Đột phá thể chế, hiện thực hóa mục tiêu 1 triệu căn nhà ở xã hội

Các khách mời tham gia Tọa đàm - Ảnh: VGP/Dương Tuấn

Đột phá thể chế: Mở đường cho giấc mơ an cư

Đảm bảo an sinh nhà ở không chỉ là mục tiêu kinh tế mà còn là định hướng lớn của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, trong thực tế, với mức lương phổ biến 10–13 triệu đồng/tháng và giá nhà rất cao như hiện nay, hàng triệu người lao động vẫn khó với tới giấc mơ an cư. Trước tình hình đó, ngày 29/5 vừa qua, Nghị quyết 201 đã được Quốc hội thông qua với hàng loạt cơ chế đột phá, được cộng đồng doanh nghiệp và địa phương đánh giá là “chìa khóa” tháo gỡ nút thắt thể chế trong lĩnh vực này.

Chia sẻ tại tọa đàm, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh cho biết, mục tiêu xây dựng 1 triệu căn hộ NOXH giai đoạn 2021–2030 đã bước đầu đạt được kết quả tích cực. Cả nước hiện có 686 dự án NOXH được triển khai với tổng quy mô 627.867 căn, trong đó có 117 dự án đã hoàn thành (80.811 căn), 159 dự án đang triển khai và 416 dự án đã được chấp thuận chủ trương đầu tư. Tính riêng 5 tháng đầu năm 2025, có 21 dự án mới được khởi công, 22.649 căn đã hoàn thành.

Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh - Ảnh: VGP/Dương Tuấn

Tuy nhiên, việc phát triển NOXH vẫn còn nhiều vướng mắc: một số địa phương chưa thật sự quyết liệt, chưa thành lập ban chỉ đạo; nhiều dự án chậm giải phóng mặt bằng; quỹ đất tuy đã có nhưng thường nằm ở vị trí xa trung tâm, khó tiếp cận hạ tầng… Đặc biệt, các thủ tục triển khai NOXH vẫn tương tự như dự án nhà ở thương mại thông thường, dẫn tới thời gian và chi phí đầu tư bị kéo dài, kém hấp dẫn với doanh nghiệp.

Trên cơ sở đó, Nghị quyết 201 (có hiệu lực từ ngày 1/6) được đánh giá là bước tiến thể chế quan trọng, giúp cắt giảm thủ tục, rút ngắn thời gian thực hiện tới 70%, đồng nghĩa tiết kiệm hàng trăm ngày trong quy trình đầu tư. Cụ thể, cho phép chỉ định chủ đầu tư dự án NOXH, cho phép rút gọn các bước quy hoạch chi tiết, cho phép áp dụng thiết kế mẫu để miễn giấy phép xây dựng, chủ đầu tư được tự phê duyệt giá bán và chỉ cần hậu kiểm, đồng thời lần đầu tiên thành lập Quỹ nhà ở quốc gia và địa phương để tạo nguồn vốn ổn định, đầu tư cả hạ tầng kỹ thuật lẫn hạ tầng xã hội cho dự án NOXH.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP.HCM, nhận định, Nghị quyết 201 là một bước ngoặt. Nghị quyết này giúp tháo gỡ căn bản các nút thắt trước đây như quy hoạch 1/500 có thể bị ‘tắc’ vì vượt trần dân số, hay như trước đây NOXH cũng phải đấu thầu và mất cả năm trời để duyệt chủ trương đầu tư. Theo chuyên gia này, tới đây có thể rút gọn được không chỉ 350 ngày làm thủ tục NOXH (như tính toán theo thời gian trong các quy định của Nhà nước) mà thực tiễn có thể rút ngắn được tới 1.000 ngày, tức giúp tiết kiệm 3 năm thủ tục, tạo điều kiện cho doanh nghiệp triển khai hiệu quả hơn. Cũng theo ông Châu, việc đưa cán bộ công chức, chuyên gia nước ngoài và người lao động thuê NOXH vào diện chính sách cũng là điểm cộng rất nhân văn và thực tiễn.

Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản TP. Hồ Chí Minh - Ảnh: VGP/Dương Tuấn

Bắc Giang và bài học từ thực tiễn triển khai

Một trong những địa phương đi đầu về phát triển NOXH là tỉnh Bắc Giang. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Phạm Văn Thịnh cho biết, Bắc Giang đã phê duyệt 14 dự án với quy mô khoảng 29.000 căn, hướng tới mục tiêu 70.000 căn hộ đến năm 2030. Đáng chú ý, các mô hình NOXH tại địa phương được thiết kế với giá bán phù hợp khả năng tài chính của người thu nhập thấp. Ví dụ, căn hộ 33m² có giá khoảng 370 triệu đồng, người mua chỉ cần trả trước 100 triệu, phần còn lại được Ngân hàng Chính sách xã hội cho vay trong 25 năm, mỗi tháng chỉ phải trả khoảng 1 triệu đồng. Với căn hộ 57m² (giá 670 triệu), người mua trả trước 200 triệu, phần còn lại trả góp mỗi tháng 2,2 triệu đồng trong vòng 25 năm.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang Phạm Văn Thịnh - Ảnh: VGP/Dương Tuấn

Điều đặc biệt là các dự án này được triển khai nhanh nhờ lựa chọn chủ đầu tư có năng lực tài chính thực sự, không cần vay vốn ngân hàng. “Chúng tôi chọn những doanh nghiệp có vốn tự có đủ mạnh. Khi công trình xây đến tầng 3, tầng 4 là có thể mở bán, khi đó đồng tiền từ người mua cộng với tài trợ từ Ngân hàng Chính sách xã hội nên người mua nhà không phải vay vốn thêm nữa. Thế nên, lựa chọn chủ đầu tư có năng lực tài chính rất quan trọng”, ông Thịnh khẳng định.

Không chỉ coi NOXH là chính sách an sinh, Bắc Giang nhìn nhận đây là một chiến lược phát triển kinh tế. “Việc chăm lo cho người lao động vừa là trách nhiệm nhưng chúng tôi cũng coi mỗi một dự án NOXH là một dự án phát triển kinh tế. Và sự thực nó là một dự án phát triển kinh tế mang tính chất bền vững, tức là còn tốt hơn cả những dự án thuần túy về kinh tế khác nữa. Dự án nhà xã hội là một dự án kinh tế - xã hội mà nếu xét trên tổng thể các chỉ tiêu thì nó rất toàn diện và rất bền vững”. Phó Chủ tịch tỉnh nhấn mạnh.

Những thành công này không đến từ ngẫu nhiên, mà là kết quả của tư duy điều hành chủ động. Bắc Giang thành lập Tổ hỗ trợ riêng cho các dự án NOXH, họp định kỳ để xử lý nhanh vướng mắc. Đặc biệt, trong quy hoạch đất, tỉnh không phụ thuộc vào đất độc lập mà tận dụng quỹ đất đã sạch trong các khu đô thị, khu dân cư, giúp rút ngắn thời gian và tiết kiệm chi phí. Ông Thịnh kỳ vọng, nếu áp dụng đầy đủ cơ chế từ Nghị quyết 201, tỉnh có thể lựa chọn xong toàn bộ chủ đầu tư cho hơn 70.000 căn ngay trong quý II/2026.

Ông Phạm Tiến Dũng – Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Cát Tường - Ảnh: VGP/Dương Tuấn

Từ phía doanh nghiệp, ông Phạm Tiến Dũng – Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần Cát Tường – chia sẻ hoàn toàn tin tưởng vào Đề án 1 triệu căn hộ NOXH. Việc ban hành Nghị quyết 201 không chỉ là tháo gỡ pháp lý mà còn là cam kết chính trị cấp cao nhất về đảm bảo quyền an cư cho người thu nhập thấp. Trong giai đoạn khó khăn vừa qua, Cát Tường đã xây dựng và bàn giao 4.000 căn hộ. Với chính sách mới, công ty đặt mục tiêu phát triển thêm 2.000 căn nữa trong hai năm 2025–2026. Theo ông Dũng, chính sự rõ ràng và ổn định trong thể chế sẽ giúp doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư và chủ động vượt qua các trở ngại thực thi.

TS. Nguyễn Sĩ Dũng điều phối chương trình Tọa đàm - Ảnh: VGP/Dương Tuấn

Triển khai đồng bộ – Tiếp cận thực chất

Dù thể chế đã mở đường, một câu hỏi lớn đặt ra là: người lao động có thực sự muốn và có khả năng mua NOXH không? Trả lời câu hỏi này tại tọa đàm, ông Phạm Tiến Dũng cho rằng, với thu nhập trung bình 12 triệu đồng/tháng và mức giá NOXH từ 400–500 triệu đồng/căn, trong đó ngân hàng hỗ trợ cho vay khoảng 80%, thì công nhân hoàn toàn có thể tiếp cận với loại hình căn hộ này.

Tuy nhiên, theo ông Dũng, một vấn đề khác cần lưu ý là văn hóa ở của người lao động. “Người ta có thực sự quan tâm đến an sinh nơi ở để bảo đảm sức khỏe làm việc hay không? Đôi khi người lao động đang ở trọ khoảng 500.000 đồng/tháng mà đa phần cuộc sống của họ trong các khu công nghiệp ở Bắc Ninh không ổn định, có ‘vòng đời’ làm việc ở Bắc Ninh rất ngắn”, ông Dũng nói và cho biết thêm: công ty đang cố gắng đưa ra những giải pháp phù hợp với nhóm người lao động này, còn căn hộ để bán thì nên hướng đến người lao động ở đô thị có tính ổn định cao.

Tiếp lời, ông Phạm Văn Thịnh – Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Giang – cho rằng nhận định của ông Dũng cũng đúng với thực tế ở Bắc Giang. Mặc dù người lao động không có nhà tại nơi làm việc rất lớn nhưng số người thực sự có nhu cầu ở chung cư, ở các căn NOXH ước tính chỉ khoảng 20–30%. Theo ông Thịnh, người lao động hiện nay vẫn có xu hướng thuê nhà trọ ở bên ngoài vì chi phí thấp và thuận tiện hơn. Nếu ở 2 người thì tiền thuê khoảng 1 triệu đồng/tháng, không mất phí gửi xe và những phí dịch vụ khác. Còn đối với NOXH thì tiền dịch vụ khoảng 5.000 đồng/m², tiền gửi xe máy từ 50.000 đến 100.000 đồng/tháng. Như vậy, riêng đối với tiền dịch vụ và gửi xe của một căn hộ 60m² sẽ mất khoảng 400.000 đồng/tháng, gần tương đương số tiền để thuê nhà trọ gần nơi làm việc.

Gắn chính sách với hành động: Nhanh chóng triển khai đồng bộ

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh, sau khi Nghị quyết 201 được thông qua, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 155 chỉ đạo triển khai đồng bộ. Bộ Xây dựng đã hoàn thiện dự thảo nghị định hướng dẫn thực hiện Nghị quyết, lấy ý kiến rộng rãi từ các bộ ngành, địa phương, doanh nghiệp. Dự kiến nghị định sẽ được ban hành ngay trong tháng 6/2025 và có hiệu lực từ 1/7/2025, đúng tiến độ. Các địa phương cũng cần khẩn trương ban hành quy định cụ thể để xác định đối tượng thụ hưởng, đặc biệt là những người chịu ảnh hưởng từ sắp xếp đơn vị hành chính.

Thứ trưởng Sinh nhấn mạnh, nhiệm vụ hiện nay đã rất rõ ràng: Bộ Xây dựng có trách nhiệm thể chế hóa; các bộ, ngành và địa phương phải chủ động triển khai, tuyên truyền đúng tiến độ. Chính quyền cấp tỉnh cần coi đây là nhiệm vụ ưu tiên, gắn chỉ tiêu phát triển NOXH vào kế hoạch kinh tế – xã hội và trách nhiệm người đứng đầu.

Tổng kết tọa đàm, TS. Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, người điều phối chương trình Tọa đàm, khẳng định, những vướng mắc thể chế cơ bản đã được tháo gỡ. “Có thể thấy, Tổng Bí thư Tô Lâm với tầm nhìn chiến lược, Thủ tướng Chính phủ với sự thúc đẩy sát sao, Quốc hội sẵn sàng làm việc đêm ngày để tạo khung khổ thể chế phù hợp nhằm thúc đẩy vấn đề này. Cuộc tọa đàm hôm nay đều chung một ý kiến là đã đạt được những nền tảng cơ bản để thực hiện mục tiêu phát triển NOXH, bảo đảm an sinh xã hội, tạo điều kiện cho đất nước bước vào giai đoạn mới-kỷ nguyên vươn mình”, TS. Nguyễn Sĩ Dũng nói.