Di sản thế giới tiếp cận cộng đồng

Có thể xem đây là triển lãm lớn và có ý nghĩa sâu sắc nhất từ trước đến nay ở nước ta giới thiệu đến công chúng hai Di sản tư liệu thế giới: mộc bản, châu bản triều Nguyễn đã được Tổ chức Văn hóa, Khoa học & Giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) vinh danh.

Mộc bản và bản dập bìa sách “Ngự chế Việt sử tổng vịnh tập” được trưng bày tại triển lãm

Triển lãm này trưng bày hơn 100 phiên bản tài liệu lựa chọn từ hai khối mộc bản và châu bản triều Nguyễn đã được UNESCO vinh danh là Di sản tư liệu thế giới. Các tư liệu trong triển lãm đều là những tài liệu đặc sắc, phản ánh rõ nét và xác thực về sự quan tâm và chủ trương của các vị vua triều Nguyễn đối với việc biên soạn chính sử.

Chủ trương này được thể hiện qua các biện pháp tổ chức thực hiện, cụ thể như việc tổ chức Quốc sử quán, tuyển bổ người biên soạn, kiểm duyệt, san khắc, in ấn cũng như bảo quản, sử dụng các bộ chính sử và các ván khắc in.

Đặc biệt, hơn 100 tư liệu trong triển lãm góp phần cho công chúng thấy được những đóng góp và thành quả của triều Nguyễn đối với việc biên soạn những cuốn sách sử lớn của vương triều như: “Minh Mệnh chính yếu”, “Đại Nam thực lục”, “Đại Nam nhất thống chí”, “Đại Nam liệt truyện”, “Đại Nam Hội điển sự lệ”, “Khâm định Việt sử thông giám cương mục”…

Đến với triển lãm, công chúng sẽ hiểu hơn về lịch sử, các giá trị mà thế hệ cha ông để lại thông qua các tài liệu. Đó có thể là bản tấu của Nội các ngày 17/9 năm Tự Đức thứ 31 (1878) về việc triều Nguyễn bắt đầu chế ấn kiềm cấp cho Quốc sử quán, khẳng định giá trị pháp lý chính thống của cơ quan chuyên trách sưu tầm và biên soạn chính sử, hoặc mộc bản và bản dập bìa sách Đại Nam thực lục Chính biện đệ nhị kí ghi chép về lịch sử Việt Nam dưới thời vua Minh Mệnh (1820-1840)…

Rõ ràng, các tài liệu trong triển lãm sẽ giúp công chúng có cái nhìn toàn diện, sâu sắc hơn về hai Di sản tư liệu thế giới ở nước ta hiện nay.

Lại nói về mộc bản và châu bản triều Nguyễn, đây vốn là hai tư liệu được UNESCO đánh giá cao. Đại diện UNESCO cho rằng châu bản triều Nguyễn có ý nghĩa quan trọng với bất kỳ ai, vì nó đưa chúng ta ngược dòng lịch sử hơn 100 năm trước, qua đó tiếp cận với nền văn hóa, chính trị, những cam kết lâu dài về văn hóa, khoa học và những cam kết ngày nay vẫn rất mạnh mẽ.

Châu bản triều Nguyễn là khối tài liệu hành chính duy nhất còn lưu giữ được của một vương triều phong kiến ở Việt Nam, có giá trị nổi bật về nội dung bởi những thông tin phong phú, phản ánh toàn bộ lịch sử, đời sống kinh tế - xã hội, con người Việt Nam thời kỳ bấy giờ.

Trong khi đó, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Hoàng Tuấn Anh cũng từng nhấn mạnh, châu bản triều Nguyễn mang giá trị lịch sử vô giá về chủ quyền lãnh thổ, biên giới, biển đảo của đất nước ta, việc châu bản triều Nguyễn được UNESCO công nhận là di sản tư liệu thế giới càng làm tăng thêm giá trị của châu bản triều Nguyễn trong việc khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với Hoàng Sa, Trường Sa.

Đối với mộc bản triều Nguyễn, đây là những bản gỗ khắc chữ Hán Nôm ngược dùng để in ra các sách được sử dụng phổ biến dưới triều Nguyễn. Mộc bản triều Nguyễn được hình thành chủ yếu trong quá trình hoạt động của Quốc sử quán triều Nguyễn tại Huế.

Ngoài ra, tài liệu này còn bao gồm cả những ván khắc in được tập hợp từ Văn Miếu - Quốc Tử Giám (Hà Nội). Đặc biệt, mộc bản triều Nguyễn gồm 34.618 tấm với 55.318 mặt khắc, chứa đựng nội dung của 152 đầu sách với 1.935 quyển phản ánh mọi mặt của xã hội Việt Nam dưới triều Nguyễn như: lịch sử, địa lý, chính trị - xã hội, quân sự, pháp chế, văn hóa giáo dục, tôn giáo - tư tưởng - triết học, văn thơ, ngôn ngữ - văn tự.

Những tài liệu này được coi là quốc bảo, chỉ những người có trách nhiệm và thẩm quyền làm việc tại Quốc sử quán mới được tiếp xúc và làm việc với chúng. Đây là loại hình tài liệu đặc biệt quý hiếm của Việt Nam và hiếm có trên thế giới do giá trị về mặt nội dung, đặc tính về phương pháp chế tác và những quy định rất nghiêm ngặt của triều đình phong kiến về việc ấn hành và san khắc.

Với việc biên soạn chính sử qua Châu bản, Mộc bản - “Di sản tư liệu thế giới” sẽ tiếp tục giúp giới nghiên cứu cũng như công chúng có cách đánh giá khách quan hơn vai trò, vị trí và công lao của triều Nguyễn đối với lịch sử dân tộc.

Đây còn là dịp để chúng ta quảng bá rộng rãi mộc bản, châu bản triều Nguyễn đến với bạn bè quốc tế. Và quan trọng hơn cả, qua triển lãm này sẽ khơi dậy lòng tự hào dân tộc, tình yêu quê hương đất nước và nâng cao nhận thức về các giá trị lịch sử trong cộng đồng.