Doanh nghiệp chủ động đón đầu CBAM

Thách thức và cơ hội mới cho ngành thép Việt Nam trong cuộc cạnh tranh toàn cầu

Thách thức và cơ hội cho doanh nghiệp Việt

CBAM chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2026, yêu cầu các doanh nghiệp xuất khẩu sang EU phải tuân thủ các quy định về phát thải carbon, đặc biệt là việc khai báo và nộp chứng chỉ carbon cho sản phẩm xuất khẩu. Đây là một yêu cầu bắt buộc đối với tất cả các sản phẩm có hàm lượng carbon cao như thép, xi măng, phân bón và điện. Mặc dù đây là một thách thức lớn đối với các doanh nghiệp Việt, nhưng lại là cơ hội để tái cấu trúc sản xuất theo hướng bền vững hơn và nâng cao khả năng cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Cơ chế này được thiết kế nhằm ngăn chặn hiện tượng rò rỉ carbon, khi các doanh nghiệp chuyển sang các quốc gia có tiêu chuẩn môi trường thấp hơn để tránh các thuế carbon. CBAM cũng giúp bảo đảm tính công bằng cho các nhà sản xuất trong EU và các đối tác quốc tế. Việc áp dụng CBAM là một phần trong chiến lược của EU để thúc đẩy sản xuất xanh và giảm lượng khí nhà kính toàn cầu.

Trong bối cảnh CBAM, ngành thép Việt Nam sẽ là một trong những đối tượng chịu ảnh hưởng lớn nhất. Các doanh nghiệp thép xuất khẩu sang EU sẽ phải đối mặt với chi phí mua chứng chỉ carbon, ước tính chiếm từ 5-10% tổng chi phí sản xuất, và con số này có thể cao hơn đối với ngành xi măng. Điều này tạo ra một áp lực lớn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là khi họ phải chuẩn bị cho việc tuân thủ quy định CBAM bắt buộc từ năm 2026.

Tuy nhiên, những thay đổi này không chỉ là thách thức mà còn là động lực để các doanh nghiệp trong nước cải thiện quy trình sản xuất và đầu tư vào công nghệ sạch. Tập đoàn Hoa Sen và Hòa Phát, hai doanh nghiệp lớn trong ngành thép Việt Nam, đã chủ động thực hiện các biện pháp "xanh hóa" sản xuất từ sớm để đáp ứng yêu cầu của thị trường EU.

Cụ thể, Hoa Sen đã hoàn thành việc kiểm kê khí nhà kính tại ba nhà máy của mình và thực hiện truy vết carbon cho gần 20 dòng sản phẩm. Hòa Phát cũng đã đạt được chứng nhận ISO 14064-1:2018 về kiểm kê khí nhà kính từ tổ chức BSI (Vương quốc Anh), một trong những điều kiện quan trọng để tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu khi CBAM có hiệu lực.

Sự hỗ trợ của Chính phủ và EU

Để hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước đối phó với CBAM, Chính phủ Việt Nam đã bắt đầu vào cuộc từ sớm. Văn phòng Chính phủ đã giao Bộ Công Thương xây dựng đề án ứng phó CBAM và thúc đẩy đối thoại, đàm phán quốc tế, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp chuyển đổi công nghệ và giảm phát thải. Điều này cho thấy sự chủ động của Chính phủ trong việc giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao khả năng cạnh tranh và giảm thiểu các tác động tiêu cực từ cơ chế thuế carbon.

EU cũng đã cam kết hỗ trợ tài chính và kỹ thuật cho các quốc gia đang phát triển, bao gồm Việt Nam, để giúp các doanh nghiệp giảm chi phí phát sinh từ thuế carbon biên giới. Gói tài chính trị giá 200 tỷ euro (tương đương 233 tỷ USD) trong giai đoạn 20282034 sẽ được sử dụng để giúp các quốc gia phát triển công nghệ giảm phát thải và chuyển đổi năng lượng sạch.

Việc tuân thủ CBAM không chỉ là yêu cầu bắt buộc mà còn là cơ hội để ngành thép Việt Nam chuyển mình. Với sự hỗ trợ từ Chính phủ và các sáng kiến tài chính quốc tế, quá trình "xanh hóa" ngành thép có thể trở thành động lực thúc đẩy tăng trưởng bền vững dài hạn. Chính sách này sẽ giúp nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm thép Việt Nam không chỉ tại thị trường EU mà còn tại các quốc gia khác đang triển khai cơ chế tương tự.

Như vậy, mặc dù CBAM là một thách thức không nhỏ đối với các doanh nghiệp xuất khẩu, nhưng nếu chủ động "xanh hóa" sản xuất, các doanh nghiệp Việt Nam hoàn toàn có thể biến thách thức này thành cơ hội, mở ra một hướng đi mới cho ngành công nghiệp thép và sản xuất trong nước. Hơn nữa, đây cũng là cơ hội để thúc đẩy cải cách thể chế trong nước, xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch và bền vững hơn trong tương lai.