Bức bách bỏ độc quyền ngành điện

Xóa bỏ độc quyền sao phải kéo dài?

Có lẽ, trong các phiên chất vấn từ đầu kỳ, phiên chất vấn Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng nhận được nhiều bức xúc hơn cả từ phía cử tri. Những vấn đề đại biểu Quốc hội nêu ra gắn liền với quốc kế dân sinh hơn cả.

Đại biểu Bùi Mạnh Hùng (Bình Phước) chất vấn về các giải pháp xóa bỏ độc quyền của ngành điện và xăng dầu, bởi đây là đòi hỏi bức bách của người dân trong thời gian dài vừa qua. Giải đáp về vấn đề này Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cho biết, điện và xăng dầu là những lĩnh vực hết sức quan trọng, liên quan đến an ninh năng lượng quốc gia. Thời gian qua, Chính phủ đã ban hành các lộ trình để tiến tới việc xóa bỏ vai trò độc quyền DN. Theo lộ trình này, từ ngày 1/7/2012 sẽ chính thức vận hành thị trường phát điện cạnh tranh. Với thị trường này, các nhà máy điện không phân biệt là của Tập đoàn Điện lực Việt Nam hay của các ngành khác đều được tự do chào giá với Trung tâm điều độ điện lực quốc gia. Căn cứ vào việc chào giá đó, Trung tâm điều độ điện lực quốc gia sẽ quyết định lựa chọn những nhà máy điện nào đáp ứng được yêu cầu để phát điện. Tuy nhiên, phải đến năm 2014, ngành điện sẽ tiến hành thực hiện việc thị trường bán buôn điện cạnh tranh, và tận năm 2022 mới thực hiện việc bán lẻ cạnh tranh.

Phải đến năm 2020 thị trường điện mới cạnh tranh hoàn toàn. Ảnh: KĐK

Với ngành xăng dầu, trước đây hầu như vị trí độc tôn thuộc về Tổng công ty Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex). Nhưng từ khi thực hiện Nghị định 84 của Chính phủ, Việt Nam đã có 12 đầu mối về nhập khẩu và phân phối xăng dầu. Về cơ bản đã đáp ứng được các yêu cầu về sản phẩm xăng dầu cho nhu cầu sản xuất và đời sống nhân dân. Mặc dù vậy, Bộ trưởng Hoàng cũng thẳng thắn “Chúng tôi xin nhận một phần trách nhiệm để tình trạng độc quyền DN kéo dài như thời gian qua bởi vì các giải pháp thúc đẩy nhanh quá trình tránh độc quyền của DN, chúng tôi làm chưa hết trách nhiệm, xin nhận trách nhiệm này”.

Tuy nhiên chưa thỏa mãn với phần trả lời của Bộ trưởng, đại biểu Bùi Mạnh Hùng tiếp tục chất vấn “tại sao chống độc quyền điện lại phải kéo dài như vậy”. Càng để kéo dài thì càng bất lợi cho nền kinh tế. “Tôi thấy Bộ trưởng phải có trách nhiệm cao hơn nữa trước dân, theo tôi cần phải có một kế hoạch thật tích cực để rút ngắn lộ trình này và càng rút ngắn được thì càng tốt” – đại biểu Hùng nhấn mạnh.

Thương lái ngoại nhào nặn thị trường nội

Đại biểu Nguyễn Quang Cường (TP Hải Phòng) cho biết, trong khi DN trong nước thờ ơ với sản phẩm nông sản, thực phẩm thì các tư thương và DN Trung Quốc đang ráo riết vào tận ngõ ngách, thôn bản nước ta để thu mua, gây xáo trộn hoạt động thương mại trong nước. Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng thừa nhận, vừa qua một số thương nhân nước ngoài, trong đó đặc biệt là thương nhân Trung Quốc có các hoạt động thương mại ở Việt Nam. Bộ Công Thương đã kiểm tra thấy rằng, bên cạnh một số các DN, một số thương nhân chấp hành đúng quy định của luật pháp Việt Nam, cũng như cam kết quốc tế của Việt Nam, đó là thực hiện thu mua sản phẩm xuất khẩu thông qua việc ký hợp đồng với các DN Việt Nam. Trường hợp vải thiều của Bắc Giang Bộ cũng đã kiểm tra rất kỹ, họ thực hiện theo quy định này. Sự hiện diện của người nước ngoài và người Trung Quốc tại Việt Nam để thực hiện các hợp đồng thu mua sản phẩm chỉ là để kiểm tra chất lượng, họ không trực tiếp tham gia thu mua.

Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có xuất hiện một số trường hợp thương nhân, thương lái nước ngoài, trong đó có Trung Quốc thực hiện không đúng quy định. Họ có biểu hiện trực tiếp tham gia vào việc thu mua, gom hàng xuất khẩu, dẫn đến tình trạng nợ đọng đối với người dân bán sản phẩm, gây bức xúc trong nhân dân.

Bộ Công Thương đã yêu cầu các Sở Công Thương địa phương nơi xuất hiện tình trạng này phải rà soát lại. Nếu phát hiện những hành vi sai trái của thương nhân, thương lái nước ngoài kịp thời báo cáo với UBND địa phương, báo cáo với Bộ Công Thương để có biện pháp xử lý. Tùy thuộc vào hành vi vi phạm ở mức độ chưa nghiêm trọng có nhắc nhở, thậm chí phạt, nếu ở mức độ nghiêm trọng yêu cầu chấm dứt thực hiện hợp đồng và phải đền bù các thiệt hại gây ra.

Tới đây, một mặt, Bộ sẽ tiếp tục thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật. Nếu thấy quy định của Việt Nam còn kẽ hở để thương lái có thể lợi dụng, sẽ phải tiếp tục hoàn chỉnh. Đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát. Thế nhưng một mình Bộ không đủ sức có thể kiểm tra, kiểm soát hết, vì vậy cần có sự vào cuộc của các DN trong cả nước, của nhân dân, của dư luận trong việc phát hiện kịp thời sai phạm để có biện pháp xử lý.

Công nghiệp hỗ trợ vẫn yếu

Một vấn đề được đề cập đến nhiều nhưng chưa “sửa sai” được đại biểu Trương Thị Ánh (TP. Hồ Chí Minh) nhắc lại: vì sao công nghiệp phụ trợ phát triển chậm, biện pháp tới đây như thế nào? Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng cho rằng, đây là một yếu điểm, một hạn chế của ngành công nghiệp nước ta. Trong nhiều năm chủ trương của Chính phủ phải phát triển lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ vừa để nâng cao khả năng của sản xuất trong nước, trước hết cơ khí chế tạo, vừa để giảm nhập siêu cũng như tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

“Tuy nhiên, việc ban hành khung pháp lý tổ chức thực hiện chậm trong đó có trách nhiệm của chúng tôi. Đến tháng 2/2011, chúng tôi mới trình Chính phủ và Thủ tướng ban hành Quyết định số 12/2011/QĐ-TTg về một số cơ chế khuyến khích phát triển công nghiệp hỗ trợ. Do mới có hơn một năm thực hiện quyết định này, nên thời gian còn quá ngắn để quyết định đi vào cuộc sống” Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng thừa nhận.

Trong thời gian vừa qua, Bộ Công Thương cũng đã phối hợp với các bộ, ngành có liên quan triển khai và báo cáo với Chính phủ một số biện pháp giải quyết vấn đề này. Trước hết, căn cứ vào Quyết định 12, các bộ ban hành những văn bản hướng dẫn. Gần đây nhất Bộ Tài chính đã có văn bản hướng dẫn một số cơ chế khuyến khích trong lĩnh vực thuế. Bộ Công Thương cũng đã trình Chính phủ và ban hành quyết định về sản phẩm cơ khí trọng điểm và cũng phối hợp với Bộ Khoa học - Công nghệ có những quy định ưu tiên về lĩnh vực khoa học công nghệ cho các sản phẩm công nghiệp hỗ trợ.

Chính phủ Việt Nam đã thống nhất với Chính phủ Nhật Bản trong Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam - Nhật Bản, trong đó Chính phủ Nhật Bản sẽ hỗ trợ Việt Nam phát triển công nghiệp hỗ trợ. Bộ cũng đã phối hợp với các DN hàng đầu của thế giới đang có mặt ở Việt Nam, như Tập đoàn Samsung (Hàn Quốc), Intel (Hoa Kỳ)... yêu cầu họ trong quá trình xây dựng các cơ sở chính ở Việt Nam thì phải cùng Việt Nam phát triển các cơ sở vệ tinh.

Trần Hương – Quang Cảnh