Tái cơ cấu, không cần “nặng” chuyện chi phí
Giới chuyên gia cho rằng cơ cấu lại nền kinh tế là chuyện cấp bách lắm rồi, không thể chần chừ thêm. Ông có đồng cảm với sự sốt ruột này của họ?
Tôi cho rằng tái cơ cấu nền kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng là nhiệm vụ lớn, khó khăn và phức tạp, đòi hỏi phải được triển khai đồng bộ ở tất các các ngành, các cấp, các lĩnh vực trên phạm vi cả nước và ở từng địa phương, đơn vị cơ sở trong thời gian dài nhiều năm, chứ không thể thực hiện trong ngày một, ngày hai.
Tái cơ cấu đầu tư công là một trong những trọng tâm của tái cơ cấu nền kinh tế (Ảnh: ST)
Đương nhiên, vấn đề này trở nên cấp bách bởi chúng ta duy trì quá lâu mô hình tăng trưởng theo chiều rộng, dựa chủ yếu vào gia tăng số lượng vốn đầu tư, khai thác tài nguyên… Vì vậy, hiệu quả phát triển kinh tế xã hội thấp, khả năng cải thiện đời sống nhân dân bị hạn chế và tích lũy từ nội bộ nền kinh tế còn nhỏ bé.
Chúng ta phải thực hiện cơ cấu lại nền kinh tế để hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý và năng động hơn, có năng lực cạnh tranh cao hơn và có tiềm năng tăng trưởng lớn hơn, góp phần đạt được các chỉ tiêu kinh tế - xã hội mà Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011- 2020 đã xác định.
Có một vài ý kiến từ Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, tên gọi của Đề án này là Đề án chuyển dịch cơ cấu kinh tế thì đúng hơn?
Trước hết, tôi muốn giải thích thế nào là tái cơ cấu nền kinh tế và thế nào là chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế. Việc điều chỉnh có quy mô lớn và toàn diện trong thời gian tương đối ngắn cơ cấu kinh tế để chuyển từ bất hợp lý, kém hiệu quả thành cơ cấu kinh tế hợp lý, hiệu quả hơn được gọi là tái cơ cấu kinh tế.
Còn chuyển dịch cơ cấu kinh tế là một quá trình lâu dài, trong đó cơ cấu kinh tế từng bước thay đổi và chuyển dịch từ các ngành khai thác tài nguyên, thâm dụng ít vốn, sử dụng nhiều lao động, trình độ công nghệ thấp, giá trị gia tăng thấp sang các ngành thâm dụng nhiều vốn, có trình độ công nghệ và giá trị gia tăng cao hơn. Từ đó, nền kinh tế được chuyển dần từ giai đoạn 1 sang giai đoạn 2 và tiếp tục sang giai đoạn 3 của quá trình phát triển. Giai đoạn 3 là giai đoạn phát triển cao nhất. Hiện, tất cả các nước công nghiệp phát triển đều đang ở giai đoạn 3 của quá trình phát triển.
Vấn đề của nền kinh tế nước ta hiện nay không chỉ là tái cơ cấu nền kinh tế mà còn là đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, nâng cao trình độ công nghệ, cải thiện tính hiệu quả và năng lực cạnh tranh, đưa trình độ phát triển của nền kinh tế nước ta lên mức phát triển cao hơn. Đó chính là bản chất của tái cơ cấu kinh tế gắn với chuyển đổi mô hình tăng trưởng.
Trước những bình luận rằng Đề án thiếu tính đột phá, quá chung chung và dàn hàng ngang để tái cơ cấu… ông có tâm trạng thế nào?
Tôi xin khẳng định rằng, Đề án tổng thể tái cơ cấu nền kinh tế bản thân nó cũng đã là đột phá. Tuy nhiên, đây là một đề án rộng, với phạm vi điều chỉnh rộng nên việc xác định điểm đột phá theo cách tiếp cận truyền thống cũng không dễ. Chính vì thế, khi xây dựng Đề án, cơ quan soạn thảo xác định đây là Đề án tổng thể mang tính nguyên tắc, định hướng.
Tuy vậy, Đề án vẫn đặc biệt nhấn mạnh vào 3 lĩnh vực mà Đảng và Quốc hội đã xác định là cơ cấu lại đầu tư, mà trọng tâm là đầu tư công; Cơ cấu lại thị trường tài chính, mà trọng tâm là tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, các tổ chức tài chính; Cơ cấu lại doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế, trong đó trọng tâm là các doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Trong đó, tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng và thị trường chứng khoán là nhiệm vụ đầu tiên phải thực hiện của quá trình tái cơ cấu kinh tế. Điều đó cũng còn cho thấy rõ rằng chúng ta không chủ trương “dàn hàng ngang” tất cả các lĩnh vực.
Trong mọi kế hoạch, đề án, nếu thiếu điều kiện “tiền” thì không thể thực hiện được. Nhưng Đề án này lại không thấy nhắc gì đến vấn đề chi phí?
Không phải vấn đề này chúng tôi không tính đến. Khi xây dựng Đề án này, chúng tôi đã hội thảo với các chuyên gia trong và ngoài Bộ và các ý kiến đều chỉ ra rằng việc tính tổng chi phí là hơi khó. Thực tế, nếu tính phác thảo theo GDP thì không khó, nhưng nói thật là không chính xác và không có nhiều ý nghĩa. Các đề án cụ thể có thể tính tương đối là cần bao nhiêu tiền, số tiền để thực hiện sẽ chiếm bao nhiêu % GDP, như có đại biểu Quốc hội đã nói đấy, chỉ như “tính cua trong lỗ” thôi. Bởi đây là Đề án tổng thể tái cơ cấu cả nền kinh tế, chứ không phải là gói cứu trợ của nền kinh tế để tính là cần bao nhiêu tiền, ở đâu và như thế nào?
Tái cơ cấu ở đây là phân bố lại nguồn lực, là tính sự chuyển dịch cho cả nền kinh tế nên nó đòi hỏi phải có cách tiếp cận khác chứ không phải là tính chi phí ra bao nhiều tiền. Điểm mấu chốt ở đây, theo tôi chỉ nên tính nguồn lực nói chung ta và cách phân bố thế nào cho phù hợp với mục tiêu, mong muốn của chúng ta là xây dựng nền kinh tế hiệu quả hơn, bền vững hơn, sức cạnh tranh cao hơn…
Tất nhiên, chúng tôi sẽ vẫn cố gắng lượng hóa một cách chi tiết nhất trong khả năng cho phép đối với vấn đề chi phí này.
Đoàn Trần Mẫn thực hiện