Sớm nới “tấm áo” pháp lý cho địa phương

	Công khai ngân sách của bộ, ngành: Vướng nhất là rào cản nhận thức
	Cần giảm phụ thuộc ngân sách trong phát triển nhà ở xã hội

Giải ngân chậm có thể khiến các dự án đầu tư công bị đội giá, lãng phí

Đánh giá về tình hình thực hiện vốn đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước 7 tháng năm 2019, Tổng cục Thống kê cho rằng mặc dù đã có dấu hiệu tích cực khi đạt tỷ lệ thực hiện so với kế hoạch năm cao hơn so với cùng kỳ năm trước, nhưng vẫn chưa cải thiện nhiều khi tiếp tục đạt mức tăng thấp nhất trong các năm giai đoạn 2015-2019. Tính chung 7 tháng năm nay, vốn đầu tư thực hiện từ nguồn ngân sách nhà nước đạt 158.300 tỷ đồng, chỉ tăng 3,9% so với cùng kỳ năm trước, trong khi cùng kỳ năm 2018 tăng 9,7%.

Một trong những nguyên nhân khiến tình hình giải ngân vốn chậm chạp chính là vướng rào cản thể chế. Cho đến thời điểm hiện tại, nhiều địa phương trên cả nước vẫn đang tiếp tục khẩn cầu được phân cấp, phân quyền mạnh hơn để đẩy nhanh tiến độ triển khai công việc và mạnh dạn đầu tư các dự án phát triển kinh tế - xã hội.

Đơn cử như thành phố Hải Phòng. Trong cuộc họp trực tuyến Chính phủ với các địa phương tổ chức hồi cuối tháng 6 vừa qua, lãnh đạo thành phố này đã đưa ra một loạt kiến nghị nhằm vào việc “nới” chiếc áo thể chế vốn đang bó chặt và khiến thành phố này chậm lớn.

Cụ thể là cho phép địa phương quyết định chủ trương thực hiện dự án ngoài ngân sách với tổng mức đầu tư trên 5.000 tỷ đồng, đồng thời phê duyệt dự án đầu tư công trên 1.500 tỷ đồng. Lãnh đạo TP. Hải Phòng cũng đề nghị Chính phủ cho phép các địa phương chủ động triển khai dự án xây dựng sân golf tại vị trí không có đất lúa và không phải đất rừng.

Cùng với TP. Hải Phòng, các lãnh đạo tỉnh, thành phố cũng kiến nghị được phân cấp thực hiện thêm một số chủ trương khác, đó là cho phép các thành phố lớn chủ động chuyển đổi trên 10 ha đất lúa sang thực hiện dự án công nghiệp mà không phải xin phép Thủ tướng Chính phủ; hay không khống chế diện tích đất lúa với các tỉnh, thành lớn có điều kiện phát triển công nghiệp…

Những vấn đề trên cũng đang được Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa vào Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp, bản mới nhất được hoàn thiện vào tháng 6/2019, hiện đang lấy ý kiến của các đối tượng chịu tác động.

Theo đó, dự thảo luật đề xuất thu hẹp phạm vi dự án phải trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư theo hướng loại bỏ dự án có quy mô vốn đầu tư trên 5.000 tỷ đồng, dự án sản xuất thuốc lá; phân cấp cho UBND cấp tỉnh chấp thuận chủ trương đầu tư một số dự án phù hợp với quy hoạch đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, gồm dự án đầu tư xây dựng, kinh doanh sân golf và dự án phát triển nhà ở thương mại, khu đô thị…

Trong dự thảo tờ trình gửi tới Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư lý giải, cơ quan này đề xuất bỏ quy định Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư đối với dự án có quy mô vốn từ 5.000 tỷ đồng trở lên vì tiêu chí xác định dự án này không hợp lý, chỉ dựa trên giá trị vốn đầu tư của dự án mà không phân biệt ngành, nghề, hình thức đầu tư... dẫn đến nhiều vướng mắc, lúng túng trong việc áp dụng thủ tục đầu tư phù hợp.

Mặt khác, “những dự án quan trọng, nhạy cảm cần có sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ đều đã được quy định cụ thể tại Điều 31 của Luật Đầu tư. Việc bỏ quy định này giúp giảm số lượng dự án phải trình Thủ tướng Chính phủ chấp thuận chủ trương đầu tư”, dự thảo tờ trình nêu rõ.

Chia sẻ về vấn đề này, TS. Nguyễn Đức Kiên - Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế của Quốc hội cho biết, theo quy định hiện hành các dự án có quy mô vốn đầu tư trên 5.000 tỷ đồng do Thủ tướng Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư. Tuy nhiên trên thực tế có nhiều trường hợp quy định này gây cản trở do làm mất quyền tự chủ, tự quyết và kéo dài thời gian của địa phương. Song theo ông Kiên, việc phân cấp cho địa phương toàn quyền quyết định tất cả các dự án có quy mô vốn trên 5.000 tỷ đồng, cũng không phải là phương án tốt nhất.

Ông cho rằng cần phân cấp cụ thể hơn theo hướng địa phương được tự quyết định chủ trương đầu tư dự án có quy mô trên 5.000 tỷ đồng sử dụng ngân sách địa phương, còn đối với dự án sử dụng ngân sách trung ương vẫn phải do Thủ tướng Chính phủ quyết định. Việc xác định cơ quan quyết định chủ trương đầu tư, suy cho đến cùng là nhằm quy trách nhiệm trong việc sử dụng và quản lý đồng vốn hiệu quả.

Vì vậy, chỉ khi phải “bỏ tiền túi” ra để đầu tư các công trình dự án, địa phương mới có ý thức sử dụng đồng vốn tiết kiệm và tạo cơ chế, chính sách để vận hành công trình hiệu quả.

Thực tế đã cho thấy không ít trường hợp địa phương quản lý theo kiểu “đem con bỏ chợ” đối với công trình dự án lớn không sử dụng ngân sách địa phương. Đơn cử như với một số dự án BOT giao thông, khi Chính phủ đã tạo cơ chế thuận lợi để NĐT thực hiện dự án, nhưng đường xây xong vấp phải phản ứng của người sử dụng, một số địa phương lại im lặng, không giải thích rõ với người dân về các chính sách của nhà nước, cũng như không chủ động tháo gỡ khó khăn cho người dân.

Ở một góc nhìn khác, mặc dù tình hình thực hiện vốn đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước đạt thấp, song đó chủ yếu là do sự sụt giảm của số thực hiện từ nguồn vốn Trung ương quản lý. Cụ thể là trong 7 tháng đầu năm 2019, vốn Trung ương quản lý giảm gần 30% so với cùng kỳ năm trước. Còn vốn địa phương quản lý vẫn tăng 11,4% so với cùng kỳ năm 2018. Một số tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cũng đạt tỷ lệ giải ngân vốn khá cao, như Hà Nội tăng 19,4%; Quảng Ninh tăng 14,8%; Thanh Hóa tăng 22%; Bà Rịa - Vũng Tàu tăng 13,1%; Quảng Nam tăng 23%...

Cũng trong dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp, cơ quan soạn thảo đã thống nhất thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của Luật Đầu tư đối với các dự án xây dựng nhà ở và đô thị. Đồng thời loại bỏ thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với hộ gia đình, cá nhân được nhà nước giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng để thực hiện dự án đầu tư. Đối với các dự án này, UBND cấp huyện xem xét theo thẩm quyền, điều kiện, thủ tục phù hợp với quy định của Luật Đất đai.