Giải chấp: Công ty chứng khoán thủ thân

Để dẫn đến hoạt động giải chấp, thường cổ phiếu hoặc tổng tài sản sẽ phải giảm khoảng 10-20% kèm thêm một số tín hiệu rủi ro. Nhưng cũng có những trường hợp, chỉ cần cổ phiếu giảm sàn 1 phiên (7-10%) là lập tức bị giải chấp.

Linh hoạt

Trong phiên giao dịch cuối cùng của tháng 7, trước việc giảm mạnh và áp lực bán tháo của một cổ phiếu trong ngành vật liệu xây dựng, đã có công ty chứng khoán nhận định về khả năng giải chấp diễn ra. Đây là một nhận định có cơ sở bởi giải chấp vốn là vấn đề nhạy cảm bởi công ty chứng khoán không thể võ đoán. Hơn nữa hiện tượng này dù hiếm gặp nhưng không phải bây giờ mới xuất hiện.

Cách đây vài năm, trước một số thông tin không chính thức trên thị trường, cổ phiếu của một công ty thương mại ngay lập tức giảm sàn và bị bán rất mạnh, và thông tin cổ phiếu này bị giải chấp khi đó cũng xuất hiện.

Thông tin giải chấp để định lượng một cách chính xác là không đơn giản, chỉ công ty chứng khoán và nhà đầu tư bị giải chấp biết rõ nhất, tuy nhiên qua thông tin của một số nhà đầu tư và môi giới, nhiều người cũng nhìn ra phần nào. Câu hỏi đặt ra ở đây là một cổ phiếu “chỉ” giảm sàn 1 phiên mà đã bị giải chấp có phải do công ty chứng khoán quá lo xa chăng?

Nếu cổ phiếu chỉ giảm sàn 1 phiên thì tất nhiên công ty chứng khoán quả là lo xa. Nhưng trong thực tế 1 phiên giảm sàn có thể là tín hiệu của… nhiều phiên giảm sàn tiếp theo, đặc biệt là những tin xấu không thể định lượng được nên cứ giải chấp trước… cho chắc.

Nói đâu xa, như TTF năm ngoái đã giảm sàn vài chục phiên, hàng bán không ai mua, công ty chứng khoán có muốn giải chấp cũng không được nên thiệt hại là rất lớn. Cần nói rõ ở đây là thiệt hại không chỉ ở nguồn vốn mà còn nằm ở việc bị “mang tiếng” quản trị rủi ro không chặt. Và xét theo quy luật thị trường luôn luôn đúng, cổ phiếu nếu liên tục bị xả hàng, chưa cần xác định thông tin thì giá vẫn cứ giảm mà như vậy thì cũng phải giải chấp ngay và luôn, tránh những rủi ro tiềm ẩn.

Nhìn chung, đây có thể là điều tích cực vì các công ty chứng khoán chủ động kiểm soát rủi ro, đưa ra các chính sách linh hoạt nhằm đảm bảo an toàn cho hệ thống của mình. Nhưng trong trường hợp này, rủi ro lại thuộc về khách hàng bởi giải chấp đột ngột thì thiệt hại cũng không hề nhỏ.

Mặt trái

Ở đây còn một giả thiết khác cũng đáng lưu tâm: Theo quy định, tỷ lệ cho vay margin hiện nay tối đa là 50% giá trị danh mục, hoặc có thể hiểu là có 1 đồng chỉ được vay thêm 1 đồng. Tuy nhiên, vẫn có những tin đồn về việc công ty chứng khoán xé rào, tăng tỷ lệ cho vay chẳng hạn có 1 đồng được vay đến 2 đồng. Như vậy, khi margin tăng, đòn bẩy tài chính lớn thì tỷ lệ thua lỗ cũng nhanh hơn và mức độ bào mòn tài khoản cũng khủng khiếp hơn. Công ty chứng khoán nếu cho vay margin tỷ lệ lớn nếu không kịp cắt thì có thể bị âm vốn.

Đơn cử, Nhà đầu tư có 100 triệu đồng, vay thêm 200 triệu đồng để mua 10.000 cổ phiếu có giá 30.000 đồng/CP. Trường hợp cổ phiếu này giảm khoảng 30% xuống còn 21.000 đồng/CP thì tổng tài sản của nhà đầu tư chỉ còn 210 triệu đồng, trừ đi nợ công ty chứng khoán là 200 triệu đồng thì tài sản thực có chỉ còn 10 triệu đồng (lỗ đến 90%).

Trong trường hợp này, công ty chứng khoán buộc phải lo giải chấp sớm vì cũng chỉ cần giảm thêm 1 phiên nữa là bị “âm vốn”. Trong trường hợp này, giải chấp diễn ra có thể bắt nguồn từ sự vung tay quá trán của công ty chứng khoán trong việc cho vay, hiện tượng giải chấp ngoài việc hạn chế rủi ro còn là hành động mang tính “sửa sai”.

Một điều đáng nói ở đây là hiện tượng tích luỹ của margin cũng như tác động đến thanh khoản của cổ phiếu. Thông thường cổ phiếu có thanh khoản cao thì margin cũng cao, mối quan hệ cũng như kiểu con gà quả trứng, rất khó xác định cái nào có trước. Tuy nhiên, margin với tỷ lệ cao vượt rào có thể tạo ra một trạng thái thanh khoản cao nhưng cũng ẩn chứa nhiều rủi ro bởi sức ép dành cho cổ phiếu cũng là cực lớn. Margin cao đẩy thanh khoản cao khiến cho giá cổ phiếu sẽ không còn nhiều ảnh hưởng bởi các yếu tố cơ bản nữa và trong trường hợp xảy ra rủi ro thì cung cầu mới chi phối giá cổ phiếu. Trong ngắn hạn, giá cổ phiếu có rẻ mà bị giải chấp ồ ạt thì cũng không mấy ai dám mua mà chờ rẻ hơn nữa.