Liên kết vẫn lỏng lẻo
Doanh nghiệp tư nhân (DNTN) Công Bình (xã Bình Tịnh, huyện Tân Trụ, tỉnh Long An) bắt đầu đầu tư vùng nguyên liệu để sản xuất sản phẩm lúa gạo chất lượng cao xuất khẩu từ năm 2014.
Cần có sự liên kết trong tiêu thụ sản phẩm đầu cuối |
Hiện tại, DN này đã liên kết theo chuỗi giá trị với hơn 3.000 nông hộ trên tổng diện tích 3.000ha. Với mô hình này, Công Bình bắt tay với các công ty cung cấp nguyên vật liệu đầu vào ổn định và chất lượng như giống lúa, thuốc trừ sâu, thuốc BVTV... cho người nông dân.
Đồng thời, bao tiêu toàn bộ sản lượng lúa do nông dân sản xuất ra theo phương châm giá thu mua theo hợp đồng liên kết luôn cao hơn giá thị trường lúc thu hoạch là 200 đồng/kg. Với giá lúa như vậy, tỷ lệ lợi nhuận được phân bổ giữa nông dân và DN là 50% - 50%. Trong khi đó, nếu mua trực tiếp từ thương lái thì DN có tỷ suất lợi nhuận cao hơn (khoảng 70%).
Do vậy, khi liên kết trực tiếp với các DN bao tiêu sản phẩm đầu ra, nông dân sẽ có thu nhập, lợi nhuận cao hơn và đầu ra ổn định, còn các DN cũng mua được nguyên liệu đảm bảo cả về chất lượng và số lượng để phục vụ tốt nhất cho hoạt động sản xuất kinh doanh.
Ông Phan Công Bình, Giám đốc DNTN Công Bình khẳng định: "mấu chốt để liên kết đạt được hiệu quả chính là giải quyết hài hòa lợi ích của cả đôi bên, cũng như tôn trọng các điều khoản đã ký kết theo hợp đồng bao tiêu ban đầu. Nếu không tuân thủ nguyên tắc này thì mục đích của chuỗi liên kết sẽ khó đạt được".
Với kinh nghiệm từ chính DN mình, vị giám đốc này đã chỉ ra bản chất và cũng là trở ngại chính của vấn đề, bởi thời gian qua tại khu vực ĐBSCL rất nhiều liên kết đầu cuối giữa DN và người nông dân đã bị phá vỡ bởi lối làm ăn manh mún, chụp giật.
Đó là chưa kể đến việc "xù" sản lượng do vào những thời điểm được giá cao hơn, người nông dân tự ý đem bán bớt cho thương lái nhằm hưởng chênh lệch, dẫn đến số lượng hàng cung ứng cho DN đã ký bao tiêu bị thiếu hụt và chất lượng cũng không đảm bảo theo đúng yêu cầu đặt ra.
Kết quả là DN đã phải hứng chịu thiệt hại. Nếu đúng theo cam kết thì người nông dân phải gánh chịu một nửa thiệt hại, nhưng đến khi đem ra giải quyết thì DN lại là người lĩnh đủ vì không thể bắt người nông dân bồi thường do không có một cơ chế để xử lý, dù việc vi phạm hợp đồng đã rõ ràng. Đây cũng chính là quan ngại mà nhiều DN đã tính đến, và phải tìm cách tháo gỡ tạm thời như tự xây dựng vùng trồng riêng để chủ động một phần nguyên liệu cung ứng cho các thị trường khó tính.
Bàn về vấn đề này, PGS-TS. Vũ Trọng Khải, nguyên Hiệu trưởng Trường Cán bộ quản lý nông nghiệp cho rằng, chỉ có sự hợp tác vì một mục tiêu chung mới có thể đem lại lợi ích cho mỗi bên tham gia, nhất là trong bối cảnh hội nhập vào nền nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn và hiện đại của thế giới.
Người nông dân phải tự chuẩn hóa mình để đáp ứng đòi hỏi thực tiễn ngày càng cao. Bên cạnh đó, DN cũng cần đầu tư nâng cao năng lực, giải quyết hài hòa lợi ích đôi bên trong chuỗi giá trị dựa trên hệ thống luật pháp rõ ràng để đạt hiệu quả cao nhất.