Sàn thương mại điện tử tăng phí: Cần cơ chế bảo vệ quyền lợi người bán

Tăng phí bán hàng trên sàn TMĐT sẽ ảnh hưởng đến người mua

TMĐT không còn là "miếng bánh dễ xơi"

Theo Báo cáo Toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2024 của Metric, tổng doanh số của 5 sàn TMĐT lớn nhất tại Việt Nam (Shopee, Lazada, TikTok Shop, Tiki và Sendo) đạt 318.900 tỷ đồng, tăng 37,36% so với năm trước. Tuy nhiên, số lượng cửa hàng phát sinh đơn hàng lại giảm tới 20,25%, tương đương khoảng 165.000 cửa hàng rút lui khỏi các nền tảng này.

Điều này cho thấy, thị trường TMĐT ngày càng khốc liệt, không còn là sân chơi dễ dàng như trước đây. Người bán giờ đây không chỉ cần hàng hóa tốt, hình ảnh đẹp mà còn phải hiểu thuật toán, biết chạy quảng cáo, tối ưu vận hành và chấp nhận mức phí chi trả cho các nền tảng TMĐT ngày một cao.

Kể từ 1/4/2025, các sàn TMĐT đồng loạt áp dụng biểu phí mới. Shopee điều chỉnh phí cố định lên tới 10%, tùy ngành hàng. TikTok Shop cũng nâng phí hoa hồng với Shop Mall lên mức 7,7%. Không dừng lại ở đó, người bán còn phải tự chịu phí hoàn hàng - chính sách từng được các sàn hỗ trợ trước đây.

Liên quan đến tăng phí của sàn thương mại điện tử, anh Nguyễn Anh Tuấn - người chuyên kinh doanh đồ mẹ và bé trên Shopee - chia sẻ: "Hiện tôi phải chi trả hơn 18% doanh thu cho các loại phí. Nếu tính thêm phí quảng cáo, vận chuyển, rút tiền thì con số còn cao hơn. Tăng phí đồng nghĩa tôi buộc phải tăng giá bán, điều dễ khiến khách hàng quay lưng".

Nỗi lo không chỉ dừng ở phía người bán. Nhiều người tiêu dùng cũng bắt đầu dè chừng. Đỗ Huyền Trang - nhân viên văn phòng tại Hà Nội - cho biết: "Mình từng mua hàng online vì giá rẻ, mã giảm giá và freeship. Nhưng nếu giá tăng, mình sẽ phải cân nhắc kỹ hơn mỗi lần mua sắm".

Cần một khung pháp lý bảo vệ người bán

Trong góp ý cho Dự thảo Luật Thương mại điện tử, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) nhấn mạnh cần có chính sách bảo vệ người bán trên các nền tảng TMĐT, thay vì chỉ tập trung vào quyền lợi người tiêu dùng như hiện nay.

Pháp luật TMĐT hiện tập trung vào các quy định bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng

Theo VCCI, nhiều người bán đang bị rơi vào thế yếu trong quan hệ với các sàn TMĐT, bị áp đặt các điều khoản bất lợi, như thay đổi chính sách đột ngột, bị khóa shop mà không có lý do rõ ràng, khó tiếp cận dữ liệu kinh doanh hay mất khả năng thương lượng. Những rào cản này khiến nhà bán nhỏ lẻ bị "bào mòn" sức cạnh tranh, thậm chí bị loại khỏi thị trường.

Một nghiên cứu của Ủy ban châu Âu cũng cho thấy 46% doanh nghiệp bán hàng qua nền tảng TMĐT gặp vấn đề trong quan hệ thương mại với sàn.

Ngoài chính sách bảo vệ người bán, VCCI đề xuất cần đảm bảo bình đẳng giữa các chủ thể trong TMĐT. Hiện các sàn xuyên biên giới, vốn 100% nước ngoài, có thể hoạt động mà không cần xin giấy phép kinh doanh như sàn trong nước. Điều này tạo ra sự phân biệt và môi trường cạnh tranh không công bằng.

Đồng thời, cũng cần xem xét đơn giản hóa thủ tục cho các sàn nhỏ hoặc hoạt động giới thiệu sản phẩm, nhằm thúc đẩy hệ sinh thái TMĐT đa dạng hơn.

Tăng phí là quyết định mang tính chiến lược của các sàn nhằm bù đắp chi phí vận hành và nâng cao chất lượng dịch vụ. Tuy nhiên, nếu không song hành với các chính sách minh bạch, công bằng, sự điều chỉnh này có thể khiến chính nền tảng đánh mất nhà bán, yếu tố cốt lõi trong hệ sinh thái TMĐT.

Bài toán hiện tại không chỉ nằm ở phí cao hay thấp, mà là làm sao để tạo một môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch và bền vững - nơi cả người bán lẫn người tiêu dùng đều được bảo vệ và tạo giá trị thực sự.