Du lịch làng nghề mất lợi thế tiềm năng

Đã nhiều tháng nay, xe trâu du lịch không còn hiện diện thường xuyên trên đường làng Bát Tràng (Hà Nội). Khách phương Tây, Nhật Bản... cũng ít lai vãng đến làng nghề ven sông Hồng này. Bà Nguyễn Thị Lụa, chủ một cửa hàng gốm sứ tại làng Bát Tràng vẫn hàng ngày mở cửa đón khách như một thói quen, nhưng sự trễ nải hiện rõ trên những kệ hàng giờ đây không còn nhận được sự chăm chút chu đáo của chủ nhân. Bụi bám, sắp xếp lộn xộn là điều dễ thấy.

Sản phẩm làng nghề truyền thống đang ngày càng mai một

Khủng hoảng kinh tế cùng nhiều nguyên nhân khác đang khiến cho du lịch làng nghề nơi đây không còn sôi động như các năm về trước. Khi doanh thu chủ yếu đến từ bạn hàng lâu năm ngoại tỉnh, người bán hàng rong sáng nhập hàng, chiều thanh toán và chỉ giao dịch trong các khu sản xuất, thì kinh doanh mặt tiền, vị trí đẹp cũng chẳng để làm gì.

“Doanh thu bán hàng của gia đình giảm nhiều so với trước đây bởi lượng khách du lịch rất ít”, bà Lụa nói. Cũng bởi, những khách du lịch vẫn chấp nhận trả giá cao cho sản phẩm vừa mắt nay không còn nữa.

Ông Đào Xuân Hùng, Chủ tịch UBND xã Bát Tràng biết rõ tình hình làng nghề hiện nay: “Sản xuất, kinh doanh của đại đa số cơ sở sản xuất đang rất khó khăn”. Khách du lịch đến Bát Tràng giảm khiến tiêu thụ hàng hóa giảm. Các dịch vụ du lịch nhanh chóng phát triển ở thời kỳ trước chỉ mang tính tự phát, chưa hình thành được tour, tuyến chuẩn giới thiệu về lịch sử văn hóa làng nghề truyền thống với du khách trong nước và quốc tế nay không còn đất phát triển.

Mong muốn tăng lượng du khách, doanh thu từ hoạt động du lịch, tính toán khả năng cơ cấu lại sản phẩm, xây dựng chiến lược giữ khách hàng… cũng khó thực hiện. Du lịch làng nghề Bát Tràng đang cho thấy tình trạng “thoái trào”.

“Khách du lịch chưa chọn đến thăm làng nghề như một tour thực sự vì những người làm du lịch chưa tổ chức được một hệ thống du lịch tổng hợp để khai thác cho xứng tầm với tiềm năng của nó”, ông Lưu Duy Dần, Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Việt Nam thừa nhận. Ước tính, hiện cả nước có khoảng 20 tour, tuyến du lịch từ Bắc vào Nam, trong đó 35% là du lịch làng nghề hoặc du lịch gắn với làng nghề.

Tuy nhiên, các tour này chưa được khai thác triệt để cả về nội dung và hình thức, đa số mới chỉ hoạt động cầm chừng, có chăng là phát triển ở một số ít làng nghề Việt cổ. “Hệ thống hạ tầng kỹ thuật đã được đầu tư nhưng chưa đồng bộ, đặc biệt là các dự án đầu tư cho phát triển du lịch còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển”, ông Đào Xuân Hùng cho biết.

Bên cạnh đó, các địa điểm trưng bày và giới thiệu sản phẩm tại các làng nghề còn thiếu tính chuyên nghiệp. Cách sắp đặt, trưng bày hàng hóa còn mang nhiều đặc điểm giống nhau về màu sắc, cách bố trí ánh sáng, cách sắp đặt giá, kệ, bục, bệ... nên chưa tạo ra được nét riêng, sự khác biệt để tạo nên sức hút đối với du khách.

Tại một số cửa hàng, các sản phẩm đặc thù mang dấu ấn Việt Nam còn chưa nhiều, đồ lưu niệm phục vụ khách du lịch chưa theo tiêu chí: nhỏ, gọn, mang đậm nét văn hóa địa phương mà chủ yếu được sản xuất với số lượng lớn, chất lượng chưa cao. Chính vì vậy, số lượng hàng hóa được mua bán không lớn, khách du lịch chỉ tham quan là chính.

Hiệp hội Làng nghề cũng cho ý kiến, công tác quảng bá du lịch làng nghề còn thiếu tính chuyên nghiệp, hình thức nội dung còn đơn điệu, chưa hấp dẫn du khách, hệ thống thông tin quảng cáo chưa được phát huy tác dụng để quảng bá du lịch nói chung và của làng nghề nói riêng. Nhiều sự kiện văn hoá, ngoại giao, kinh tế, thể thao được tổ chức tại Hà Nội cũng như nhiều tỉnh, thành chưa được kết hợp để phát huy tác dụng thành những sự kiện quảng bá, thu hút du khách.

Theo các chuyên gia, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch làng nghề. Hiện nay, cả nước có gần 4.000 làng nghề, trong đó hơn 2.000 làng nghề được công nhận, hơn 400 làng nghề truyền thống với 53 nhóm nghề, ước tính có khoảng 200 loại sản phẩm thủ công khác nhau.

Nhiều sản phẩm có lịch sử phát triển hàng trăm, hàng nghìn năm như tơ lụa Vạn Phúc, mây tre đan Phú Vinh, gốm sứ Bát Tràng, thổ cẩm Mai Châu... Đây là cơ sở thuận lợi để phát triển làng nghề và dịch vụ du lịch làng nghề.

Nhưng, việc mở ra các dịch vụ du lịch làng nghề một cách tự phát như hiện nay sẽ khiến lĩnh vực này mãi là tiềm năng mà không thể tạo một dấu ấn rõ nét trong mắt bạn bè quốc tế.

Hà Sơn