Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo đang định hình lại toàn bộ nền kinh tế

Trong kỷ nguyên khoa học công nghệ, Việt Nam đang đứng trước cơ hội chưa từng có để bứt phá

Tư duy hệ sinh thái

Trong kỷ nguyên mà quy luật cạnh tranh toàn cầu đã thay đổi hoàn toàn, không còn là "cá lớn nuốt cá bé" hay "cá nhanh nuốt cá chậm" nữa, mà là “cá công nghệ cao vượt lên cá công nghệ thấp”. Câu chuyện này không chỉ là một khẩu hiệu, mà là một thực tế đang định hình lại toàn bộ nền kinh tế Việt Nam. Từ tầm nhìn chính sách đến những giải pháp đột phá của khu vực tư nhân, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (STID) đang trở thành động lực trung tâm giúp đất nước rút ngắn khoảng cách phát triển.

Bà Trương Lý Hoàng Phi, Phó Chủ tịch Hội Doanh nhân trẻ TP. Hồ Chí Minh, khẳng định STID là yếu tố then chốt để Việt Nam tiến lên nhóm quốc gia có thu nhập cao.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Văn Khoa, Tổng giám đốc Tập đoàn FPT lại chỉ ra một nghịch lý: "Khi Chính phủ đang đi rất nhanh trong tiến trình chuyển đổi số, hoàn thiện hạ tầng dữ liệu quốc gia, thì phần lớn doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm vừa và nhỏ, lại đang đi chậm hơn và còn nhiều bối rối".

Nhưng chính sự "đi trước" này lại là một "cơ hội vàng". Ông Khoa nhấn mạnh, với lộ trình chia sẻ dữ liệu bắt đầu từ 1/1/2026, những doanh nghiệp biết tận dụng và tích hợp với nền tảng quốc gia sẽ có lợi thế vượt trội. Sự đi trước của chính sách đang mở ra cánh cửa cho khu vực tư nhân, miễn là họ sẵn sàng bước qua.

Theo ông Khoa, đi nhanh thôi là chưa đủ. Các doanh nghiệp Việt cần thay đổi tư duy từ “phát triển đơn lẻ” sang “phát triển theo hệ sinh thái”.

Ông Nguyễn Văn Khoa khẳng định: "Chúng ta không thể phát triển bền vững nếu cứ đi một mình. Thời đại này, phát triển là phát triển theo hệ sinh thái".

Ông Khoa dẫn chứng từ chính thực tiễn tại FPT và các đối tác, rằng những doanh nghiệp mạnh không phải là những đơn vị làm mọi thứ, mà là những đơn vị biết chia sẻ năng lực. Việc hình thành các liên minh sản xuất - tiêu thụ, các mạng lưới chia sẻ công nghệ sẽ giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa không phải "làm lại từ đầu" mỗi khi chuyển đổi. Sức mạnh tổng hợp này không chỉ giúp đi xa hơn mà còn an toàn hơn trong bối cảnh thị trường nhiều biến động.

Đưa cuộc sống vào nghị quyết

Ông Nguyễn Bá Diệp - Co-founder MoMo cho rằng, Fintech chính là cầu nối để đưa hàng chục triệu lao động tự do và 5 triệu hộ tiểu thương vào dòng chảy tài chính chính thống. Để đạt được mục tiêu này, ông đề xuất một loạt giải pháp mang tính đột phá thiết lập đơn vị đầu mối hỗ trợ Fintech để tháo gỡ rào cản hành chính; đồng thời, khuyến khích Open API và chia sẻ dữ liệu an toàn, mở ra kho dữ liệu khổng lồ (bảo hiểm, y tế, viễn thông...) để xây dựng hệ thống chấm điểm tín dụng toàn diện cho người dân.

Theo ông Diệp cần thúc đẩy tài chính toàn diện, phát triển các sản phẩm vi mô phù hợp với nhóm thu nhập thấp. Xây dựng "sandbox" đổi mới sáng tạo để doanh nghiệp có thể thử nghiệm mô hình kinh doanh mới một cách nhanh chóng.

Ở một lĩnh vực tưởng chừng truyền thống, ông Phan Minh Thông, Chủ tịch HĐQT Phúc Sinh Group chỉ ra những thách thức lớn mà nông sản Việt đang đối mặt là phụ thuộc vào xuất khẩu thô, thiếu thương hiệu toàn cầu.

Để giải quyết, ông Thông đề xuất một chiến lược đồng bộ như đầu tư hệ thống nhà máy hiện đại & R&D để nâng cao giá trị sản phẩm, xây dựng Sàn Giao dịch Hàng hóa Quốc gia để doanh nghiệp có quyền định giá, giảm phụ thuộc vào giá thế giới.

Bên cạnh đó, cần chuẩn hóa nông nghiệp bền vững và đẩy mạnh số hóa để truy xuất nguồn gốc, đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường quốc tế và tăng liên kết công – tư để cải cách chính sách và đầu tư hạ tầng logistics.

Theo ông Nguyễn Văn Khoa: "Chúng ta thường nói rằng cần đưa nghị quyết vào cuộc sống, nhưng nếu nghị quyết không xuất phát từ thực tế cuộc sống thì đưa kiểu gì cũng sẽ khập khiễng. Tôi đề nghị phải làm ngược lại - phải xuất phát từ cuộc sống để viết nghị quyết".

Tất cả những đề xuất trên đều xoay quanh một nhận định chung: Kinh tế tư nhân là động lực phát triển quốc gia. Tuy nhiên, để những "cá công nghệ cao" này có thể vươn xa, không thể thiếu một nền tảng vững chắc. Đó chính là chính sách minh bạch, hệ sinh thái hợp tác thực chất và đặc biệt là yếu tố con người. Ông Nguyễn Văn Khoa nhấn mạnh: "Đây là mạch dẫn quyết định thành bại của đổi mới sáng tạo".

Việt Nam đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng về nguồn nhân lực biết vận hành công nghệ. Nguồn nhân lực không được trang bị kỹ năng số sẽ biến công nghệ thành gánh nặng. Do đó, đầu tư vào đào tạo, liên kết viện - trường và chính sách hỗ trợ nhân lực số là những bước đi không thể thiếu để Việt Nam không chỉ bắt kịp mà còn vươn lên mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.