Nếu Quốc hội sửa luật, Fed còn giữ được vai trò trung lập?

Nếu Quốc hội sửa luật, Fed còn giữ được vai trò trung lập?

Tổng thống Donald Trump gần đây đã ngừng đề cập tới việc sa thải Chủ tịch Fed Jerome Powell, nhưng vẫn liên tục yêu cầu hạ lãi suất. Tuy nhiên, việc Thống đốc Adriana Kugler bất ngờ thông báo từ chức vào tuần tới, sớm hơn nhiều so với thời điểm kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 1/2026 đang "mở đường" để ông Trump sớm lựa chọn người kế nhiệm Powell.

Tổng thống từng tuyên bố sẽ bổ nhiệm một chủ tịch Fed mới có xu hướng nới lỏng chính sách. Điều này đi ngược lại quan điểm của ông Powell và đa số thành viên FOMC hiện tại, vốn vẫn giữ lãi suất ổn định trong bối cảnh thuế quan từ chính quyền Trump đang lan rộng và gây áp lực lên lạm phát.

Trong khi thế đối đầu giữa Nhà Trắng và Fed tiếp diễn, Quốc hội Mỹ mới là cơ quan có quyền điều chỉnh vai trò, thẩm quyền và sứ mệnh của Fed.

Giáo sư tài chính Jeremy Siegel của Đại học Wharton từng cảnh báo điều này trong một cuộc phỏng vấn với CNBC, cho rằng ông Powell có thể phải từ chức để bảo vệ tính độc lập lâu dài của Fed. Theo ông, lý do là nếu kinh tế chững lại, Trump hoàn toàn có thể biến Powell thành “vật tế thần” và đề nghị Quốc hội trao thêm quyền kiểm soát Fed cho Tổng thống.

“Đừng quên rằng Fed không được quy định trong Hiến pháp. Nó là "sản phẩm" của Quốc hội Mỹ, được thành lập theo Đạo luật Dự trữ Liên bang năm 1913. Quốc hội có thể sửa đổi, tăng hoặc giảm quyền lực của Fed bất cứ lúc nào”, Siegel cảnh báo.

Mối lo này đang dần trở thành hiện thực khi các dấu hiệu cảnh báo tăng trưởng kinh tế xuất hiện. Điển hình là báo cáo việc làm gây sốc hôm thứ Sáu, cho thấy tăng trưởng việc làm yếu hơn nhiều so với dự báo. Các chuyên gia kinh tế tại JPMorgan thậm chí cảnh báo dữ liệu này phát tín hiệu suy giảm rõ rệt trong nhu cầu lao động, một chỉ báo sớm cho suy thoái.

Nghị viện Mỹ có thể sửa đổi sứ mệnh kép của Fed

Tại một sự kiện do Axios tổ chức tuần qua, Thượng nghị sĩ Bernie Moreno của bang Ohio được hỏi liệu Đạo luật Fed có cần được sửa đổi hay không. Ông trả lời rằng: “Có nhiều vấn đề cần được xem xét”, trong đó có việc Fed chi trả lãi suất cho các khoản dự trữ qua đêm của ngân hàng, kể cả ngân hàng nước ngoài.

“Tôi không chắc việc trả lãi cho các ngân hàng nước ngoài là một chính sách hợp lý. Có thể nên giảm hoặc điều chỉnh”, ông nói.

Moreno cũng đặt câu hỏi về sứ mệnh kép của Fed là toàn dụng việc làm và ổn định giá cả, được đưa vào năm 1977. Ông đề xuất nên sửa đổi mục tiêu “toàn dụng việc làm” thành “toàn dụng lao động với mức lương cao nhất có thể”. Với phần còn lại, ông nhấn mạnh cần làm rõ cách Fed đo lường và phân tích lạm phát.

Ông nêu ví dụ về việc ông Powell phản ứng chậm với lạm phát sau đại dịch, khi cú sốc cung kết hợp với kích thích tài khóa đẩy cầu tăng mạnh. Cũng theo ông, hiện Fed vẫn do dự cắt giảm lãi suất, dù chưa có bằng chứng rõ ràng cho thấy thuế quan gây ra lạm phát mạnh, trong khi thuế đang giảm.

“Vấn đề là cách ông ấy phân tích dữ liệu”, Moreno nhận xét và thêm rằng: “Tôi cho rằng ông ấy đang nhìn vấn đề qua lăng kính chính trị, trong khi lẽ ra phải hoàn toàn phi chính trị”.

Dù khẳng định “hoàn toàn ủng hộ sự độc lập của Fed”, Moreno vẫn tuyên bố Powell có thể bị sa thải một cách hợp pháp nếu bị xem là “vô cùng kém năng lực.”

Độc lập của Fed - khái niệm nhạy cảm và không tuyệt đối

Thực tế, Fed không hoàn toàn nằm ngoài hệ thống chính trị. Tổng thống có quyền đề cử và Thượng viện phê chuẩn các thành viên Hội đồng Thống đốc, bao gồm cả Chủ tịch và Phó Chủ tịch. Chủ tịch Fed cũng thường xuyên phải điều trần trước Quốc hội và đối mặt với chất vấn gay gắt.

Tuy nhiên, cấu trúc tổ chức của Fed được thiết kế nhằm hạn chế can thiệp chính trị. Các Thống đốc có nhiệm kỳ 14 năm và được phân bổ lệch nhau theo thời gian, ngăn một Tổng thống đơn lẻ kiểm soát toàn bộ Fed. Các thành viên cũng chỉ có thể bị sa thải “vì lý do chính đáng”, thường được hiểu là vi phạm nghiêm trọng nhiệm vụ, chứ không phải vì bất đồng chính sách.

Chủ tịch các Fed khu vực không do Tổng thống bổ nhiệm, và ngân sách hoạt động của Fed không phụ thuộc vào Quốc hội.

Theo chuyên gia kinh tế Michael Pugliese của Wells Fargo, chính vì thế, “tính độc lập của Fed là một khái niệm mơ hồ”, vì nó chủ yếu dựa vào luật, thông lệ và truyền thống chứ không có “điều khoản độc lập” cụ thể trong hiến pháp hay luật định.

Pugliese cho rằng khả năng Quốc hội sửa đổi Đạo luật Fed để trao thêm quyền cho Nhà Trắng là rất thấp, do sự phản đối từ đảng Dân chủ và rào cản thủ tục tại Thượng viện như quy tắc filibuster - một nỗ lực nhằm trì hoãn hoặc ngăn chặn việc bỏ phiếu về một dự luật hoặc một văn bản phê chuẩn.

“Nếu phá bỏ quy tắc filibuster, điều đó sẽ mở ra hàng loạt tranh luận về nhiều chính sách khác, không chỉ riêng Fed. Vì vậy, tôi rất ngạc nhiên nếu Fed lại là lý do khiến luật đó bị thay đổi”, ông nhận định.