Học phí không tăng nhà giàu hưởng lợi
Dạy nhiều thiệt nhiều
“Từ năm 2009, học phí đại học sẽ theo lộ trình tăng dần từ 20 - 25% mỗi năm. Với mức tăng này đến năm 2015 mức thu học phí chỉ đáp ứng được 40% -50% chi phí đào tạo cần thiết”, TS. Nguyễn Trường Giang – Phó vụ trưởng Vụ Hành chính Sự nghiệp (Bộ Tài chính) cho biết.
Nhóm nghiên cứu tài chính đại học thuộc Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh cũng đưa ra tính toán: chi phí đào tạo trung bình cho trình độ đại học tính trong năm học 2010-2011 là 7,15 triệu đồng/năm/sinh viên. Trong phần chi phí này, ngân sách Nhà nước cấp 40%, 50% là nguồn thu học phí, lệ phí và 10% là các nguồn thu khác của nhà trường.
Tạo cơ hội bình đẳng trong việc học tập đối với học sinh. (Ảnh: Hoàng Giáp)
Theo PGS.TS. Phan Thị Bích Nguyệt – Phó hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế TP.Hồ Chí Minh, so với mức học phí cũ và chi phí đào tạo của năm 2008 mức âm của mỗi suất đào tạo là 1,26 triệu đồng; từ năm 2009 nhờ học phí tăng nên mức này giảm còn 0,96 triệu năm 2009 và 0,92 triệu đồng ở năm 2010. Đến năm 2011, theo quy định mức trần học phí là 3,55 triệu đồng, nhà trường thực thu 3,2 triệu đồng. Trong khi đó để đào tạo được 1 sinh viên chi phí hết 4,06 triệu đồng. Mỗi sinh viên nhà trường âm 0,86 triệu đồng.
Mô hình đào tạo quốc tế, Trường Đại học Quốc tế thuộc Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh hiện đang thu học phí là 6.600 USD/sinh viên/4 năm học, tức là 132 triệu đồng, trong khi chi phí đào tạo của trường, tính đầy đủ với ngành kỹ thuật là 172 triệu đồng/sinh viên, với ngành kinh tế là 165 triệu đồng/sinh viên.
Với cơ chế hiện nay, càng dạy nhiều, tài chính của nhà trường càng “âm”, PGS.TS Phan Thị Bích Nguyệt cho biết. Vì vậy, để nhà trường đảm bảo nguồn thu, bù đắp trang trải, vừa tạo điều kiện giúp các sinh viên nghèo có các cơ hội tiếp cận với cánh cửa đại học, đang trở thành một bài toán được các nhà chức trách đặt ra. Mà học phí chính là vấn đề “đầu tiên” cần giải quyết.
Học phí thấp, sinh viên nghèo chịu thiệt
Lâu nay việc học phí luôn được duy trì ở mức thấp nhằm hướng tới đạo lý “bảo đảm công bằng xã hội, mở rộng cơ hội học tập cho các tầng lớp trong xã hội”. Nhưng xem ra, chính sách học phí thấp thường lại làm cho mất cân bằng xã hội nhiều hơn.
GS.D.Bruce Jonstone – chuyên gia giáo dục quốc tế nhận xét: trong điều kiện Việt Nam, chính sách học phí thấp chính là cách lấy thuế của dân chúng cấp thêm cho người giàu. Với phần trợ cấp 40% học phí từ ngân sách Nhà nước, và với tỷ lệ sinh viên là con các gia đình trung lưu và giàu có nhiều hơn sinh viên nghèo thì mức “tiền trợ cấp của ngân sách hiện nay lại đang trợ cấp ngược cho người giàu”, theo TS.Giang.
Vì vậy, theo một số đề nghị của chính các trường và cả cơ quan quản lý Nhà nước, để đảm bảo các trường đại học được tự chủ, tự tính, tự thu học phí, tiến tới bù đắp chi phí đào tạo, giảm phần chi ngân sách Nhà nước, từ đó hỗ trợ ngược lại cho học sinh nghèo, các trường nên được tự quyết định mức thu học phí việc cho phép các trường công tự quyết định mức thu học phí sẽ khiến các trường công lập hoạt động gần giống với đại học tư (chỉ khác là không chia lợi nhuận) và sẽ tạo ra khoảng cách bất bình đẳng ngày càng xa về cơ hội tiếp cận giáo dục.
Và việc tăng học phí, đã tạo ra sự băn khoăn: sinh viên nhà giàu học trường tốt, thầy giỏi, học phí cao, sinh viên nhà nghèo học trường nghèo, thầy kém, học phí thấp, thậm chí không thể tiếp cận đại học.
Một nghiên cứu của UNDP về an sinh xã hội ở Việt Nam đã chỉ ra có đến 35% ngân sách Nhà nước trợ cấp cho giáo dục đã chảy vào con em của 20% lớp dân cư giàu nhất, nhưng chỉ có 15% đến với con em của 20% lớp dân cư nghèo nhất. |
Khẳng định sinh viên nghèo vẫn có cơ hội học ở những trường chất lượng tốt, PGS.TS.Hồ Thanh Phong - Hiệu trưởng Đại học Quốc tế (Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh) cho biết “sinh viên giỏi mà nghèo đã có quỹ học bổng trị giá 10 tỷ đồng của trường”. Đại học Kinh tế Quốc dân cũng đã có sự liên kết bảo trợ đào tạo cho sinh viên nghèo có chí, sinh viên được tạm ứng chi phí học tập kèm theo cam kết làm việc tại DN khi ra trường.
Còn TS.Phạm Thị Ly (Viện Đào tạo quốc tế - Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh thì cho rằng: công bằng xã hội không phải là tất cả mọi người đều được thụ hưởng mọi thứ như nhau, mà là công bằng về cơ hội. Nhà nước phải bảo đảm rằng bất kỳ ai, bất kể nguồn gốc xuất thân và hoàn cảnh kinh tế gia đình, nếu có năng lực và nguyện vọng theo đuổi bậc đại học thì đều có cơ hội tiếp cận các nguồn vốn vay để vào được đại học. Do đó chính sách tài trợ và cho vay đối với sinh viên phải được coi là điều kiện tiền đề cho việc tự chủ về tài chính của các trường.
TS.Trần Thọ Đạt có quan điểm rằng, ngân sách Nhà nước không nên hỗ trợ sinh viên nghèo qua việc quy định học phí thấp như hiện nay và cũng không nên tiếp tục gián tiếp hỗ trợ qua các trường mà hãy đưa thẳng tiền đến cho những sinh viên cần được hỗ trợ và nên tăng tiền hỗ trợ, tăng hạn mức tín dụng sinh viên”. Có như vậy mới bảo đảm sự hỗ trợ của Nhà nước đến đúng người, đúng địa chỉ, đảm bảo cơ hội được học tập của các sinh viên nghèo.
Hà Chi