Thúc đẩy phát triển kinh tế hợp tác xã
Theo Liên minh Hợp tác xã (HTX) Việt Nam, trong 5 tháng đầu năm 2021, cả nước thành lập mới 641 HTX, 2 liên hiệp HTX, 1.300 Tổ hợp tác (THT), đạt 42,7% kế hoạch năm 2021. Đến cuối tháng 5/2021, cả nước có 25.667 HTX, tăng 1.156 HTX so với cùng kỳ năm 2020, thu hút 6,8 triệu thành viên và 2,5 triệu lao động.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Ngọc Bảo - Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam, hoạt động của khu vực kinh tế tập thể (KTTT), HTX gặp phải một số khó khăn. Cụ thể, nhiều HTX được thành lập theo tiêu chí số 13 của Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới hoạt động cầm chừng hoặc ngừng hoạt động, tỷ lệ HTX ứng dụng công nghệ cao gắn với chuỗi giá trị sản phẩm chủ lực quốc gia, vùng, địa phương còn ít (chiếm hơn 5%/tổng số HTX). Một tỷ lệ khá lớn (hơn 70%) HTX quy mô nhỏ, công nghệ lạc hậu, năng lực tài chính và quản trị yếu, thiếu nguồn lực thực hiện, ít có khả năng tự huy động nguồn lực từ thị trường.
“Phần lớn HTX nông nghiệp, du lịch, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, vận tải... bị thiệt hại bởi dịch Covid-19 dẫn đến doanh thu dịch vụ nội bộ và tiêu thụ sản phẩm giảm trên 40%”, ông Nguyễn Ngọc Bảo chia sẻ.
Ông Bảo cho biết, nhiều cơ chế, chính sách liên quan đến phát triển KTTT, HTX được ban hành và thực thi, thúc đẩy khu vực KTTT, HTX phát triển cả về số lượng và chất lượng. Tuy nhiên, một số chính sách, pháp luật của Nhà nước còn bỏ sót hoặc không nêu cụ thể phạm vi, đối tượng điều chỉnh là HTX, cho nên các HTX không thể tiếp cận được các nguồn lực và các bộ, ngành, UBND tỉnh không có căn cứ để triển khai, bố trí kinh phí Ngân sách Nhà nước hỗ trợ.
Cụ thể, một số chính sách hỗ trợ HTX được quy định tại Điều 6 Luật HTX năm 2012 và Nghị định số 193/2013/NĐ-CP ngày 21/11/2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật HTX; Chỉ thị số 12/CT-TTg ngày 22/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục tăng cường công tác triển khai thi hành Luật HTX năm 2012... chưa được thực hiện trên địa bàn cả nước hoặc có ít địa phương thực hiện. Cụ thể, chính sách thuế ưu đãi cho HTX, xử lý tài sản không chia của HTX khi giải thể, chuyển đổi sang hình thức tổ chức khác; cơ chế hỗ trợ HTX trong Quỹ khuyến công, chính sách bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp đối với cán bộ HTX…
Bên cạnh đó, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp chưa quy định tiêu chí, công thức tính thuế áp dụng cho HTX, chưa quy định ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp đối với các HTX phi nông nghiệp, thuế thu nhập cá nhân (thuế suất 5%) đối với thành viên HTX không hợp lý, không khuyến khích người dân góp vốn thành lập HTX. Một số nội dung quy định thực thi chính sách không quy định rõ đối tượng thụ hưởng là HTX hoặc người lao động trong HTX. Một số văn bản thủ tục hành chính, hồ sơ phức tạp, qua nhiều cơ quan, ban ngành khiến các HTX thấy mất nhiều thời gian mà mức hỗ trợ không đáng kể, thậm chí có thể không đủ bù phần chi phí làm hồ sơ thụ hưởng.
Trước những khó khăn trên, ông Nguyễn Ngọc Bảo đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định riêng về phát triển KTTT, HTX cho các ngành nghề nông nghiệp, phi nông nghiệp cho phù hợp. Đồng thời đề xuất Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ KH&ĐT và các bộ, ngành liên quan sửa đổi, bổ sung quy định pháp luật, tạo điều kiện cho HTX tiếp cận được nguồn lực để phát triển, đồng thời cơ quan quản lý Nhà nước tăng cường hoạt động quản lý HTX.
Liên minh HTX Việt Nam cũng đề nghị Chính phủ, Bộ KH&ĐT bổ sung vốn điều lệ và tạo điều kiện hoạt động cho Quỹ hỗ trợ phát triển HTX Trung ương, kiến nghị Chính phủ có chính sách ưu đãi đối với các Trung tâm tư vấn, hỗ trợ, cung cấp dịch vụ, hình thành và phát triển HTX... Đồng thời, tập trung nguồn lực xây dựng mô hình HTX sản xuất gắn với chuỗi giá trị, bố trí vốn xây dựng cơ sở hạ tầng gắn với logistics hỗ trợ KTTT, HTX. Đồng thời xem xét, bố trí nguồn lực, cơ chế, chính sách tạo điều kiện cho Liên minh HTX Việt Nam thực hiện tốt các nhiệm vụ được giao.
Theo bà Lê Thị Tâm - Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Ninh Bình, hiện nay, các văn bản của Chính phủ đều rất quan tâm tới khu vực KTTT, HTX. Song vấn đề vướng mắc nhất là khâu thực thi. Do ảnh hưởng của dịch bệnh, khu vực KTTT, HTX vẫn gặp nhiều khó khăn, có nhiều chỗ lúng túng, chưa xác định được đường đi, nước bước. Dịch Covid-19 khiến nhiều sản phẩm đầu ra của khu vực KTTT, HTX gặp khó, được mùa rớt giá. Chính vì vậy, các sản phẩm cần được đưa lên sàn giao dịch thương mại điện tử, các HTX cần phải đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số. Do vậy, cần có hỗ trợ cụ thể về chuyển đổi số với KTTT, HTX giai đoạn 2021-2025.
Ở góc độ cơ quan quản lý nhà nước, theo ông Lê Mạnh Hùng - Cục trưởng Cục Phát triển doanh nghiệp (Bộ KH&ĐT), Cục Phát triển doanh nghiệp sẽ trình Chính phủ chương trình hỗ trợ ngân sách cho doanh nghiệp, HTX chuyển đổi số vào tháng 9 năm nay, khi đó có điều kiện bố trí nguồn lực từ ngân sách nhà nước để triển khai.
Ông Phùng Quốc Chí - Cục trưởng Cục Phát triển HTX (Bộ KH&ĐT) cho rằng đề xuất sửa đổi bổ sung quy định pháp luật tạo điều kiện cho khu vực KTTT, HTX phát triển là đề nghị chính đáng. Tuy nhiên, Liên minh HTX Việt Nam cần có báo cáo cụ thể, nội dung cần sửa đổi về Luật HTX 2012 để Bộ KH&ĐT tổng hợp, bởi không ai hiểu vướng mắc HTX hơn là Liên minh HTX Việt Nam. Đối với về bổ sung vốn điều lệ cho Quỹ hỗ trợ phát triển HTX, ông Phùng Quốc Chí cho rằng việc bổ sung vốn điều lệ cần thực hiện theo các quy định là có đề án và được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.