Cơ chế hải quan một cửa quốc gia: Bước tiến hiện đại

Đây là một trong những nội dung thực hiện Hiệp định về xây dựng và thực hiện Cơ chế một cửa ASEAN được Chính phủ Việt Nam ký ngày 9/12/2005 tại Kuala Lumpur thủ đô Malaysia. Trong đó, các nước thành viên sẽ xây dựng và thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia để tiến tới xây dựng Cơ chế một cửa ASEAN.

Cửa khẩu Lao Bảo

Với vai trò là Cơ quan thường trực Ban chỉ đạo quốc gia về Cơ chế một cửa ASEAN, Tổng cục Hải quan đang tập trung triển khai các bước chuẩn bị nhằm đẩy nhanh tiến độ đảm bảo đúng lộ trình thí điểm cơ chế hải quan một cửa quốc gia, tiến tới hòa nhập với cơ chế một cửa ASEAN.

Cơ chế hải quan một cửa quốc gia Việt Nam là hệ thống tích hợp cho phép các bên tham gia hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu nộp hoặc gửi thông tin và chứng từ chuẩn hóa tới một điểm tiếp nhận duy nhất. Các cơ quan Nhà nước xử lý dữ liệu, thông tin và ra quyết định dựa trên hệ thống các quy trình, thủ tục thống nhất và đồng bộ; ra quyết định và gửi quyết định này tới hệ thống được thỏa thuận cung cấp và trao đổi thông tin thống nhất giữa các cơ quan Nhà nước. Cơ quan hải quan ra quyết định cuối cùng về việc thông quan, giải phóng hàng hóa xuất khẩu, nhập khẩu, quá cảnh hoặc phương tiện vận tải xuất cảnh, nhập cảnh, quá cảnh căn cứ vào các quyết định của các cơ quan Nhà nước có liên quan được hệ thống chuyển tới kịp thời theo quy định về cung cấp dịch vụ công.

Hiện nay, quy trình tác nghiệp của các cơ quan Chính phủ và doanh nghiệp phần lớn theo tập quán truyền thống và còn mang nhiều tính thủ công. Môi trường xử lý giao dịch thương mại quốc tế vẫn mang nặng tính giấy tờ, trong khi hệ thống công nghệ thông tin chưa đạt tới trình độ tự động hóa cao thường làm cho cộng đồng doanh nghiệp lúng túng với các thủ tục kê khai và yêu cầu cung cấp thông tin thường trùng lặp và chưa đạt chuẩn. Thương mại quốc tế đang đứng trước những thay đổi to lớn. Với sự phát triển của công nghệ thông tin và thương mại điện tử, các quốc gia và tổ chức kinh tế thế giới hướng tới xây dựng cơ chế một cửa nhằm tạo thuận lợi cho luồng thông tin được thông suốt, giải quyết được những vấn đề nêu trên làm tăng tốc độ luân chuyển của hàng hóa, giảm thời gian và chi phí cho cộng đồng doanh nghiệp, nâng cao hiệu quả kinh tế cho toàn xã hội.

Tại Việt Nam, để đẩy nhanh tiến độ thực hiện cam kết quốc tế của Chính phủ, ngày 30/8/2011 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 48/2011/QĐ-TTg về việc thực hiện thí điểm cơ chế một cửa quốc gia giai đoạn 2012-2014. Theo đó, các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ Tài chính, Bộ Công Thương, Bộ Giao thông - Vận tải, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Tài nguyên và Môi trường và các cơ quan Nhà nước ở địa phương có chức năng, nhiệm vụ cấp phép hoặc giải quyết các thủ tục hành chính theo quy định của pháp luật sẽ tham gia thí điểm chương trình này. Về phía cơ quan hải quan có sự tham gia của các cục hải quan tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đã triển khai thực hiện thủ tục hải quan điện tử; về phía doanh nghiệp, các doanh nghiệp có hàng hóa, phương tiện xuất nhập khẩu đã tham gia thủ tục hải quan điện tử và đáp ứng các điều kiện thí điểm Cơ chế hải quan một cửa quốc gia.

Nằm trong các hoạt động hỗ trợ thực hiện hiệu quả Cơ chế hải quan một cửa quốc gia, Chính phủ Nhật Bản đã quyết định dành khoản viện trợ không hoàn lại cho Việt Nam trị giá 2,661 triệu Yên cho dự án "Xây dựng, triển khai Hải quan điện tử và thực hiện Cơ chế hải quan một cửa quốc gia phục vụ hiện đại hóa hải quan tại Việt Nam". Gói viện trợ không hoàn lại này được sử dụng để phát triển hệ thống thông quan hàng hóa tự động và thiết lập cổng thông tin phục vụ cơ chế một cửa hải quan. Việc triển khai hệ thống này giúp cơ quan hải quan đổi mới phương thức quản lý, thực hiện thủ tục hải quan đơn giản, hài hòa theo chuẩn mực quốc tế, đặt nền móng ban đầu cho các bộ, ngành chức năng liên quan giao tiếp và trao đổi thông tin phục vụ cho mục đích thông quan.

Thu Hạnh