Để Quảng Ninh trở thành bệ phóng cho ngành công nghiệp cơ khí

Tiềm năng và thách thức của một “ngôi sao” công nghiệp

Công nghiệp hỗ trợ cơ khí, đặc biệt trong lĩnh vực ô tô và đường sắt, không chỉ là xương sống của sản xuất mà còn là chìa khóa để tăng nội địa hóa, giảm phụ thuộc nhập khẩu và nâng cao giá trị gia tăng. Quảng Ninh đang sở hữu những lợi thế hiếm có để vươn mình trong lĩnh vực này. Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Vũ Đại Thắng cho biết, quy mô nền kinh tế tỉnh đạt khoảng 350.000 tỷ đồng, đứng thứ 7 cả nước; GRDP bình quân đầu người năm 2024 đạt trên 10.200 USD; tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn luôn đứng nhóm đầu. Đây là những con số ấn tượng, minh chứng cho sức mạnh kinh tế của một địa phương đang chuyển mình mạnh mẽ sang công nghiệp chế biến, chế tạo.

Hạ tầng giao thông chiến lược là một điểm cộng lớn cho Quảng Ninh với hệ thống đường cao tốc, cảng biển, sân bay được đầu tư đồng bộ, hiện đại, bảo đảm liên thông, tổng thể, thúc đẩy liên kết vùng. Thêm vào đó, nguồn tài nguyên phong phú, lao động dồi dào và chính sách thu hút đầu tư hấp dẫn tạo nên một nền tảng phát triển vững chắc. Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cũng cho rằng, với vị trí chiến lược và hạ tầng khá đồng bộ, Quảng Ninh có nhiều lợi thế trong phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ, nhất là trong lĩnh vực cơ khí, chế tạo. Những yếu tố này không chỉ là bệ đỡ mà còn là lời mời gọi hấp dẫn đối với các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Với ngành ô tô, sự kiện khánh thành Nhà máy ô tô Thành Công tại Khu công nghiệp Việt Hưng là một cột mốc đáng chú ý. Ông Vũ Đại Thắng cho rằng, nhà máy này sẽ tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy phát triển công nghiệp hỗ trợ, nhất là công nghiệp cơ khí chế tạo phục vụ sản xuất, lắp ráp ô tô. Đây là bước đi cụ thể để tăng tỷ lệ nội địa hóa, vốn đang là điểm yếu của ngành ô tô Việt Nam, và đưa Quảng Ninh trở thành trung tâm sản xuất linh kiện quan trọng. Trong lĩnh vực đường sắt, tỉnh đang báo cáo Trung ương khởi động lại Dự án đầu tư tuyến Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân, hoàn thành trước năm 2030; đồng thời đẩy sớm lộ trình đầu tư đường sắt Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái. Ông Thắng nhấn mạnh, những tuyến đường sắt này, cùng với các dự án quốc gia như đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam hay Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đang mở ra triển vọng lớn. Chúng không chỉ giúp giảm áp lực giao thông đường bộ mà còn thúc đẩy phát triển ngành sản xuất linh kiện, thiết bị đầu máy, toa xe, hệ thống điện, ray, cảm biến điều khiển ngay tại địa phương, giúp Quảng Ninh tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu, làm mới động lực tăng trưởng kinh tế.

Nhìn rộng ra, công nghiệp hỗ trợ cơ khí Việt Nam, mà Quảng Ninh là một phần, đã đạt được những thành tựu đáng ghi nhận. Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, số lượng doanh nghiệp trong ngành ngày càng tăng; một số sản phẩm linh kiện ô tô, xe máy, thiết bị công nghiệp và sản phẩm gia công cơ khí không chỉ đáp ứng nhu cầu nội địa mà còn xuất khẩu sang nhiều nước. Tại Quảng Ninh, ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng trưởng bình quân trên 21% giai đoạn 2021-2024, với tổng vốn đầu tư 8,6 tỷ USD, trong đó FDI chiếm 6,1 tỷ USD, theo ông Vũ Đại Thắng.

Gia công chi tiết sản phẩm tại Phân xưởng cơ khí của Công ty CP Chế tạo máy - Vinacomin

Hành trình trở thành bệ phóng lâu dài

Tuy nhiên, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn chỉ ra rằng, tỷ lệ nội địa hóa ô tô hiện chỉ đạt khoảng 7-10%, còn khoảng cách rất xa so với mục tiêu 60% đặt ra từ năm 2010; ngành đường sắt chủ yếu đáp ứng bảo dưỡng, sửa chữa với công nghệ cũ, hầu hết thiết bị phải nhập khẩu. Ông Diên cũng cho biết, Quảng Ninh vẫn thiếu các dự án có hàm lượng công nghệ cao và các doanh nghiệp dẫn đầu tầm cỡ khu vực để tạo hệ sinh thái phát triển bền vững. Sự thiếu hụt này khiến tỉnh chưa thể tận dụng hết lợi thế, dù đã có những bước tiến đáng kể.

Để vượt qua thách thức và phát huy tiềm năng, Phó Thủ tướng nhấn mạnh, cần có đột phá về cơ chế, chính sách, ưu đãi thuế, đất đai, tín dụng để tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp; cần nâng cao năng lực doanh nghiệp, xây dựng hệ sinh thái chuỗi cung ứng nội địa vững mạnh, khuyến khích hợp tác quốc tế về chuyển giao công nghệ. Đây cũng là “kim chỉ nam” để Quảng Ninh phát huy vai trò, thế mạnh của mình.

Hiện Bộ Công Thương đang xây dựng Nghị định sửa đổi Nghị định 111 và Chiến lược phát triển ngành công nghiệp ô tô, đường sắt đến năm 2030, tầm nhìn 2045, theo tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị. Tại Quảng Ninh, ông Vũ Đại Thắng khẳng định, khu công nghiệp Việt Hưng được định hướng trở thành trung tâm công nghiệp hỗ trợ trọng điểm, với Nhà máy ô tô Thành Công là đầu tàu dẫn dắt. Sự kết hợp giữa chính sách quốc gia và chiến lược địa phương đang tạo nên một động lực mạnh mẽ cho Quảng Ninh. Nhưng địa phương vẫn đang thiếu các doanh nghiệp dẫn đầu và hệ sinh thái chưa bền vững, đây là những hạn chế cần khắc phục.

Quảng Ninh đang đứng trước cơ hội lớn để trở thành bệ phóng cho công nghiệp cơ khí Việt Nam với tiềm năng, lợi thế từ hạ tầng, các dự án chiến lược và chính sách đồng hành.