Dòng tiền nào vào tài khoản cá nhân sẽ bị tính thuế?

Nghĩa vụ thuế dựa theo bản chất giao dịch

Trong những ngày gần đây, chị Trần Thu Trang, một nhân viên văn phòng tại Hà Nội, chia sẻ, nhu cầu chi tiêu sinh hoạt trên thành phố khá cao nên chị thường được cha mẹ, người thân gửi tiền hỗ trợ khi có việc cần. Khi nghe thông tin trên mạng xã hội là cứ có chuyển khoản là bị thu thuế chị rất lo lắng. Tương tự, ông Trần Văn Hùng kinh doanh hàng tạp hóa tại nhà cho biết thường dùng tài khoản cá nhân để nhận tiền từ khách quen. Ông bán ít đồ khô, mắm muối và bánh kẹo, khách chuyển khoản vì thuận tiện, ông cũng kiểm soát được thu chi hàng tháng. Nhưng nghe nói cơ quan thuế có thể kiểm tra tài khoản, ông cũng hơi lo vì không phải khoản tiền nào cũng tạo nên thu nhập.

Theo đại diện Cục Thuế, các lo lắng như vậy là không cần thiết nếu người dân nắm đúng bản chất của chính sách thuế. Phó Cục trưởng Mai Sơn nhấn mạnh: Quy định hiện hành yêu cầu hộ kinh doanh thuộc diện sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền phải lập hóa đơn khi bán hàng hóa, cung cấp dịch vụ cho người tiêu dùng kể cả khi người mua không lấy hóa đơn. Trường hợp không lập hóa đơn sẽ bị xử lý truy thu, xử phạt và có thể bị coi là trốn thuế. Tuy nhiên, điều này không áp dụng cho các cá nhân không kinh doanh hoặc các giao dịch dân sự thông thường.

Như vậy, việc xác định nghĩa vụ thuế không phải dựa vào số tiền trong tài khoản, mà dựa vào bản chất giao dịch. Hiện nay, công tác quản lý thuế được thực hiện theo phương pháp phân tích dữ liệu, kết hợp theo dõi dòng tiền có dấu hiệu bất thường. Nếu một cá nhân có biểu hiện che giấu doanh thu từ hoạt động kinh doanh chẳng hạn yêu cầu khách chuyển khoản nhưng ghi sai nội dung, hoặc chỉ nhận tiền mặt để tránh lập hóa đơn thì cơ quan thuế mới tiến hành xác minh, xử lý.

Mặc dù ngành thuế không được phép trực tiếp truy cập vào tài khoản ngân hàng cá nhân, nhưng theo quy định pháp luật, dữ liệu giao dịch có thể được chia sẻ giữa các cơ quan nhà nước, tổ chức tín dụng và cơ quan thuế khi có dấu hiệu vi phạm hoặc yêu cầu kiểm tra. Nhờ đó, cơ quan thuế có thể xác định doanh thu thực tế để tính đúng, tính đủ nghĩa vụ thuế trong những trường hợp phát sinh thu nhập từ kinh doanh.

Thực tế, ngành thuế chỉ áp dụng biện pháp kiểm tra, xác minh khi có dấu hiệu trốn thuế từ hoạt động kinh doanh, chứ không "soi" mọi giao dịch chuyển khoản cá nhân. Đại diện Cục Thuế nhấn mạnh, cơ quan chức năng không được phép trực tiếp truy cập tài khoản cá nhân, nhưng có thể phân tích dòng tiền, kết hợp dữ liệu từ ngân hàng và cơ quan chức năng khác để phát hiện hành vi che giấu doanh thu khi cần thiết.

Đơn cử, gần đây Cơ quan điều tra đã khởi tố bị can và vụ án vì hành vi "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" đối với Vũ Nam Phương (biệt danh "Cún Bông"). Theo kết quả điều tra, từ năm 2023 đến nay, đối tượng đã kê khai doanh thu với cơ quan chức năng là hơn 5 tỷ đồng. Tuy nhiên, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Hà Nội đã làm rõ doanh thu thực tế của các đối tượng này lên đến hơn 120 tỷ đồng, chênh lệch hơn 115 tỷ đồng. Hành vi này ước tính gây thiệt hại cho ngân sách Nhà nước hơn 10 tỷ đồng tiền thuế.

Các chuyên gia kinh tế khẳng định, vụ việc này là lời cảnh tỉnh đối với các cá nhân, tổ chức, đặc biệt là những người nổi tiếng kinh doanh trên nền tảng số, đang hoạt động thương mại nhưng không tuân thủ nghĩa vụ thuế. Còn về nguyên tắc cơ bản của chính sách thuế là bảo đảm công bằng, minh bạch và phù hợp với từng loại giao dịch. Cơ quan thuế sẽ chỉ xử lý khi có bằng chứng rõ ràng về hành vi trốn thuế, chứ không nhắm đến mọi khoản thu nhập cá nhân. Không thể đánh đồng mọi dòng tiền chuyển khoản vào một quy chuẩn duy nhất.

Chống thất thu thuế nhưng phải công bằng, minh bạch

Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân và Thông tư số 111/2013/TT-BTC của Bộ Tài chính, nhiều khoản thu nhập của cá nhân và hộ gia đình được miễn thuế trong những trường hợp cụ thể.

Một số khoản thu nhập phổ biến được miễn thuế thu nhập cá nhân theo quy định pháp luật bao gồm: thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản giữa các đối tượng có quan hệ thân thích như vợ chồng, cha mẹ với con cái, ông bà với cháu nội hoặc cháu ngoại, anh chị em ruột; thu nhập từ việc phân chia bất động sản là tài sản chung của vợ chồng trong thời kỳ hôn nhân theo thỏa thuận hoặc phán quyết của tòa án khi ly hôn; thu nhập từ chuyển nhượng duy nhất một nhà ở hoặc một thửa đất ở mà cá nhân đã sở hữu từ 183 ngày trở lên và thực hiện chuyển nhượng toàn bộ tài sản đó.

Bên cạnh đó, thu nhập từ thừa kế, quà tặng là bất động sản giữa người thân nếu người nhận là vợ chồng, cha mẹ, con cái, ông bà, cháu, anh chị em ruột thì cũng được miễn thuế thu nhập cá nhân.

Ngoài ra, các khoản thu nhập từ sản xuất nông, lâm nghiệp, làm muối, đánh bắt thủy sản chưa qua chế biến; tiền làm thêm giờ được trả cao hơn bình thường; lãi từ tiền gửi ngân hàng, hợp đồng bảo hiểm nhân thọ; lương hưu; học bổng; kiều hối; các khoản bồi thường bảo hiểm, tai nạn lao động, bồi thường nhà nước; khoản nhận từ quỹ từ thiện hoặc viện trợ nhân đạo.

Do đó, các chuyên gia cho rằng, mọi người dân có thể yên tâm rằng cơ quan thuế không áp dụng chính sách truy thu đại trà hay đánh thuế tất cả các khoản tiền cá nhân nhận được. Quan điểm của ngành thuế là chống thất thu nhưng phải công bằng, minh bạch và đúng người, đúng việc, không để ảnh hưởng tới quyền lợi hợp pháp của người dân. Người nộp thuế nên tìm hiểu kỹ, nắm rõ quy định để không hiểu sai và tránh lan truyền các thông tin không chính xác gây hoang mang dư luận. Trong mọi trường hợp, việc lưu giữ chứng từ, giấy tờ liên quan đến dòng tiền cá nhân là cần thiết để bảo vệ quyền lợi chính đáng khi có yêu cầu giải trình từ cơ quan quản lý thuế. Trái với các trường hợp giao dịch dân sự được miễn thuế kể trên, những hành vi có dấu hiệu cố tình trốn tránh nghĩa vụ thuế sẽ bị xử lý nghiêm.