Điểm tựa để Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số

Đây là một bộ luật quan trọng trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Công nghệ số đã trở thành yếu tố cốt lõi quyết định sự phát triển bền vững và thịnh vượng của mỗi quốc gia, và Việt Nam với khát vọng vươn lên trở thành một quốc gia tiên phong trong kỷ nguyên số, không thể đứng ngoài xu thế này.

Quốc hội biểu quyết thông qua dự án Luật Công nghiệp công nghệ số

Đưa công nghệ số Việt Nam vươn tầm

Luật Công nghiệp công nghệ số (CNCNS) hướng tới mục tiêu nâng cao tỷ trọng sản phẩm công nghệ nội địa, đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, hỗ trợ doanh nghiệp trong nước phát triển và vươn ra quốc tế. Để thực hiện điều này, luật đề ra hàng loạt chính sách chiến lược cụ thể.

Trong đó, doanh nghiệp FDI được khuyến khích chuyển giao công nghệ và hợp tác với doanh nghiệp Việt Nam thông qua ưu đãi giảm thuế thu nhập doanh nghiệp. Doanh nghiệp khởi nghiệp nội địa được hỗ trợ 50% kinh phí mua công nghệ tiên tiến và phát triển mẫu thử. Sản phẩm công nghệ số “Make in Vietnam” được ưu tiên sử dụng trong các dự án ngân sách nhà nước nhằm đảm bảo đầu ra ổn định. Các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D) được hưởng miễn, giảm thuế và hỗ trợ tài chính để thúc đẩy sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc tế.

Luật cũng đặt mục tiêu đưa doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam ra thị trường quốc tế thông qua chương trình “Make in Vietnam”, hỗ trợ xúc tiến thương mại và mở rộng thị trường. Các doanh nghiệp lớn được hưởng ưu đãi thuế nhiều năm, hỗ trợ từ Quỹ đầu tư phát triển và miễn giảm thuế nhập khẩu thiết bị công nghệ cao. Nhà nước xây dựng mạng lưới đại diện CNCNS tại các thị trường trọng điểm để hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình quốc tế hóa.

Kỳ vọng nhiều giải pháp đột phá trong Luật

Để tăng tỷ trọng doanh nghiệp ứng dụng CNCNS, luật triển khai các chương trình đào tạo kỹ năng số, hỗ trợ triển khai công nghệ cho doanh nghiệp vừa và nhỏ, đồng thời phát triển giải pháp phù hợp với từng ngành nghề. Hướng tới mục tiêu có 150.000 doanh nghiệp CNCNS vào năm 2035, luật hỗ trợ chi phí đầu tư hạ tầng, đào tạo nhân lực và cung cấp vốn đầu tư, ưu đãi thuế cho các dự án sản xuất CNCNS và doanh nghiệp phụ trợ.

Bên cạnh đó, luật đặc biệt nhấn mạnh vào việc làm chủ công nghệ lõi và công nghệ số chiến lược như AI, Big Data, Blockchain thông qua các dự án R&D được miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và hỗ trợ hạ tầng nghiên cứu. Ngân sách nhà nước được ưu tiên phân bổ cho các hoạt động phát triển công nghệ trọng yếu.

Luật cũng hướng tới việc hình thành các doanh nghiệp CNCNS lớn bằng việc đặt hàng công nghệ, hỗ trợ tài chính và xúc tiến thương mại. Các chuyên gia công nghệ được miễn thuế thu nhập cá nhân 5 năm và cấp visa dài hạn. Ngoài ra, hệ sinh thái khởi nghiệp cũng được thúc đẩy thông qua hỗ trợ đầu tư, đào tạo và cơ chế sandbox thử nghiệm sản phẩm mới dưới sự giám sát của Nhà nước.

Luật cũng đưa ra các cơ chế nhằm triển khai các giải pháp và chính sách toàn diện cho phát triển nguồn nhân lực. Đơn cử như: Nhân lực công nghệ số chất lượng cao được miễn thuế thu nhập cá nhân trong 5 năm đầu làm việc tại Việt Nam, tạo động lực tài chính mạnh mẽ để họ đóng góp lâu dài. Chuyên gia nước ngoài được cấp visa 5 năm và miễn giấy phép lao động, giúp đơn giản hóa thủ tục và thu hút nhân lực quốc tế chuyển giao công nghệ, chia sẻ kiến thức. Nhà nước hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng nhân lực công nghệ số qua các chương trình quốc gia, hợp tác với doanh nghiệp và tổ chức giáo dục, tập trung nâng cao kỹ năng công nghệ tiên tiến, quản lý dự án và sáng tạo để đáp ứng thị trường toàn cầu. Luật áp dụng cơ chế đặc biệt về lương thưởng, môi trường làm việc và hỗ trợ nghiên cứu, tạo điều kiện cho nhân tài phát huy tối đa năng lực.

Đặc biệt, cơ chế luân chuyển nhân lực linh hoạt cho phép công chức, viên chức từ cơ quan nhà nước biệt phái sang doanh nghiệp công nghệ số, được bảo lưu lương, phụ cấp và vị trí công tác, đồng thời có thể quay lại với ưu tiên tiếp nhận; kinh nghiệm tại doanh nghiệp được đánh giá cao, thậm chí là cơ sở để bổ nhiệm vào vị trí lãnh đạo. Những giải pháp này không chỉ tối ưu hóa nguồn lực mà còn xây dựng hệ sinh thái nhân lực công nghệ số mạnh mẽ, góp phần làm chủ công nghệ lõi, công nghệ số chiến lược và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành.

Hành lang pháp lý cho AI và tài sản số

Một nội dung đáng chú khác của Luật CNCNS là tạo nền tảng pháp lý vững chắc để phát triển AI một cách bền vững, an toàn và có trách nhiệm. Lần đầu tiên, AI được phân loại theo mức độ rủi ro để quản lý phù hợp, đặc biệt với các hệ thống rủi ro cao phải tuân thủ nghiêm ngặt về kỹ thuật và giám sát. Các nguyên tắc như lấy con người làm trung tâm, đảm bảo minh bạch và kiểm soát bởi con người được đặt ra rõ ràng, thể hiện sự nhất quán với các chuẩn mực quốc tế. Đồng thời, Nhà nước cam kết đầu tư xây dựng hạ tầng AI, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo thông qua ưu đãi thuế và tài chính, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Song hành cùng AI, Luật cũng đưa ra định nghĩa và khung pháp lý đầu tiên cho tài sản số – lĩnh vực vốn đang phát triển nhanh nhưng chưa có hành lang quản lý rõ ràng tại Việt Nam. Việc quy định bao gồm cả tài sản mã hóa và tài sản ảo, đồng thời phân loại theo công nghệ và mục đích sử dụng, mở đường cho phát triển các mô hình kinh tế số mới như blockchain, tài chính phi tập trung (DeFi), và các dịch vụ số xuyên biên giới. Giao Chính phủ quyền ban hành quy định chi tiết giúp đảm bảo tính linh hoạt, phù hợp với thực tiễn thị trường và yêu cầu hội nhập quốc tế.

Theo các chuyên gia, Luật CNCNS không chỉ là một đạo luật chuyên ngành, mà còn được kỳ vọng là đòn bẩy thể chế cho quá trình chuyển đổi số quốc gia. Đây là thời điểm vàng để Việt Nam xây dựng được nền tảng pháp lý chủ động, mở đường cho doanh nghiệp công nghệ trong nước phát triển vững chắc, hội nhập sâu rộng và góp phần tạo dựng vị thế mới của Việt Nam trong kỷ nguyên số. Việt Nam cũng trở thành nước đầu tiên trên thế giới ban hành một bộ luật riêng về lĩnh vực CNCNS.

Có thể thấy, Luật mới đã kịp thời thể chế hóa được nhiều nội dung quan trọng trong các Nghị quyết số 57-NQ/TW, Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ Chính trị, như: Thúc đẩy, ưu đãi, hỗ trợ cho doanh nghiệp công nghệ số phát triển, đặc biệt là doanh nghiệp tư nhân; phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, nhân tài công nghệ số; phát triển hạ tầng công nghệ số thiết yếu, dùng chung; hỗ trợ khởi nghiệp sáng tạo; xây dựng cơ chế đặt hàng và xây dựng khung pháp lý về thử nghiệm có kiểm soát...

Đây không chỉ là một văn bản pháp lý, mà còn là kim chỉ nam giải quyết các bài toán lớn của ngành công nghiệp công nghệ số. Luật hướng tới giải quyết những thách thức quan trọng nhằm biến công nghệ số thành động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Đồng thời, bộ luật được kỳ vọng sẽ là tiền đề để giúp Việt Nam định vị mình trong chuỗi giá trị công nghệ toàn cầu, cạnh tranh với các nền kinh tế số hàng đầu thế giới.