Thu thuế từ hộ kinh doanh được thực hiện công bằng, minh bạch

Ông Mai Sơn - Phó Cục trưởng Cục Thuế

Nghị quyết 68 có yêu cầu xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh chậm nhất trong năm 2026; đồng thời, mở rộng cơ sở tính thuế, nhất là thu thuế điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Xin ông cho biết, Bộ Tài chính đã phân tích ý nghĩa của việc này và kế hoạch triển khai trong thời gian tới?

Việc xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh mang nhiều ý nghĩa quan trọng trong phát triển kinh tế tư nhân cũng như trong quản lý nhà nước. Theo đó, tăng tính minh bạch và công bằng trong quản lý thuế. Việc bỏ thuế khoán chuyển sang hình thức tự kê khai và nộp thuế theo doanh thu thực tế, giúp phản ánh đúng năng lực kinh doanh và đảm bảo nguyên tắc trong Luật Quản lý thuế “Người nộp thuế tự khai, tự nộp, tự chịu trách nhiệm”; động viên sự tham gia, tinh thần trách nhiệm của người nộp thuế với cộng đồng, đất nước thông qua việc nộp thuế dựa trên cơ sở kết quả kinh doanh. Đồng thời, cơ quan thuế cũng có thông tin chính xác hơn về hoạt động kinh tế để quản lý hiệu quả.

Về tăng cường quản lý thuế hiệu quả, việc xóa bỏ thuế khoán góp phần hiện đại hóa hệ thống thuế và nâng cao hiệu quả quản lý. Đây là bước đi phù hợp với xu thế chuyển đổi số và quản lý thuế điện tử hiện nay. Khi các hộ kinh doanh tự kê khai trên nền tảng số, cơ quan thuế có thể hỗ trợ tối đa thông qua các ứng dụng kê khai, nộp thuế điện tử đơn giản. Bên cạnh đó, việc này giúp chống gian lận, thất thu thuế hiệu quả hơn và tạo ra môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các thành phần kinh tế, bởi mọi hộ kinh doanh đều phải tuân thủ nghĩa vụ thuế trên cùng một phương thức minh bạch như nhau.

Về thúc đẩy hộ kinh doanh chuyển đổi thành doanh nghiệp, trước đây, nhiều hộ kinh doanh quen với nộp thuế khoán nên chưa chú trọng việc ghi chép sổ sách và minh bạch doanh thu. Khi bỏ thuế khoán, hộ kinh doanh buộc phải thực hiện chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ như mô hình hộ kinh doanh theo phương pháp kê khai hay doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ. Đây sẽ là bước chuẩn bị cần thiết để hộ kinh doanh phát triển lên thành doanh nghiệp, qua đó có thể tiếp cận các chính sách hỗ trợ và nguồn lực để mở rộng sản xuất kinh doanh.

Đây cũng là việc làm phù hợp với xu thế cải cách thể chế và hội nhập, là một phần trong lộ trình cải cách thuế của Việt Nam, hướng tới các chuẩn mực quản lý tiên tiến trên thế giới. Quản lý thuế dựa trên dữ liệu doanh thu thực tế, minh bạch và điện tử hóa là xu hướng hiện đại mà nhiều quốc gia đã áp dụng.

Do đó, chủ trương này minh chứng cho sự chỉ đạo quyết liệt, quyết tâm của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ trong việc đưa đất nước hội nhập và mục tiêu của Bộ Tài chính trong việc cải cách, xây dựng hệ thống quản lý thuế đáp ứng các thông lệ quốc tế tốt nhất.

Để chuẩn bị cho việc xóa bỏ hình thức thuế khoán, các hộ kinh doanh chuyển sang tự kê khai, nộp thuế, Bộ Tài chính hiện đang triển khai các giải pháp gì?

Thứ nhất, về hoàn thiện khuôn khổ pháp luật về chính sách thuế, quản lý thuế, Bộ Tài chính đang đề xuất sửa đổi, bổ sung các Luật Thuế và quản lý thuế có liên quan. Cụ thể, trong dự thảo Luật Quản lý thuế (mới), Bộ Tài chính đề xuất bãi bỏ hoàn toàn cơ chế thu thuế khoán đối với hộ, cá nhân kinh doanh, chuyển sang áp dụng cơ chế tự khai, tự nộp thuế kèm theo việc thực hiện sổ sách kế toán, hóa đơn chứng từ như doanh nghiệp. Đồng thời, Bộ cũng nghiên cứu sửa đổi Luật Thuế Thu nhập cá nhân và các quy định liên quan đến thuế giá trị gia tăng để điều chỉnh ngưỡng doanh thu hàng năm không chịu thuế. Việc điều chỉnh này nhằm bảo đảm những hộ kinh doanh có doanh thu nhỏ (dưới một ngưỡng nhất định) tiếp tục được miễn thuế, phù hợp với mức tăng của giảm trừ gia cảnh khi tính thuế thu nhập cá nhân, qua đó giảm bớt gánh nặng thuế cho hộ kinh doanh nhỏ và siêu nhỏ.

Thứ hai, về cải cách mô hình quản lý thuế, cơ quan thuế đang triển khai mô hình quản lý thuế mới mà nhiệm vụ trọng tâm là sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; trong đó cải cách bộ máy quản lý thuế đối với hộ kinh doanh là một trong những ưu tiên hàng đầu. Theo đó, bộ máy quản lý thuế chuyển đổi từ mô hình quản lý thuế theo chức năng sang quản lý theo đối tượng để kịp thời hỗ trợ người nộp thuế, cá thể hóa trách nhiệm của cán bộ, nâng cao hiệu quả quản lý thuế thông qua việc tập trung nguồn lực và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp với đặc điểm của từng nhóm đối tượng, bám sát nguồn thu, bám sát địa bàn, qua đó đảm bảo thu đúng, thu đủ, ngăn chặn thất thu ngân sách.

Những hộ kinh doanh tuân thủ tốt sẽ được cơ quan thuế hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi tối đa để họ hoạt động hiệu quả

Thứ ba, về chế độ kế toán, chứng từ, hóa đơn đối với hộ kinh doanh, Bộ Tài chính chủ trương đơn giản hóa tối đa chế độ sổ sách kế toán, hóa đơn, chứng từ để các hộ kinh doanh dễ thực hiện. Song song đó, cơ quan nhà nước sẽ phối hợp cùng với các nhà cung cấp giải pháp phần mềm kế toán, hóa đơn cung cấp miễn phí các công cụ, phần mềm kế toán dùng chung và tăng cường hỗ trợ, hướng dẫn về kế toán, thuế, pháp luật cho các hộ kinh doanh. Mục tiêu là giúp hộ kinh doanh quen dần với việc ghi sổ sách, xuất hóa đơn minh bạch nhưng không tạo ra quá nhiều thủ tục phức tạp hay chi phí tuân thủ cao. Những ứng dụng, phần mềm do ngành Thuế cung cấp sẽ giúp hộ kinh doanh tự tính toán, dễ dàng kê khai được doanh thu, số thuế phải nộp một cách thuận tiện, qua đó việc chuyển đổi sang phương thức mới sẽ đơn giản hơn.

Thứ tư, về cải cách thủ tục và ứng dụng công nghệ trong quản lý thuế hộ kinh doanh, Bộ Tài chính đã chỉ đạo ngành Thuế đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính thuế, đơn giản hóa quy trình kê khai, nộp thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh; xây dựng các hệ thống ứng dụng cho phép tự động xác định nghĩa vụ thuế dựa trên dữ liệu hóa đơn điện tử mà hộ kinh doanh sử dụng. Điều này có nghĩa là, dựa trên dữ liệu doanh thu từ hóa đơn điện tử, hệ thống thuế sẽ tự động tính toán số thuế phải nộp và lập sẵn tờ khai thuế cho hộ kinh doanh. Hộ kinh doanh chỉ cần kiểm tra lại và xác nhận, giúp đơn giản hóa đáng kể việc kê khai thuế.

Bên cạnh đó, ngành Thuế đang nâng cấp hệ thống hỗ trợ hộ kinh doanh kê khai thuế điện tử có tính năng tự động điền thông tin dựa trên dữ liệu hóa đơn, cũng như chức năng nhắc nhở thời hạn kê khai, nộp thuế. Những giải pháp công nghệ này sẽ giúp các hộ kinh doanh và doanh nghiệp nhỏ dễ dàng tuân thủ các quy định về thuế và kế toán, giảm thiểu sai sót và thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế.

Thứ năm, về triển khai hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền, triển khai Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14, Nghị định số 123/2020/NĐ-CP, kể từ ngày 1/7/2022 Bộ Tài chính đã thực hiện triển khai hóa đơn điện tử đối với toàn bộ doanh nghiệp và hộ kinh doanh trên phạm vi toàn quốc. Từ 15/12/2022, ngành Thuế đã chính thức triển khai giải pháp hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Việc này nhằm đảm bảo những doanh nghiệp, hộ kinh doanh bán lẻ hàng hóa, cung cấp dịch vụ trực tiếp đến người tiêu dùng có thể xuất hóa đơn điện tử cho khách ngay tại thời điểm bán hàng một cách nhanh chóng, thuận tiện, tiết kiệm chi phí, đồng thời giúp cơ quan thuế ghi nhận kịp thời doanh thu, qua đó nâng cao hiệu quả quản lý và chống thất thu thuế trong lĩnh vực bán lẻ. Hóa đơn điện tử từ máy tính tiền cũng bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (vì họ luôn nhận được hóa đơn), và góp phần đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực thuế.

Nhằm đảm bảo công bằng giữa các thành phần kinh tế, Bộ Tài chính đã tham mưu để Chính phủ ban hành Nghị định số 70/2025/NĐ-CP ngày 20/3/2025, trong đó mở rộng đối tượng bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền. Cụ thể, từ tháng 6/2025, toàn bộ hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh nộp thuế theo phương pháp khoán có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm trở lên và hoạt động trong lĩnh vực bán lẻ, cung cấp hàng hóa dịch vụ trực tiếp cho người tiêu dùng sẽ phải thực hiện xuất hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Đây là bước chuẩn bị để các hộ kinh doanh lớn dần làm quen với phương thức quản lý mới, minh bạch doanh thu như các doanh nghiệp, đồng thời giúp cơ quan thuế thu thập dữ liệu doanh thu sát thực hơn đối với khu vực hộ kinh doanh.

Thứ sáu, về công tác hỗ trợ hộ kinh doanh trong giai đoạn chuyển đổi, nhận thức được những bỡ ngỡ ban đầu của hộ kinh doanh khi từ 1/1/2026 chuyển đổi từ phương thức thuế khoán sang phương thức kê khai, ngành Thuế đã triển khai nhiều biện pháp hỗ trợ cụ thể. Trước hết, cơ quan thuế tại các địa phương tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn để hộ kinh doanh hiểu rõ lợi ích của việc sử dụng hóa đơn điện tử và tự kê khai thuế, cũng như các bước thực hiện cụ thể. Cơ quan thuế cũng chủ động rà soát, nhắc nhở các hộ thuộc diện phải áp dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền thực hiện đăng ký và cài đặt hệ thống. Cơ quan thuế phối hợp với các nhà cung cấp dịch vụ hóa đơn điện tử để có các chính sách hỗ trợ về thiết bị và chi phí dịch vụ cho hộ kinh doanh trong giai đoạn đầu triển khai (chẳng hạn hỗ trợ máy tính tiền, máy in hóa đơn, giảm phí dịch vụ kết nối...).

Đồng thời, Bộ Tài chính đã có văn bản đề nghị các Tỉnh ủy, Thành ủy và Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố quan tâm chỉ đạo chính quyền các cấp và các ban ngành liên quan phối hợp với cơ quan thuế trong việc triển khai giải pháp hóa đơn điện tử từ máy tính tiền. Chính quyền địa phương cũng được khuyến khích có phương án hỗ trợ về tài chính cho những hộ kinh doanh gặp khó khăn (ví dụ hộ nghèo, hộ ở vùng sâu vùng xa chưa có điều kiện thiết bị) để giúp họ sớm áp dụng được giải pháp này. Với sự đồng hành và hỗ trợ như vậy, Bộ Tài chính tin tưởng rằng các hộ kinh doanh sẽ yên tâm hơn khi chuyển đổi, vừa tuân thủ đúng quy định mới vừa tiếp tục phát triển hoạt động kinh doanh.

Thứ bảy, về công tác quản lý, giám sát tuân thủ của hộ kinh doanh, ngành Thuế đang và sẽ tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số nội bộ, nâng cao chất lượng dịch vụ công và năng lực quản lý thuế. Cơ quan thuế tăng cường kết nối, tích hợp và chia sẻ dữ liệu với các bộ, ngành và đơn vị liên quan (theo đúng quy định tại Luật Quản lý thuế và Đề án 06 của Chính phủ về phát triển dữ liệu dân cư và định danh điện tử). Việc kết nối liên thông dữ liệu cho phép cơ quan thuế giám sát chặt chẽ hoạt động của hộ kinh doanh sau khi bỏ thuế khoán; kịp thời phát hiện, nhận diện các trường hợp có rủi ro về thuế hoặc hành vi vi phạm pháp luật.

Chẳng hạn, dựa trên hệ thống dữ liệu tập trung, cơ quan thuế có thể đối chiếu doanh thu hộ kinh doanh khai báo với dòng tiền thanh toán, với dữ liệu hóa đơn điện tử, hoặc thông tin từ ngân hàng, từ cơ quan quản lý thị trường... Từ đó, cơ quan thuế nhận diện kịp thời những hộ kinh doanh có dấu hiệu trốn thuế, gian lận hóa đơn để thực hiện kiểm tra, xử lý hành vi vi phạm.

Ngược lại, những hộ kinh doanh tuân thủ tốt sẽ được cơ quan thuế hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi tối đa để họ hoạt động hiệu quả. Tất cả những điều này nhằm đảm bảo sau khi chuyển đổi phương thức quản lý, việc thu thuế từ hộ kinh doanh được thực hiện công bằng, minh bạch nhưng cũng rất chặt chẽ, không để thất thu ngân sách nhà nước.

Theo ông những giải pháp đồng bộ này sẽ tạo sự chuyển biến tích cực cho kinh tế tư nhân trong thời gian tới?

Chúng tôi tin tưởng rằng việc triển khai đồng bộ các giải pháp theo Nghị quyết 68 sẽ tạo ra chuyển biến rất tích cực cho khu vực kinh tế tư nhân. Khi môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, hộ kinh doanh được hỗ trợ để lớn mạnh, họ sẽ có thêm nhiều cơ hội vươn lên trở thành doanh nghiệp, đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế. Khu vực kinh tế tư nhân sẽ ngày càng phát triển về quy mô và chất lượng, trở thành một trong những động lực quan trọng nhất góp phần vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và thúc đẩy sự thịnh vượng chung của đất nước.

Bộ Tài chính rất mong tiếp tục nhận được sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, chính quyền địa phương cũng như sự đồng hành, ủng hộ của người dân và cộng đồng hộ kinh doanh, doanh nghiệp để quá trình chuyển đổi này diễn ra thuận lợi, đạt được mục tiêu đề ra.

Trân trọng cảm ơn ông!