Ngân hàng chạy đua Basel II

	Nhân tố “bí ẩn” của hệ thống ngân hàng
	Thách thức và quyết tâm trong thực hiện các nguyên tắc của Basel II

Các ngân hàng cần phải tối ưu hóa hoạt động để đạt Basel II

Tích cực về đích trước hạn

VietBank là cái tên mới nhất và là ngân hàng thứ 14 được NHNN phê duyệt áp dụng Thông tư 41/2016/TT-NHNN quy định tỷ lệ an toàn vốn đối với ngân hàng, chi nhánh nước ngoài trước thời hạn. Cái tên VietBank tiếp tục gây bất ngờ cho thị trường sau trường hợp Vietcapital Bank cũng tham gia sớm vào “câu lạc bộ” Basel II; bởi đây đều là những ngân hàng quy mô nhỏ so với nhiều ngân hàng trên thị trường hiện nay.

Đều đó cho thấy không có sự phân biệt quy mô lớn nhỏ khi muốn gia nhập “câu lạc bộ” Basel II. Vậy đâu mới là yếu tố mang tính quyết định để cho các ngân hàng sớm tham gia câu lạc bộ này? Theo cập nhật của phóng viên từ nay đến cuối năm sẽ có khoảng 2-3 ngân hàng nữa được NHNN chấp thuận áp dụng sớm Thông tư 41. Đại diện LienVietPostBank cho biết, ngân hàng này đã nộp hồ sơ lên NHNN xin phép được áp dụng sớm Thông tư 41. Điều này cho thấy các ngân hàng đang rất chủ động đẩy nhanh tiến độ áp dụng chuẩn Basel II.

Mặc dù so với mục tiêu ban đầu chưa đạt như kỳ vọng, nhưng theo nhận xét TS. Võ Trí Thành - nguyên Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, đã có nhiều tín hiệu tích cực từ lộ trình gia nhập “câu lạc bộ” Basel II của các ngân hàng Việt Nam.

Theo giải thích của TS. Thành, khi nhận thức của các ngân hàng đối với Basel II ngày càng tích cực, họ sẽ quyết tâm theo đuổi bằng nhiều hình thức để có đủ nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu như chắt chiu từng đồng lợi nhuận củng cố tiềm lực tài chính…

Đó cũng là một trong những lý do mà trong số những ngân hàng áp dụng sớm Thông tư 41 có ngân hàng từng đuối sức trong hoạt động kinh doanh nhưng họ quyết liệt theo đuổi mục tiêu và nỗ lực vươn lên, củng cố năng lực tài chính để về đích sớm.

Trao đổi với phóng viên - Tổng giám đốc OCB Nguyễn Đình Tùng cho biết, ngoài yếu tố xu thế tất yếu, cải thiện kết quả kinh doanh, điều quan trọng nữa Basel II giúp ngân hàng hạn chế tối đa rủi ro trong hoạt động kinh doanh. Nhất là thời điểm hiện nay, biến động kinh tế thế giới ngày càng bất định thì điều này vô cùng quan trọng. Hệ thống các quy chuẩn Basel II sẽ giúp các ngân hàng tồn tại trong khủng hoảng. Khi áp dụng quy chuẩn của Basel II, ngân hàng không chỉ đo lường được rủi ro đơn lẻ của một khoản vay, một giao dịch, một khoản đầu tư mà có thể đánh giá, đo lường được rủi ro của từng danh mục, của từng phân khúc hay tất cả các giao dịch.

“Điều đó có nghĩa, ngân hàng có thể tạo được rào chắn sẵn sàng trước những rủi ro thực sự và giúp ngân hàng bước vào khu vực an toàn trong quản trị rủi ro và xác suất rủi ro xảy ra có thể thấp hơn. Một khi khủng hoảng có thể xảy ra, ngân hàng đủ khả năng để chống chọi và tồn tại”, ông Tùng bổ sung thêm ý nghĩa từ áp dụng Basel II.

Không thể chần chừ

Nhưng để về đích Basel II sớm, ngoài sự chủ động quyết tâm là chưa đủ, các ngân hàng phải vượt qua rất nhiều thách thức. Thách thức đầu tiên, theo chia sẻ của lãnh đạo một ngân hàng nhỏ áp dụng sớm Basel II đó chính là đòi hỏi các ngân hàng phải có thông tin đầy đủ và dữ liệu “sạch”. Sau khi có dữ liệu thông tin đầy đủ và chuẩn mực sẽ được đưa vào hệ thống tiêu chuẩn, đo lường quản trị rủi ro khác nhau như: rủi ro về thanh khoản, rủi ro tài chính, rủi ro thị trường, rủi ro khoản vay... Còn nếu không có dữ liệu và thông tin đầy đủ thì không phản ánh đúng hiện trạng của ngân hàng. Từ đó cũng không đưa ra những đánh giá xác suất rủi ro chính xác cho ngân hàng đó được.

Với áp lực này, các ngân hàng quy mô vừa và nhỏ có vẻ có lợi thế hơn. Bởi ngân hàng lớn có lượng khách hàng lớn tương ứng, nên việc thu thập cũng như đánh giá dữ liệu sẽ khó khăn vất vả hơn các ngân hàng lớn. “Vì thế, đối với việc áp dụng quy định tại Thông tư 41 không có phân biệt quy mô ngân hàng lớn hay nhỏ mà là dữ liệu ngân hàng đó được thu thập, đánh giá tốt hay không”, TS. Nguyễn Trí Hiếu - chuyên gia tài chính nhận định.

Một thách thức đối với tất cả các ngân hàng được nhắc đến nhiều nhất trong áp dụng Basel II là hệ số an toàn vốn tối thiểu (CAR). Theo yêu cầu của NHNN ở Thông tư 41, kể từ ngày 1/1/2020, các TCTD phải thường xuyên duy trì hệ số CAR tối thiểu là 8%. Tuy về mặt con số thấp hơn so với tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu quy định hiện tại là 9% (Thông tư 36) nhưng cách tính tại Thông tư 41 rất chặt chẽ. Nếu như rủi ro trong Thông tư 36 tập trung vào tín dụng, thì theo yêu cầu của Thông tư 41, ngoài rủi ro tín dụng, ngân hàng phải tính cả tài sản có rủi ro về thị trường, tài sản có về rủi ro hoạt động. Như vậy nguy cơ CAR giảm mạnh khi áp dụng quy định mới là rất lớn.

Do đó nhiều ngân hàng có hệ số CAR đang ngấp nghé mức 9 – 10% buộc phải tăng vốn. Nếu tử số không tăng, mẫu số tiếp tục phình ra sẽ đẩy hệ số CAR của các ngân hàng xuống rất thấp theo quy định Thông tư 41, TS. Nguyễn Trí Hiếu nhận định.

Tuy nhiên theo một chuyên gia ngân hàng là thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính, tiền tệ quốc gia, một số ngân hàng rất muốn tăng vốn nhưng khó thực hiện, nhất là NHTM quốc doanh đang. Điển hình là trường hợp của VietinBank đang vô cùng nan giải khi CAR của nhà băng này dưới 10% và áp lực tăng vốn thì không ngừng đè nặng. VietinBank đã hết “room” để bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài. Thứ trông chờ được coi là dễ dàng hơn tăng vốn thông qua giữ cổ tức, nhưng điều này cũng chưa được cổ đông lớn nhất - Nhà nước quyết định dù kiến nghị đã được VietinBank trình từ vài năm nay.

Tất nhiên, để áp dụng quy định thông lệ tốt nhất trong quản trị rủi ro của ngân hàng tại Việt Nam việc gặp khó khăn là không tránh khỏi, đòi hỏi nỗ lực rất lớn từ các ngân hàng cũng như sự đồng lòng của các cơ quan bộ, ban ngành liên quan. Nhưng giới chuyên môn cho rằng, không vì thấy khó mà các ngân hàng cứ chần chừ đối với việc áp dụng Thông tư 41, nếu không muốn bị tụt hậu với các nước trong khu vực và trên thế giới. Bởi hiện nay Basel III đã được áp dụng tại nhiều nước kinh tế tài chính phát triển trên thế giới từ năm 2015.

Trong khi đó, Basel IV đang trong quá trình xây dựng… Ngoài cơ chế thưởng cho các ngân hàng áp dụng sớm Thông tư này, theo giới chuyên môn, cần có cơ chế phạt đối với các ngân hàng chưa nghiêm túc thực hiện để tránh hiện tượng chây ì... Làm như vậy sẽ vừa không những bảo đảm tính nghiêm minh của pháp luật và sự an toàn, phát triển của hệ thống, mà còn bảo đảm được sự công bằng với những nhà băng đã cố gắng hoàn thanh trước hoặc đúng hạn.