Bộ Tài chính lưu ý các nhà đầu tư khi tham gia thị trường trái phiếu

Cân nhắc kỹ

Từ năm 2017 trở lại đây, thị trường TPDN có sự phát triển nhanh do nhu cầu huy động vốn của DN tăng mạnh. Đặc biệt, mặc dù tăng trưởng tín dụng trong năm 2019 có xu hướng chậm lại nhưng khối lượng phát hành TPDN trong những tháng qua vẫn tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2018.

Theo số liệu thống kê của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX), trong tháng 10/2019, giá trị đăng ký phát hành TPDN đạt 32,312 tỷ đồng. Tuy nhiên trên thực tế, chỉ có 34 DN phát hành với tổng giá trị phát hành hơn 16,947 tỷ đồng.

Về quy mô phát hành, các DN bất động sản đứng đầu trong việc phát hành trái phiếu với gần 4,864 tỷ đồng, tương ứng với tỷ trọng gần 29% tổng giá trị phát hành. Xếp sau là ngân hàng, công ty chứng khoán, còn lại là các DN khác.

Đứng đầu về giá trị phát hành trái phiếu trong tháng 10 là Công ty TNHH Vinametric (Vinametric) với 3,895 tỷ đồng. Xếp sau là CTCP Bất động sản Sài Gòn Vina với 1,850 tỷ đồng, CTCP Tập đoàn Sovico với 1,550 tỷ đồng, CTCP Đầu tư thương mại Hồng Hoàng (Hồng Hoàng) hơn 1,402 tỷ đồng. Đặc biệt, đợt phát hành trái phiếu của Hồng Hoàng ghi nhận mức lãi suất lên đến 20%/năm. Đây là mức lãi suất TPDN cao nhất từ trước đến nay, vượt qua thương vụ có lãi suất cao nhất được ghi nhận trước đó là 14,5%/năm của CTCP Phát triển Bất động sản Phát Đạt.

Lũy kế 10 tháng đầu năm 2019, có 176 DN đã phát hành thành công với tổng giá trị trái phiếu gần 202,215 tỷ đồng. Trong đó, phát hành với kỳ hạn 3 năm chiếm tỷ trọng lớn nhất, đạt 40% tổng giá trị phát hành, tương ứng với chi phí huy động vốn 10,03%/năm.

Sự phát triển của thị trường TPDN cho thấy bước đầu có sự dịch chuyển vốn huy động từ kênh tín dụng ngân hàng sang kênh phát hành trái phiếu, hướng tới việc phát triển cân bằng hơn giữa kênh thị trường vốn và kênh tín dụng ngân hàng, nhằm giảm áp lực huy động cho kênh tín dụng ngân hàng theo chủ trương của Chính phủ.

Tuy nhiên do đặc thù TPDN là công cụ nợ do DN phát hành theo nguyên tắc tự vay, tự trả, tự chịu trách nhiệm về hiệu quả sử dụng vốn và khả năng trả nợ, mà khả năng trả nợ của DN phụ thuộc rất lớn vào tình hình tài chính và kết quả kinh doanh nên nhà đầu tư cần phải cân nhắc, đánh giá được rủi ro trước khi quyết định mua trái phiếu.

Theo đó, một số rủi ro nhà đầu tư TPDN có thể gặp phải là: DN không thực hiện được các điều kiện, điều khoản của trái phiếu do mất khả năng thanh toán; DN không thanh toán được đầy đủ, đúng hạn gốc, lãi trái phiếu; DN không thực hiện được cam kết với nhà đầu tư về mua lại trái phiếu trước hạn...

Do đó, Bộ Tài chính khuyến nghị nhà đầu tư TPDN, đặc biệt là nhà đầu tư cá nhân không mua TPDN chỉ vì lãi suất cao. Trường hợp mua TPDN, nhà đầu tư cần phải nắm rõ các thông tin gồm: trái phiếu do DN nào phát hành, mục đích phát hành; có tài sản đảm bảo hay không có tài sản đảm bảo; cam kết của chủ thể phát hành đối với trái phiếu; kỳ hạn và phương thức trả nợ gốc, lãi; tình hình tài chính và việc sử dụng vốn từ phát hành trái phiếu của DN phát hành.

Để tránh rủi ro

Thông lệ thị trường tài chính cho thấy TPDN, nhất là trái phiếu phát hành theo hình thức riêng lẻ chỉ phù hợp với các nhà đầu tư tổ chức, nhà đầu tư chuyên nghiệp, không phù hợp với nhà đầu tư cá nhân không có khả năng phân tích, đánh giá rủi ro. Đối với nhà đầu tư cá nhân nhỏ, lẻ không có năng lực tài chính và kinh nghiệm đầu tư nên tham gia đầu tư qua các quỹ đầu tư chuyên nghiệp để đảm bảo việc đầu tư an toàn, hiệu quả.

Vì vậy, để tránh những rủi ro trong đầu tư TPDN, các DN phát hành trái phiếu cần tuân thủ đầy đủ quy định của pháp luật khi huy động vốn trái phiếu, công bố công khai thông tin về tình hình tài chính, mục đích huy động vốn từ phát hành trái phiếu cho nhà đầu tư.

Còn nhà đầu tư khi tham gia thị trường cần tiếp cận đầy đủ thông tin, phân tích và đánh giá kỹ các rủi ro có thể gặp phải khi mua trái phiếu. Các tổ chức cung cấp dịch vụ là cần cung cấp đầy đủ thông tin cho nhà đầu tư, tư vấn cho DN phát hành tuân thủ đúng quy định của pháp luật khi phát hành trái phiếu.

Để thị trường TPDN phát triển an toàn, bền vững bên cạnh việc khuyến nghị DN phát hành, các tổ chức cung cấp dịch vụ và nhà đầu tư hiểu rõ và tuân thủ quy định của pháp luật về phát hành, đầu tư, giao dịch TPDN, hiểu rõ về đặc điểm của trái phiếu và các rủi ro có thể gặp phải khi đầu tư TPDN; Bộ Tài chính cũng cho biết là các cơ quan quản lý nhà nước sẽ tăng cường công tác quản lý giám sát và xử lý vi phạm trong lĩnh vực này.

Trước đó, NHNN cũng đã yêu cầu các NHTM trong nước kiểm soát rủi ro trong hoạt động đầu tư trái phiếu DN.

Theo NHNN, hoạt động đầu tư trái phiếu DN của các NHTM nói chung còn tiềm ẩn rủi ro khi một số ngân hàng có số dư đầu tư trái phiếu DN chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản và tiếp tục tăng nhanh. Cùng với đó, số dư đầu tư trái phiếu vào lĩnh vực xây dựng, bất động sản lớn khi thị trường này chưa phục hồi vững chắc.

Do đó, để đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng, hạn chế rủi ro hoạt động mua trái phiếu DN, cơ quan này yêu cầu các NHTM rà soát các quy định nội bộ, đảm bảo ban hành đầy đủ theo đúng quy định, đặc biệt là các quy định liên quan đến hoạt động mua trái phiếu DN, phải phù hợp với hoạt động kinh doanh của ngân hàng và theo đúng Thông tư số 22/2016.

NHNN cũng nêu rõ: Các NHTM không được mua trái phiếu DN trong đó có mục đích cơ cấu lại các khoản nợ của DN phát hành; đồng thời kiểm soát hoạt động đầu tư trái phiếu có mục đích đầu tư vào các chương trình, dự án thuộc lĩnh vực kinh doanh bất động sản hoặc tăng quy mô vốn của tổ chức phát hành hoạt động trong lĩnh vực này. NHTM phải tăng cường kiểm tra, giám sát sau cho vay, trong đó đặc biệt là giám sát việc sử dụng vốn đúng mục đích; thường xuyên theo dõi, đánh giá để xác định sớm các dấu hiệu bất thường về khả năng thực hiện các nghĩa vụ trả nợ của DN; kịp thời phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm pháp luật, quy định nội bộ trong hoạt động cấp tín dụng.

NHNN yêu cầu các NHTM cũng phải tăng cường kiểm soát hoạt động đầu tư trái phiếu DN, có biện pháp kiểm soát nợ nhằm hạn chế nợ xấu phát sinh, nâng cao năng lực đánh giá, thẩm định và hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng…