Sửa đổi Luật Bảo hiểm tiền gửi để đáp ứng yêu cầu phát triển ngành Ngân hàng trong kỷ nguyên mới

Đoàn chủ toạ điều hành phiên họp

Sửa đổi, bổ sung là điều cần thiết

Trình bày tờ trình của Chính phủ về dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), Thống đốc Nguyễn Thị Hồng cho biết, sau 12 năm triển khai thực hiện, Luật BHTG năm 2012 đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc cần được giải quyết. Quốc hội đã thông qua Luật Các TCTD (ngày 18/01/2024), trong đó sửa đổi, bổ sung một số quy định về quyền, nghĩa vụ của BHTGVN. Điều này đặt ra yêu cầu sửa đổi, bổ sung Luật BHTG để thống nhất với Luật Các TCTD và tạo cơ sở cho BHTG Việt Nam thực hiện hiệu quả nhiệm vụ được giao. Việc xây dựng Luật BHTG (sửa đổi) còn nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về hoàn thiện thể chế, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế tư nhân, các định hướng, chiến lược phát triển ngành ngân hàng, BHTG trong kỷ nguyên mới.

Dự thảo Luật BHTG (sửa đổi) gồm 08 Chương, 42 Điều, trong đó: sửa đổi, bổ sung 26 điều; bổ sung mới 7 điều; bãi bỏ 04 điều; giữ nguyên 09 điều.

Về hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi, dự thảo Luật bổ sung quy định: khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo quy định tại khoản 2, 3 Điều 21 Luật này, trong trường hợp đặc biệt, Thống đốc NHNN quyết định hạn mức chi trả tối đa bằng toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi (BHTG). Hạn mức chi trả bảo hiểm tiền gửi trong trường hợp thực hiện phương án phá sản tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt thực hiện theo quy định của Luật các tổ chức tín dụng.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội trình bày Báo cáo thẩm tra về 02 dự án: Luật Phá sản (sửa đổi); Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi)

Về phí bảo hiểm, để có cơ sở áp dụng cơ chế phí linh hoạt, phù hợp với thực tiễn và vẫn đảm bảo nguồn thu phí BHTG ổn định, dự thảo Luật giao Thống đốc NHNN quy định mức phí BHTG, việc áp dụng phí BHTG đồng hạng hoặc phân biệt phí phù hợp với đặc thù hệ thống TCTD Việt Nam trong từng thời kỳ. Đối với các TCTD được kiểm soát đặc biệt, dự thảo Luật bổ sung quy định về tạm hoàn nộp tiền nợ phí BHTG phát sinh trước thời điểm đặt vào kiểm soát đặc biệt, qua đó tạo cơ sở để tổ chức này chưa phải thực hiện ngay việc nộp phí nộp thiếu, nộp chậm và khoản tiền chậm nộp (nếu có), TCTD có trách nhiệm xây dựng kế hoạch hoàn trả khoản tiền được tạm hoãn nộp trong phương án cơ cấu lại.

Về trả tiền bảo hiểm, theo Thống đốc Nguyễn Thị Hồng, dự thảo luật quy định thời điểm phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm kể từ một trong các thời điểm sau:

Thứ nhất, phương án phá sản BHTG được phê duyệt hoặc Ngân hàng Nhà nước có văn bản xác nhận chi nhánh ngân hàng nước ngoài mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền.

Thứ hai, Ngân hàng Nhà nước có văn bản đình chỉ hoạt động nhận tiền gửi của tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt khi tổ chức tín dụng có lỗ lũy kế lớn hơn 100% giá trị của vốn điều lệ và các quỹ dự trữ theo báo cáo tài chính đã được kiểm toán gần nhất.

Thứ ba, thuộc trường hợp chi trả để đảm bảo an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội, việc bổ sung thời điểm chi trả BHTG nhằm để xử lý khó khăn, vướng mắc trong việc sử dụng quỹ dự phòng nghiệp vụ của tổ chức bảo hiểm tiền gửi.

Một trong những điểm mới của BHTG trong dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi) là quy định tổ chức BHTG thực hiện cho vay đặc biệt tổ chức tham gia BHTG: khi tổ chức tham gia BHTG được can thiệp sớm, được kiểm soát đặc biệt và rút tiền bằng hoạt động; để thực hiện phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc. Tổ chức BHTG tự quyết định việc cho vay đặc biệt, bao gồm cả việc cho vay có/không có tài sản bảo đảm, có/không có lãi suất.

Dự thảo Luật bổ sung quy định về chi trả để đảm bảo an toàn hệ thống, trật tự an toàn xã hội và quy định tổ chức BHTG được NHNN cho vay đặc biệt với lãi suất 0%, không có tài sản bảo đảm trong trường hợp số tiền trên quỹ dự phòng nghiệp vụ không đủ để chi trả cho người gửi tiền; tổ chức BHTG xây dựng phương án tạm ứng phí BHTG để bù đắp phần vay đặc biệt.

Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam, thừa uỷ quyền của Thủ tướng Chính phủ trình bày Tờ trình dự án Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi)

Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng bổ sung quy định trường hợp phát sinh sự cố, khủng hoảng có nguy cơ gây mất an toàn hệ thống tổ chức tín dụng, tổ chức bảo hiểm tiền gửi tham gia xử lý sự cố, khủng hoảng theo quy định tại luật này. Chính phủ quyết định các biện pháp khác để xử lý sự cố, khủng hoảng.

Tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp có hiệu quả

Trình bày Báo cáo thẩm tra về Luật BHTG (sửa đổi), Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi cho biết, Uỷ ban cơ bản tán thành quy định của Dự thảo Luật. Tuy nhiên, việc quy định mức phí BHTG phải được nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo ổn định nguồn thu cho các tổ chức BHTG nhằm thực hiện hiệu quả chính sách BHTG và phù hợp với năng lực tài chính của tổ chức tham gia BHTG. Đối với chính sách tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt được tạm hoãn nộp phí BHTG, đề nghị phải có trong phương án cơ cấu lại được cấp có thẩm quyền phê duyệt để đảm bảo tính tổng thể khi xem xét phương án cơ cấu lại tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt. Làm rõ thời hạn tổ chức tín dụng được quản nộp phí BHTG, phương án xử lý trong trường hợp tổ chức tín dụng được kiểm soát đặc biệt không thể hoàn trả đầy đủ khoản tiền tạm hoãn theo phương án cơ cấu lại.

Cơ quan này cũng đề nghị, quy định rõ vai trò chủ động tính phí của tổ chức tham gia BHTG và vai trò kiểm tra, đối chiếu của tổ chức BHTG trong tính phí BHTG. Cần có hướng dẫn cụ thể về phương pháp tính, làm rõ giá trị pháp lý của kết quả kiểm tra do tổ chức BHTG thực hiện.

Đồng thời tăng cường cơ chế chia sẻ thông tin, phối hợp có hiệu quả giữa các cơ quan có liên quan trong kiểm tra, thanh tra, giám sát tổ chức tín dụng; Phân biệt rõ các trường hợp và điều kiện tổ chức BHTG tiếp nhận hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, vay của tổ chức tín dụng, tổ chức khác có bảo lãnh của Chính phủ hoặc vay đặc biệt của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Cân nhắc cách thể hiện bảo đảm phù hợp với quy trình lập và phân bổ ngân sách nhà nước; Phân biệt rõ nhiệm vụ, quyền hạn của tổ chức BHTG và Ngân hàng Hợp tác xã Việt Nam trong việc bố trí nhân sự tham gia quản lý, điều hành quỹ tín dụng nhân dân được kiểm soát đặc biệt.

Về cấp, thu hồi chứng nhận tham gia BHTG tại Điều 15, cơ quan thẩm tra đề nghị thuyết minh lý do có sự thay đổi như trên, làm rõ việc nộp phí BHTG của tổ chức tham gia BHTG đối với các khoản tiền gửi chưa nộp phí trong trường hợp bị thu hồi chứng chỉ tham gia BHTG. Quy định rõ thẩm quyền ban hành văn bản hướng dẫn các nội dung liên quan đến chứng nhận tham gia BHTG để đảm bảo tính pháp lý và cơ sở triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó, Ủy ban Kinh tế Tài chính cho rằng việc Thống đốc Ngân hàng Nhà nước quy định hạn mức trả tiền bảo hiểm trong từng thời kỳ là phù hợp. Đồng thời cần có quy định hướng dẫn cụ thể về các nguyên tắc điều chỉnh hạn mức trả tiền bảo hiểm phù hợp với thực tiễn, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Đối với việc chi trả vượt hạn mức, cần quy định cụ thể căn cứ xác định, trường hợp nào được chi trả vượt hạn mức, nghiên cứu quy trình phê duyệt minh bạch với sự tham gia của các cơ quan có liên quan.

Về tổ chức BHTG tại Điều 27, đề nghị tiếp tục hoàn thiện các quy định cụ thể. Trong đó, cần lưu ý một số vấn đề liên quan đến tổ chức và hoạt động của tổ chức BHTG như: việc đầu tư bổ sung vốn nhà nước để tăng vốn điều lệ, xác định các hoạt động đầu tư tương ứng với mục tiêu hoạt động. Bên cạnh đó, cần nhận diện và đánh giá đầy đủ những rủi ro có liên quan khi mở rộng hoạt động đầu tư, xây dựng phương án phòng ngừa, kiểm soát và quản lý rủi ro, phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn khi mở rộng hoạt động đầu tư, hình thành các cơ chế bảo toàn vốn, bảo đảm thanh khoản và an toàn cho hoạt động đầu tư.

Về hoạt động đầu tư của BHTG, cơ quan thẩm tra đề nghị nhận diện và đánh giá đầy đủ những rủi ro có liên quan khi mở rộng hoạt động đầu tư, xây dựng phương án phòng ngừa, kiểm soát và quản lý rủi ro, phân tích và đánh giá hiệu quả sử dụng vốn khi mở rộng hoạt động đầu tư, hình thành các cơ chế bảo toàn vốn, bảo đảm thanh khoản và an toàn cho hoạt động đầu tư; việc đầu tư chỉ được thực hiện khi đã bảo đảm cân đối năng lực và khả năng dự phòng cho hoạt động BHTG. Đồng thời, làm rõ vai trò của NHNN với tư cách cơ quan đại diện chủ sở hữu nhà nước đối với tổ chức BHTG trong việc quyết định tiêu chí danh mục đầu tư, cơ cấu đầu tư cũng như kiểm soát, quản lý rủi ro liên quan đến hoạt động đầu tư; quy định trách nhiệm của các bên liên quan khi xử lý rủi ro.

Cơ quan thẩm tra đề nghị có hướng dẫn cụ thể về quy mô cho vay đặc biệt tối đa trên tổng quỹ dự phòng nghiệp vụ. Xây dựng bộ tiêu chí minh bạch để phê duyệt các khoản nợ cho vay đặc biệt. Tăng cường cơ chế giám sát việc sử dụng khoản vay đặc biệt từ tổ chức BHTG. Làm rõ trường hợp nào tổ chức tín dụng vay đặc biệt từ Ngân hàng Nhà nước, trường hợp nào vay đặc biệt từ tổ chức BHTG. Có hướng dẫn cụ thể về điều kiện, lãi suất và tài sản bảo đảm của các khoản vay đặc biệt của tổ chức BHTG đối với các tổ chức tín dụng…