Chiến lược phát triển TTCK: Cần cải thiện tính minh bạch
Sản phẩm nghèo nàn
Thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam đã được hình thành và phát triển hơn 10 năm nay. Tuy nhiên suy thoái kinh tế thế giới tác động mạnh đến kinh tế trong nước khiến ba năm nay TTCK Việt Nam đã giảm điểm nghiêm trọng. Hiện chỉ số VN-Index loanh quanh dưới mốc 400 điểm, đến nay đã có 86% cổ phiếu giao dịch dưới giá trị sổ sách đã khiến cho khả năng tiếp cận vốn trên thị trường hiện nay của các doanh nghiệp (DN) đang gặp rất nhiều khó khăn.
Hiện có 700 DN đã niêm yết trên TTCK Việt Nam với tổng giá trị vốn hóa là 36 tỷ USD. Trên thị trường cũng có 12 triệu tài khoản, trong đó 12.000 tài khoản là của nhà đầu tư (NĐT) nước ngoài, doanh số giao dịch của NĐT nước ngoài chiếm 20% toàn thị trường. Tính chung tỷ lệ sở hữu của NĐT nước ngoài chiếm 16,7% và 60 công ty niêm yết có sở hữu nước ngoài tối đa đến 49%. Các sản phẩm giao dịch chủ yếu hiện nay là: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ.
Lành mạnh hóa để TTCK thực sự là kênh dẫn vốn trung - dài hạn cho nền kinh tế. (Ảnh: Trường Sơn)
Đặc thù của kinh tế Việt Nam là các DN tiếp cận vốn chủ yếu qua kênh ngân hàng. Tuy nhiên do tín dụng ngân hàng chỉ là kênh vốn ngắn hạn trong khi nhu cầu của các DN lại đa phần là trung - dài hạn. Vì vậy, trong thời gian tới đòi hỏi phải phát triển thị trường vốn (TTCK), để DN có thể huy động được vốn trung dài hạn từ đây. Bên cạnh đó thì việc vấn đề đặt ra quan trọng nữa là DN Việt Nam cần phải cải thiện trình độ quản trị, tăng tính hiệu quả và tính minh bạch trong thông tin mới mong kéo được NĐT bỏ vốn.
Hướng tới thị trường vốn quốc tế
Để có thể thu hút các NĐT bỏ vốn vào TTCK thì việc tạo ra một “cái chợ chứng khoán” là chưa đủ mà còn phải đưa ra được nhiều sản phẩm để các NĐT lựa chọn và khung pháp lý chặt chẽ, để đảm bảo lợi ích cho các bên tham gia thị trường là một yêu cầu không thể thiếu. Theo ông Nguyễn Sơn – Vụ trưởng Vụ Phát triển thị trường, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), hiện nay Chính phủ đã ban hành chiến lược phát triển thị trường vốn 2011-2020.
Trong 3-5 năm tới sẽ thực hiện tái cấu trúc toàn diện TTCK, trong đó tập trung vào ba mũi nhọn, đó là tái cấu trúc các công ty chứng khoán, giảm số lượng trên cơ sở hợp nhất, sáp nhập và lành mạnh hóa 105 công ty chứng khoán. Việc tái cấu trúc công ty chứng khoán gắn liền với việc triển khai mở cửa dịch vụ thị trường vốn, cho phép các NĐT nước ngoài được mua và sở hữu tới 100% công ty quản lý quỹ và công ty chứng khoán trong nước, cho phép thành lập công ty chứng khoán 100% vốn nước ngoài tại Việt Nam và có thể tiếp cận các dịch vụ tốt của thị trường vốn quốc tế.
Mũi nhọn thứ hai, đó là xử lý mô hình tổ chức của thị trường Việt Nam trên cơ sở đề án hợp nhất hai sở giao dịch chứng khoán hiện nay là Sở giao dịch Chứng khoán TP. Hồ Chí Minh (HSX) và Sở giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX). Hiện đề án này đang được khẩn trương xây dựng để trình Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, đề án cũng có những lộ trình để tránh những cú sốc cho các DN niêm yết.
Mũi nhọn thứ ba, đó là tái cấu trúc thị trường hàng hóa trên cơ sở cấu trúc lại thị trường nợ và thị trường trái phiếu, đẩy nhanh quá trình IPO các DNNN. Phát triển các sản phẩm mới như: ETF, chứng chỉ quỹ bất động sản (BĐS), quỹ mở… song song đó cũng đưa ra gói sản phẩm của thị trường phái sinh từ những công cụ đơn giản nhất như: Index – future/option, bond –future/option và sau này sẽ đi tới các future/option dựa trên các hàng hóa cơ bản. Về chính sách phí và lệ phí sẽ được nới lỏng theo hướng ưu đãi hơn, chính sách về thuế cho các sản phẩm mới như ETF, chứng chỉ quỹ BĐS, quỹ mở sẽ theo hướng ưu đãi trong vòng 3-5 năm đầu để hỗ trợ cho các định chế và các NĐT chuyên nghiệp.
Minh bạch là yếu tố hàng đầu
Điều đặc biệt quan trọng để cải thiện TTCK ngoài vấn đề chuẩn hóa việc niêm yết trên các sở giao dịch chứng khoán, yêu cầu lành mạnh hóa công bố thông tin và quản trị thông tin cũng đang được đặt ra cấp thiết. Ông Nguyễn Sơn cho biết thêm, trước mắt sẽ thực hiện cơ chế công bố thông tin đầy đủ, sau này sẽ thực hiện cơ chế phát hành dựa trên công bố thông tin chứ không dựa trên các điều kiện từ phía cơ quan quản lý… Song song đó là việc hoàn thiện chuẩn mực kế toán, kiểm toán Việt Nam. Do vậy cuối năm nay và năm 2013 Bộ Tài chính sẽ ban hành đầy đủ các chuẩn mực về kế toán, kiểm toán mới hướng tới chuẩn mực kế toán quốc tế. Đây cũng là điều kiện tiên quyết để giúp các DN Việt Nam tiếp cận thị trường vốn quốc tế.
Hơn thế nữa việc kết nối thị trường vốn Việt Nam với thị trường vốn quốc tế trong khối ASEAN cũng đang được lên kế hoạch. Hiện nay, Malaysia và Singapore, Thái Lan đã thực hiện kết nối thị trường vốn và được thực hiện tại các công ty chứng khoán hàng đầu của các quốc gia này. TTCK Việt Nam sẽ thực hiện niêm yết chéo để thực hiện các giao dịch xuyên biên giới thông qua các trung gian tài chính và các sở giao dịch chứng khoán tại nước sở tại.
Trước tiên, Việt Nam sẽ tham gia kết nối thông tin và đã thực hiện niêm yết 30 công ty niêm yết hàng đầu trên trang web tài chính hàng đầu của khu vực Đông Nam Á. Tiếp theo, Việt Nam sẽ kết nối một chiều là cho phép các NĐT quốc tế đầu tư vào Việt Nam. Cuối cùng là thực hiện kết nối đầy đủ, là cho phép các NĐT Việt Nam đầu tư ra nước ngoài và nước ngoài đầu tư tại Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn một số rào cản, trong đó vấn đề đầu tư gián tiếp ra nước ngoài và vấn đề tự do hóa tài khoản vốn hay như cho phép DN Việt Nam sở hữu 100% vốn nước ngoài… cần phải ban hành khung pháp lý để hội nhập thị trường vốn quốc tế một cách toàn diện.
Linh Lan