Thâm hụt ngân sách thách thức tăng trưởng kinh tế 2019

Đây là khẳng định của GS. TS Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân tại Hội thảo khoa học Quốc gia “Kinh tế Việt Nam năm 2018 và triển vọng năm 2019”, diễn ra ngày 25/3, tại Hà Nội.

Theo GS. TS Trần Thọ Đạt, năm 2018 là năm kinh tế Việt Nam tăng trưởng 7,08%, cao nhất trong vòng hơn một thập niên vừa qua. Động lực đóng góp chính vào tăng trưởng, về phía sản xuất là khu vực đầu tư nước ngoài (FDI) với ngành công ngiệp chế biến chế tạo và tiêu dùng nội địa, thặng dư thương mại.

Tuy nhiên, cải thiện môi trường kinh doanh có dấu hiệu chững lại, khu vực kinh tế tư nhân tiếp tục gặp khó khăn trong phát triển; lạm phát và tỷ giá mặc dù nằm trong phạm vi điều chỉnh dự kiến, nhưng còn chịu nhiều sức ép; dư địa chính sách tiền tệ bị thu hẹp, rủi ro tài khóa ngày càng gia tăng...

Trong giai đoạn khoảng 10 năm gần đây, Việt Nam luôn duy trì quy mô chi tiêu công ở mức cao, trong khi nguồn thu ngân sách không đủ để bù đắp, do vậy thâm hụt ngân sách Nhà nước (NSNN) thường xuyên ở mức cao. Thực trạng này ảnh hưởng tới tăng trưởng dài hạn, ổn định kinh tế vĩ mô và khả năng chống chọi với các cú sốc của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng không còn nhiều không gian tài khóa cho việc thực hiện các biện pháp kích cầu cần thiết khi nền kinh tế gặp khó khăn. “Có thể nói, thâm hụt ngân sách cao và nợ công tăng nhanh hiện nay là một trong những rủi ro vĩ mô lớn nhất của nền kinh tế, đồng thời làm hạn chế các lựa chọn của Chính phủ trong việc đưa nền kinh tế thoát khỏi vùng trũng suy giảm và tiến vào ‘quỹ đạo tăng trưởng’ mới”, GS. TS Trần Thọ Đạt khẳng định.

Để phản ứng lại với những bất ổn vĩ mô do hậu quả của thâm hụt tài khóa kéo dài, ông Đạt cho rằng, Việt Nam cũng như các nước đang phát triển khác thường áp dụng các biện pháp mang nặng tính hành chính như kiểm soát giá cả trong nước, áp trần lãi suất và tín dụng, kiểm soát tỷ giá, cắt giảm đầu tư công... Những biện pháp ít tính thị trường này chỉ có tác động ngắn hạn nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro khiến nguồn lực phân bổ không hợp lý, làm giảm tăng trưởng kinh tế trong dài hạn.

Theo PGS.TS Tô Trung Thành (Đại học Kinh tế Quốc dân), trong bối cảnh thương mại Việt Nam có độ mở cao, dư địa chính sách tài khóa và tiền tệ còn hạn chế, Việt Nam vẫn dễ bị ảnh hưởng bởi những biến động bên ngoài. Căng thẳng thương mại toàn cầu leo thang có thể dẫn đến suy giảm nhu cầu về các mặt hàng xuất khẩu, đồng thời thanh khoản trên toàn cầu bị thắt chặt có thể làm giảm dòng vốn đầu tư cũng như đầu tư nước ngoài.

Với độ mở lớn cùng tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, kinh tế Việt Nam sẽ chịu tác động đan xen nhiều mặt bởi các diễn biến kinh tế quốc tế. Trong khi đó, nhiều dự báo không mấy lạc quan về kinh tế thế giới với mức tăng trưởng chậm lại và tiềm ẩn yếu tố khó lường. Không chỉ là tác động từ kinh tế thế giới, việc tăng trưởng trong nước phụ thuộc vào khối FDI mà chủ yếu là các tập đoàn nước ngoài cũng là thách thức lớn cho tăng trưởng kinh tế năm 2019.

Chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành lo ngại, thách thức lớn nhất chúng ta đang phải đối mặt là tốc độ tăng trưởng kinh tế còn phụ thuộc vào các tập đoàn đa quốc gia, nếu các tập đoàn này không phát triển hoặc gặp khó thì Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng. Theo các chuyên gia, để đạt mục tiêu GDP tăng 6,8% trong năm 2019, vẫn còn nhiều việc phải làm.

Tại Hội thảo, Đại học Kinh tế Quốc dân đã công bố ấn phẩm “Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2018”. Theo các chuyên gia, ấn phẩm “Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2018” có những điểm nhấn khác biệt so với các báo cáo kinh tế thường niên của các tổ chức khác, thể hiện quan điểm riêng của các chuyên gia Đại học Kinh tế Quốc dân về các vấn đề kinh tế trong năm, có tính phản biện chính sách một cách độc lập, là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà hoạch định chính sách.

Bên cạnh việc đánh giá diễn biến kinh tế năm 2018 (thành tựu và những tồn tại, đánh giá nguyên nhân, phân tích cơ hội và thách thức) và triển vọng năm 2019, ấn phẩm “Đánh giá kinh tế Việt Nam thường niên 2018” còn phân tích đặc điểm và thực trạng chính sách tài khóa Việt Nam (bao gồm thực trạng thu chi ngân sách, phân cấp ngân sách, và nợ công); đánh giá tác động của chính sách tài khóa đến nền kinh tế; đánh giá mức độ bền vững của chính sách tài khóa trong trung và dài hạn; đồng thời, đề xuất các giải pháp hướng tới chính sách tài khóa bền vững nhưng vẫn hỗ trợ cho tăng trưởng kinh tế.

“Ngoài phân tích định tính, những đánh giá của Báo cáo còn được thực hiện thông qua các phương pháp định lượng, theo đó, đảm bảo những kết luận đưa ra được dựa trên những bằng chứng thực nghiệm, có căn cứ khoa học, có dẫn chứng cụ thể. Điều này cũng thể hiện tính học thuật cao của Báo cáo thường niên, gắn kết những vấn đề nóng của nền kinh tế với việc thực hiện nghiên cứu định lượng”, PGS. TS Tô Trung Thành, đồng chủ biên ấn phẩm chia sẻ.