Mức độ rủi ro vĩ mô cao hơn nhiều sẽ xuất hiện trong năm 2016

Ảnh minh họa

Báo cáo năm nay đề cập đến những cơ hội cùng những thách thức khi quá trình hội nhập với nền kinh tế toàn cầu đang ở giai đoạn nước rút, với hàng loạt hiệp định thương mại tự do đang ở những bước đàm phán cuối cùng. Thực tế này mở ra nhiều cơ hội mới cho tương lai kinh tế-xã hội Việt Nam. Đồng thời, cũng đặt ra những câu hỏi căn bản như chúng ta đã sẵn sàng cho một quá trình hội nhập và tiến tới hoà nhập thực sự vào nền kinh tế khu vực và thế giới hay chưa?

Về tình hình kinh tế Việt Nam, TS.Nguyễn Đức Thành nhận định, kinh tế đang hồi phục từ từ và tiếp tục xu hướng có được từ năm 2013 nhưng tăng trưởng không ở mức cao. Một đặc điểm nữa là lạm phát thấp, tạo dư địa cho ổn định kinh tế vĩ mô và xu hướng lạm phát thấp sẽ tiếp tục kéo dài hết năm nay. TS.Nguyễn Đức Thành cũng đặt câu hỏi liệu xu hướng lạm phát có bị phá vỡ hay không? Theo TS.Nguyễn Đức Thành, với tình hình DN hiện nay, liệu DN đã thực sự theo đà phục hồi khi số DN thua lỗ kéo dài, không tiếp cận được vốn, DN phá sản, ngừng hoạt động vẫn cao? Bên cạnh đó, khu vực FDI vẫn dẫn dắt tăng trưởng đầu tư nhưng dòng vốn FDI vẫn duy trì khuynh hướng chững lại.

Lạm phát thấp có dư địa cho nới lỏng chính sách tài khóa. Nhưng với nguồn thu ngân sách thiếu hụt như năm nay, thâm hụt ngân sách cao bất thường do nguồn thu giảm mạnh còn chi vẫn chưa kiểm soát chặt. Nhiều khả năng Chính phủ phải sử dụng các biện pháp bù đắp thâm hụt, như phát hành thêm trái phiếu Chính phủ, dùng quỹ dự trữ cho ngân sách vay… sẽ tác động làm tăng lạm phát và cũng sẽ tăng thêm áp lực cho tỷ giá.

“Nếu Quốc hội không có sự thỏa hiệp cần thiết trong định mức về lượng trái phiếu phát hành hoặc trần nợ công, Chính phủ có thể bị đẩy vào tình thế phải tìm kiếm nguồn tài trợ tạm thời từ NHNN dưới nhiều hình thức, và xét cho cùng có bản chất tiền tệ nhiều hơn là tài khóa”, theo TS.Nguyễn Đức Thành. Và điều đó dẫn tới nguy cơ phá vỡ những ràng buộc về kỷ luật tiền tệ lẫn tài khóa, tạo một tiền lệ xấu. Tác động tức thời của các chính sách này là sự xói mòn niềm tin của thị trường vào cả chính sách tiền tệ và mức độ minh bạch tài khóa.

Việt Nam những năm gần đây hội nhập sâu và rộng nhưng lại tương đối thụ động. Trong bản báo cáo VEPR đưa ra lưu ý những rủi ro đằng sau thành tựu hội nhập. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh cải cách hơn nữa.

Bản báo cáo lưu ý những yếu tố sẽ gây ảnh hưởng đến tăng trưởng toàn cầu và Việt Nam. Mỹ dự kiến sẽ điều hành thắt chặt chính sách tiền tệ bằng công cụ lãi suất trong tháng 6/2015 có thể gây ra áp lực nhất định lên tỷ giá hối đoái đối với nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam. Đồng USD mạnh lên sẽ gây áp lực cho điều hành chính sách tỷ giá. Nếu đồng USD tăng mạnh thì các khoản nợ nước ngoài phải trả bằng USD có thể sẽ phải gánh chi phí nợ cao hơn.

Giá dầu thế giới trong thời gian tới sẽ dần dần tăng nhẹ do nguồn cung thế giới đã thu hẹp hơn giai đoạn đỉnh như hồi đầu năm 2014. Với xu hướng như vậy, các cá nhân, hộ gia đình và các DN vận tải sẽ không còn được hưởng lợi nhiều từ việc giảm giá dầu như năm 2014 nữa. Việt Nam là nước vừa sản xuất vừa tiêu thụ xăng dầu nên phần thu ngân sách Nhà nước từ việc xuất khẩu dầu thô sẽ được cải thiện hơn, nhưng do giá sản phẩm xăng dầu sẽ có xu hướng tăng lên nên giá thành sản xuất sẽ tăng trở lại và có thể sẽ gây áp lực nhất định lên chỉ số giá tiêu dùng trong năm 2015.

Những căng thẳng chính trị tại Biển Đông ngày càng gia tăng đã khiến dòng vốn FDI đang tìm cách thoát khỏi Trung Quốc và chuyển hướng sang các nước lân cận, đây là cơ hội cho thu hút FDI và cần chủ động hơn trước cơ hội này. Việt Nam cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư để trở nên cạnh tranh hơn để đón nhận xu hướng này. Tuy nhiên, Việt Nam cũng cần phải lựa chọn dòng FDI phù hợp với quy hoạch phát triển ngành và vùng kinh tế, đặc biệt lựa chọn đối tác quan tâm đến các ngành nông, lâm, ngư nghiệp để giúp Việt Nam phát huy thế mạnh của mình.

TS.Lê Đăng Doanh bổ sung, VEPR cần có những phân tích các chỉ số đo lường môi trường kinh doanh với viêc thực hiện Nghị quyết 19. Ông phát biểu “tôi đề nghị báo cáo có một box riêng đánh giá cá nhân ông Thủ tướng đã làm việc trực tiếp với Tổng cục Hải quan, Tổng cục Thuế để thúc đẩy cải và thực tế đã có những chuyển biến tốt”. TS.Lê Quốc Phương – Phó giám đốc Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại lại muốn VEPR có những phân tích và khuyến nghị kỹ hơn trước sự mở rộng và “phụ thuộc” hơi nhiều vào FDI hiện nay.

Bản báo cáo cũng đã đưa ra 2 kịch bản kinh tế vĩ mô của Việt Nam trong năm 2015 và một số thảo luận về các chính sách ngắn hạn đang áp dụng hiện nay. Hai kịch bản dự báo cho thấy tăng trưởng tiếp tục duy trì đà tăng nhẹ đã tích lũy từ năm 2013.

Trong đó, kịch bản thấp dự báo mức tăng trưởng GDP đạt khoảng 6,1%, trong khi kịch bản cao hơn cũng chỉ đạt mức 6,3%, lạm phát tăng khoảng 1,9% so với năm 2014 – tức là vẫn duy trì ở mức thấp.

Kịch bản cao cho rằng, khi nền kinh tế phục hồi cao hơn một chút thì lạm phát có thể lên tới 3,2% và khuynh hướng tăng diễn ra nhanh hơn vào cuối năm và tiếp tục tăng trong 2016. Kịch bản cao tuy có bề ngoài không khác quá xa kịch bản thấp nhưng phản ánh một mức độ rủi ro vĩ mô cao hơn nhiều sẽ xuất hiện trong năm 2016.