“Cú hích” cho Sâm Ngọc Linh

Đáng mừng là vừa qua, Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã có quyết định và trao giấy chứng nhận chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh cho sản phẩm sâm củ ở hai tỉnh Kon Tum và Quảng Nam mở ra nhiều hứa hẹn trong việc phát triển kinh tế - xã hội và đặc biệt, đưa Sâm Ngọc Linh trở thành thương hiệu có một không hai trên thế giới.

TS. Phùng Tuấn Giang theo dõi sự sinh trưởng của Sâm Ngọc Linh tại vườn sâm trên núi Ngọc Linh

Theo TS. Lương y Phùng Tuấn Giang - Phó chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông (huyện Đăk Tô) người tâm huyết, nhiều lần lặn lội tới các vùng miền trong và ngoài nước bao năm qua để tìm kiếm nguồn dược liệu quý trong tự nhiên, qua các nghiên cứu của các nhà khoa học cho thấy Sâm Ngọc Linh của Việt Nam là loại sâm quý hiếm, tốt nhất thế giới.

Sâm Ngọc Linh có những tính năng, đó là kháng khuẩn, chống trầm cảm, hiệp lực tốt với thuốc kháng sinh, thuốc điều trị bệnh tiểu đường và ung thư mà sâm Mỹ, Hàn Quốc, Trung Quốc… không thể có.

Tuy nhiên, có thời điểm khi mới được phát hiện, Sâm Ngọc Linh đã bị người dân ở Kon Tum và Quảng Nam (Sâm Ngọc Linh sinh trưởng và tồn tại được trên dãy núi ngọc linh với độ cao từ 1.800 - 2.600m ở hai địa phương này) đã khai thác cạn kiệt nên Sâm Ngọc Linh từng bị đưa vào sách đỏ và có nguy cơ tuyệt chủng.

Sâm Ngọc Linh thuộc 250 loài quý hiếm của nước ta và chỉ mọc trên đỉnh núi có độ cao 1.800 - 2.500m, có độ phân cách mạnh, độ dốc lớn, có nhiều thung lũng hẹp và sâu, độ ẩm trung bình 85,5% - 87%, nhiệt độ trung bình từ 14 - 18 độ C.

Qua thời gian, rất may tỉnh Kon Tum và Quảng Nam đã vào cuộc mạnh mẽ, phối hợp với các nhà khoa học, các nhà nghiên cứu để “cứu” Sâm Ngọc Linh. Để rồi hiện tại, tỉnh Kon Tum đã có tổng diện tích bảo tồn và phát triển Sâm Ngọc Linh đạt trên 300 héc-ta phân bố ở huyện Đăk Glei, Tu Mơ Rông. Trong khi đó tỉnh Quảng Nam có hơn 65 héc-ta chủ yếu ở huyện Nam Trà My.

Đáng mừng hơn nữa là giữa tháng 8/2016, Cục Sở hữu trí tuệ đã có Quyết định và cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm Sâm củ Ngọc Linh tại các xã thuộc huyện Tu Mơ Rông (Kon Tum) và xã Trà Linh, huyện Nam Trà My (Quảng Nam).

Nhưng bên cạnh những yếu tố thuận lợi mà chỉ dẫn địa lý Ngọc Linh đem lại thì rất nhiều chuyên gia cũng cho rằng việc bảo tồn, nâng cao, quản lý chất lượng và phát triển nguồn gen của Sâm Ngọc Linh thực sự mới là yếu tố quan trọng nhằm khẳng định giá trị trong việc phát triển kinh tế - xã hội.

Theo TS. Lương y Phùng Tuấn Giang, cùng quản lý vườn Sâm Ngọc Linh trên núi Ngọc Linh (xã Ngọc Lây, huyện Tu Mơ Rông) với 4 héc-ta thực trồng/20 héc-ta, việc trồng Sâm Ngọc Linh của chúng ta lâu nay chỉ mang tính tự phát và chưa có quy trình chuẩn nên chất lượng chưa cao, phát triển không đồng đều.

Vì thế cần phải có sự tham gia của các nhà khoa học “bắt tay” cùng người dân bản địa sớm đưa ra một quy trình chuẩn cho nuôi trồng Sâm Ngọc Linh bán tự nhiên. Bên cạnh đó, TS. Giang cũng cho rằng, chúng ta cần phải bảo tồn nguồn gen gốc của cây Sâm Ngọc Linh bán tự nhiên.

Để làm được điều này thì cần phải làm tốt khâu tuyển chọn giống, cần đưa các nhà khoa học vào tuyển chọn bằng di truyền phân tử những giống sâm đạt năng suất, đồng đều chất lượng, chịu được thời tiết...

Bên cạnh đó, chúng ta cần đưa ra các chỉ tiêu: Sâm Ngọc Linh bao nhiêu năm thu hoạch là tốt nhất? thời gian nào thu hoạch? phương pháp và kỹ thuật thu hoạch? quy trình chế biến bảo quản sâm khô thành phẩm và sâm lát... cần phải có sự tham gia của các nhà khoa học.

Không những thế, DN đang trồng Sâm Ngọc Linh cần liên kết lại với nhau, thành lập Hiệp hội Sâm Ngọc Linh Việt Nam, cần thiết phải có một đơn vị đại diện và bảo hộ cho những người quan tâm tới Sâm Ngọc Linh. Hiệp hội sẽ giúp đỡ cho những người trồng Sâm Ngọc Linh bán được sâm với giá ổn định, không phải bán theo thời vụ như hiện nay. Người tham gia Hiệp hội sẽ đoàn kết giúp đỡ, bảo vệ lẫn nhau cùng phát triển.

Đặc biệt, những người trồng Sâm Ngọc Linh, trồng thì mất nhiều thời gian, đầu tư mang tính dài hạn nhưng đứng trước nguy cơ đầu tư rủi ro rất lớn do đó chúng ta cần xây dựng hành lang pháp lý và cho phép dùng công cụ hỗ trợ bảo vệ cho các doanh nghiệp trồng Sâm Ngọc Linh, do sâm rất đắt và quý hiếm nên nguy cơ bị lấy cắp là rất cao.

Thậm chí, TS. Phùng Tuấn Giang cũng đề xuất ý tưởng “hãy phát triển du lịch địa phương gắn với du lịch vườn sâm để bán các sản phẩm từ sâm nhằm phát triển du lịch bản địa”.