Chỉ tiêu cho nền kinh tế
Ảnh minh họa |
Trong vài năm nay, GDP quý đầu năm chỉ tăng trong khoảng 4,7-5%, đặc biệt là thấp hơn rất nhiều so với tăng trưởng quý IV năm trước đó. Vì lẽ này mà ngay cả nhiều trưởng ngành cũng khó tin nền kinh tế khởi sắc nhanh đến thế.
“Chúng tôi chưa có dự báo tăng trưởng cả năm, nhưng qua khảo sát ý kiến DN thì kỳ vọng quý II nền kinh tế có khả năng tiếp tục tốt lên”, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm nói với phóng viên Thời báo Ngân hàng.
Nhìn sâu vào con số, dù tăng trưởng nông, lâm nghiệp và thủy sản cũng như lĩnh vực dịch vụ trong quý I giảm tốc so với cùng kỳ, nhưng tăng trưởng của xây dựng - công nghiệp khá đột biến, gấp gần 2 lần. Tuy vậy, sự phục hồi của khu vực sản xuất thực nêu trên có nhiều điều đáng bàn, nằm sâu bên trong diễn biến kinh tế ngành.
Các tính toán của Tổng cục Thống kê cho thấy, ngoài sự phục hồi của sản xuất công nghiệp, đóng góp đáng chú ý đối với tăng trưởng GDP trong quý I/2015 đến từ sản lượng dầu mỏ khai thác tăng tới 9,8%. “Thông thường, quý I rơi vào dịp Tết nên khai thác dầu thô giảm mạnh, còn năm nay tình hình có khác”, Phó vụ trưởng Vụ Hệ thống tài khoản quốc gia (Tổng cục Thống kê) Dương Mạnh Hùng cho biết.
Ước tính chiếm khoảng 6-8% GDP, nếu loại trừ yếu tố dầu thô thì tăng trưởng trong quý vừa qua chỉ đạt 5,3 - 5,4%, mức có cải thiện so với cùng kỳ nhưng không vượt trội, ông Hùng tính toán.
Tuy nhiên, giá dầu thô giảm thực sự tác động mạnh đến nền kinh tế, tính theo doanh thu ngành chiếm tới 70 - 80% lĩnh vực khai khoáng này, đồng thời có ảnh hưởng đến thu ngân sách, thu nhập DN và người lao động. Ước tính, với sản lượng khai thác tăng khá nêu trên, nhưng xuất khẩu dầu thô chỉ ước đạt 1,1 tỷ USD trong 3 tháng đầu năm 2015, giảm tới 31,2% về giá trị so với cùng kỳ.
Nhìn về tổng thể, xuất khẩu là lĩnh vực đáng quan ngại, xét trên tác động đến nền kinh tế giai đoạn hiện nay. Thống kê cho thấy, kim ngạch xuất khẩu đạt 35,7 tỷ USD trong quý đầu năm, tăng xấp xỉ 7% so với cùng kỳ nhưng do giá giảm (chỉ số giá xuất khẩu giảm) nên thực chất để đạt con số trên, sản lượng xuất khẩu ước tăng khoảng 11%.
Xuất khẩu vốn là lĩnh vực được “hối thúc” phát triển trong giai đoạn vừa qua. Đến nay, thương mại quốc tế đang chiếm tới khoảng 140% GDP và ngày càng đóng góp quan trọng vào tăng trưởng sản lượng nền kinh tế, doanh thu cho DN, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển các ngành, lĩnh vực sản xuất thực. Tuy nhiên, đóng góp vào tăng trưởng của lĩnh vực này chưa bao giờ là bền vững.
Quá trình tăng trưởng nóng về kim ngạch xuất khẩu vừa qua luôn kéo theo nhập khẩu và nhập siêu. Điều này nhiều khi tác động tiêu cực đến cán cân thanh toán của quốc gia. Nguyên nhân căn bản là xuất khẩu của Việt Nam còn nặng tính gia công, nguyên liệu thô, nên thương hiệu quốc gia, DN, sản phẩm chưa được phát triển mạnh ra thế giới. Trong nhiều năm, nhập siêu lớn cũng tác động rất mạnh đến tỷ giá, điều hành chính sách tiền tệ…
Ở một khía cạnh khác, các DN nước ngoài có xu hướng chiếm tỷ trọng lớn dần trong tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, chuyển giao công nghệ, quản lý, năng lực kinh doanh… rất hạn chế. Cho đến nay, đa phần các DNNVV của Việt Nam chưa tiếp cận được với chuỗi sản xuất của các DN nước ngoài. Rất ít DN trong nước phát triển mạnh được về quy mô, bành trướng sang các nước khác để trở thành thương hiệu toàn cầu.
Tái cơ cấu nền kinh tế đang được thực hiện với mục tiêu cuối cùng là tạo nền tảng tăng trưởng bền vững cho nền kinh tế. Nhìn từ hiện trạng nêu trên, nhiệm vụ tái cơ cấu đặt ra là thực sự cam go. Thúc đẩy xuất khẩu, tăng cường khai thác dầu thô, thu hút bằng mọi cách các nhà đầu tư nước ngoài có lẽ không phải là giải pháp căn cơ để nền kinh tế có thể đạt đến tăng trưởng tiềm năng trong dài hạn. Lúc này, điều cần làm là “cởi trói” cho năng lực DN trong nước, để các doanh nhân có thể đưa DN phát triển ra thế giới.
Chỉ tiêu quan trọng đối với nền kinh tế có lẽ không phải chỉ là tăng trưởng GDP, mà nên là các chỉ số về minh bạch, chống tham nhũng, cải cách thủ tục hành chính, xếp hạng môi trường kinh doanh…