“Thiết lập nền tảng mới cho tăng trưởng”

Theo Báo cáo, nhiều dấu hiệu cho thấy nền kinh tế đang suy giảm năng suất liên tục trong 5 năm trước đó. Bởi vậy, việc thiết lập những nền tảng mới thực sự hữu hiệu cho tăng trưởng trong trung và dài hạn đã trở nên cấp bách. Báo cáo tập trung xem xét các vấn đề liên quan đến động lực tăng trưởng trong trung hạn cho nền kinh tế.

Báo cáo gồm 7 Chương và 2 Phụ lục.

Chương 1, “Tổng quan kinh tế thế giới 2015” tóm lược những biến động kinh tế trên toàn cầu trong năm 2015 và những tác động đến nền kinh tế Việt Nam.

Chương 2, “Tổng quan kinh tế Việt Nam 2015” cho thấy trong bối cảnh nền kinh tế thế giới có nhiều biến động, nền kinh tế Việt Nam đã trải qua một năm 2015 với nhiều thử thách. Tăng trưởng kinh tế trong nước đạt mức cao trong năm 2015 nhờ động lực từ khu vực sản xuất công nghiệp. Mặt bằng giá tiếp tục đà tăng thấp trong những năm gần đây. Tuy nhiên áp lực lạm phát có thể sẽ lớn hơn trong năm 2016 khi sự hỗ trợ từ các yếu tố ngoại cảnh yếu đi, chính sách tiền tệ nới lỏng nhanh từ năm 2015 cùng với lộ trình điều chỉnh giá các hàng hóa, dịch vụ công.

Chương 3, “Đòi hỏi những nền tảng mới cho tăng trưởng: Nhận định từ dự báo kinh tế trung hạn (2016-2020)”. 27 kịch bản dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam trong giai đoạn 2016 - 2020 đã được đưa ra. Với các kịch bản có khả năng cao xảy ra, tăng trưởng kinh tế Việt Nam có khuynh hướng hội tụ ở xung quanh mức 6%, thấp hơn nhiều so với kế hoạch 6,5-7%.

Nhận định này cũng nhất quán với dự báo của IMF (2016) cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đoạn 2016-2020. Điều này đưa tới một hàm ý rất đáng lưu tâm là Việt Nam không thể dựa trên các điều kiện cũ để tăng trưởng kinh tế mà cần thiết lập những nền tảng mới cho tăng trưởng.

Chương 4, “Dịch chuyển tăng trưởng từ số lượng sang chất lượng: Những tiền đề về thiết kế và thực thi chính sách” đề xuất một mô hình xây dựng chính sách kiểu mới, đi liền với cải cách hệ thống hành chính công, tăng kết nối liên bộ nhằm đáp ứng nhu cầu tăng trưởng mới của Việt Nam, đưa đất nước tránh khỏi bẫy thu nhập trung bình và bẫy hội nhập quốc tế. Mô hình này cho rằng Việt Nam cần một cơ chế lãnh đạo mạnh, có tầm nhìn, được hỗ trợ bởi một nhóm kỹ trị mạnh, một hội đồng cạnh tranh làm việc có hiệu quả và việc khai thác hữu hiệu các hợp tác chiến lược với các đối tác quốc tế quan trọng.

Chương 5, “Sáng kiến Một vành đai, Một con đường của Trung Quốc và tác động đa chiều đối với Việt Nam”. Báo cáo cho rằng nếu không tham gia OBOR, và không kịp thời xây dựng hạ tầng kết nối hiệu quả với khu vực, Việt Nam có thể tự mình rơi vào bẫy cơ sở hạ tầng. Nhưng nếu tham gia, cũng có thể bị lệ thuộc về nợ công nếu không đa dạng hóa các nhà đầu tư.

Chương 6, “Cải cách thị trường dịch vụ công ở Việt Nam trong trung hạn: Trường hợp thị trường quản lý chất thải rắn đô thị”, Mục đích của việc cải cách khu vực này là giảm gánh nặng ngân sách đồng thời tăng chất lượng dịch vụ cho người dân. Thay cho lời kết, Chương 7 của Báo cáo về “Viễn cảnh kinh tế Việt Nam 2016 và khuyến nghị chính sách” cung cấp hai kịch bản dự báo về viễn cảnh kinh tế vĩ mô của Việt Nam trong năm 2016 cho thấy lạm phát của năm 2016 có thể lên tới 4%, trong khi tăng trưởng kinh tế nhiều khả năng không đạt chỉ tiêu Quốc hội đề ra.

Báo cáo được cập nhật thông tin và số liệu đến hết tháng 12/2015, một số vấn đề thời sự được cập nhật đến hết Quý I/2016.

“Mỗi năm VEPR có một báo cáo, mỗi báo cáo một chủ đề và đều là chủ để nóng. Chủ đề báo cáo năm nay cũng vậy nhưng không phải chỉ dành riêng cho năm nay. Tôi ủng hộ phải có một nền tảng mới cho tăng trưởng”, TS.Lưu Bích Hồ - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển cho biết.

Theo TS. Hồ, cần một nền tảng mới, đó là phải tập trung tái cơ cấu kinh tế và phải thoát được tình cảnh khó khăn như hiện nay; thoát được khó sẽ có nền tảng. Nhưng ông cũng lo lắng, năm 2016 là một năm khó chồng lên khó với những khó khăn dồn lại từ năm trước cộng thêm những tình hình mới như tình hình thế giới, tình hình Trung Quốc rồi vấn đề biển Đông và môi trường biển hiện nay. Trong khi tài chính, ngân sách thì quá căng thẳng. Tuy nhiên ông cũng hy vọng ở một yếu tố mới cho nền tảng mới đó là “quản trị đất nước” sẽ thay đổi với Chính phủ mới.

Đồng tình với những vấn đề được báo cáo nêu, nhưng TS. Lê Đăng Doanh lại chưa bằng lòng với báo cáo vì “chủ đề hay nhưng nội dung thiếu”. Cái thiếu mà ông Doanh muốn báo cáo nên có đó là “Môi trường là vấn đề sinh tử của Việt Nam. Bên cạnh đó là thể chế, nếu không thay đổi, không cải cách sẽ khó thiết lập nền tảng mới cho tăng trưởng. Nhưng không thấy trong báo cáo”.

TS.Nguyễn Xuân Thành, Chương trình giảng dạy kinh tế Fullbright lại không đồng tình với khuyến nghị đầu tư thêm cơ sở hạ tầng để Việt Nam trở thành một nơi trung chuyển hàng hóa. Theo ông Thành, đề xuất này vừa không khả thi vì khó mà thu hút được hàng từ Lào và Campuchia đi qua đây, vừa thêm lãng phí đầu tư công. Ông nhấn mạnh “phải tăng cường kỷ cương kỷ luật tài chính, nếu cứ với chi tiêu như hiện nay, cho dù đến năm 2020 giảm được bội chi về 4% GDP thì “không thể nào có được nền tảng tăng trưởng bền vững cho thời gian tới”.