở thành thực tế thì khối lượng tích lũy chất thải tấm pin ước tính 404 ngàn tấn vào 2035 và vào khoảng 1,9 triệu tấn vào năm 2045. Khối lượng này khá nhỏ, chỉ bằng khoảng 11% lượng tro xỉ nhiệt điện than ở Việt Nam hiện nay, khoảng 17 triệu tấn.

Nếu chỉ nhìn vào khối lượng tấm pin mặt trời thải ra, dễ khiến nhiều người nghĩ rằng, sau khi các nhà máy điện mặt trời kết thúc hoạt động (khoảng sau 20-25 năm), rác thải từ các tấm pin mặt trời hết hạn sử dụng sẽ là khổng lồ và có thể gây ra thảm họa về môi trường.

Song trên thực tế, phần lớn các vật liệu dùng để sản xuất thành các tấm pin mặt trời với thành phần chủ yếu gồm kính, nhôm, silic, keo EVA… là các vật liệu không độc hại, thậm chí có thể xử lý, tái chế, thu hồi để sử dụng lại cho sản xuất tấm pin mặt trời mới, vừa không tạo ra phế thải gây ô nhiễm môi trường, vừa tiết kiệm được nguồn tài nguyên thiên nhiên cũng như năng lượng rất lớn này.

Tuy nhiên, việc xử lý, tái chế các tấm pin mặt trời hết hạn sử dụng cần đầu tư khá lớn về kinh phí và năng lượng. Nhưng nếu so sánh lượng vật liệu thu hồi được để sử dụng lại với kinh phí và năng lượng cho việc khai thác khoáng sản và tinh luyện chúng cho sản xuất tấm pin mặt mới thì việc xử lý, tái chế các tấm pin mặt trời hết hạn sử dụng kinh tế hơn nhiều, nhiều chuyên gia bày tỏ.

Chia sẻ kinh nghiệm của các nước trên thế giới, ông Đào Trần Nhân, Hiệp hội Thông tin tư vấn kinh tế thương mại (VICETA) dẫn chứng, Hoa Kỳ không đưa pin điện mặt trời vào diện kiểm soát chất thải nguy hại, họ xem pin điện mặt trời là tài nguyên. Cách xử lý pin mặt trời của Hoa Kỳ chủ yếu là tách các thành phần vật liệu ra để tái sử dụng.

Còn Thụy Sỹ lại đề cao vai trò của nhà đầu tư và công ty chuyên xử lý môi trường, thông qua công nghệ tái chế, tận dụng những vật tư linh kiện còn giá trị sử dụng và tiêu hủy những vật tư không còn giá trị. Đặc biệt có thể dùng các tấm pin năng lượng mặt trời làm nguồn nguyên liệu chế tạo pin xe điện (như ô tô, xe máy)…

Các chuyên gia cũng thống nhất rằng, cần ràng buộc và tăng trách nhiệm của các nhà sản xuất với nhiệm vụ bảo vệ môi trường, gắn sự tham gia của nhà sản xuất, chủ đầu tư các dự án vào cả vòng đời của hệ thống pin năng lượng mặt trời. Đây cũng chính là những tiền đề quan trọng để Việt Nam có thể phát triển ngành công nghiệp tái chế tấm pin mặt trời trong tương lai, hoàn thiện nền kinh tế tuần hoàn.