Thủ đô sẽ có những điều kiện pháp lý đặc thù?

Sáng 17/8/2012, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục phiên họp và cho ý kiến về dự án Luật Thủ đô. Qua thảo luận, ý kiến chung của đa số thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đều tán thành với sự cần thiết ban hành Luật Thủ đô nhằm tạo lập cơ sở pháp lý mạnh mẽ và điều kiện thuận lợi cho việc xây dựng, phát triển, quản lý Thủ đô Hà Nội, xứng đáng là Thủ đô của cả nước.

Với vị trí, vai trò của Thủ đô, là trái tim của cả nước, cho nên để “tạo cơ sở pháp lý cho quá trình xây dựng và phát triển Thủ đô” nhằm khai thác tiềm năng, phát huy thế mạnh phát triển Thủ đô xứng đáng với vị trí, vai trò của mình thì việc quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù về xây dựng, phát triển và quản lý Thủ đô là cần thiết.

“Uỷ ban Pháp Luật tán thành việc lựa chọn quy định một số cơ chế, chính sách đặc thù dành cho Hà Nội với tư cách là Thủ đô của cả nước mà chưa được quy định trong các luật hiện hành hoặc tuy đã được quy định nhưng chưa phù hợp với đặc thù Thủ đô. Đối với những nội dung không phải là cơ chế, chính sách đặc thù mà với các quy định hiện hành vẫn có thể thực hiện được thì không cần quy định trong Luật.” – Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Quốc hội Phan Trung Lý phát biểu.

So với dự án Luật đã trình Quốc hội khóa XII, các quy định được đưa ra trong dự thảo Luật lần này có cơ sở lý luận và thực tiễn, có tính khả thi hơn. Dự án Luật được chuẩn bị theo đúng trình tự, thủ tục luật định, các tài liệu được chuẩn bị đầy đủ và bảo đảm chất lượng. Tuy nhiên, một số quy định trong dự thảo Luật vẫn còn quá chung, chưa mang tính chất của quy phạm pháp luật; một số cơ chế, chính sách được đề ra nhưng cũng chỉ dừng lại ở quy định mang tính nguyên tắc mà chưa quy định rõ chính sách, chế độ, định mức cụ thể.

Tuy nhiên, Uỷ ban Pháp luật cũng cho rằng một số tồn tại trong xây dựng, quản lý và phát triển Thủ đô thời gian qua có nguyên nhân do công tác thi hành pháp luật chưa nghiêm, chẳng hạn việc ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Pháp lệnh Thủ đô quá chậm (năm 2005 mới ban hành). Các vấn đề về ô nhiễm môi trường, ngập lụt, ách tắc giao thông, sự xuống cấp của cảnh quan đô thị, tình trạng quản lý việc cải tạo nhà cổ, biệt thự cũ không chặt chẽ, giải phóng mặt bằng chậm, sự gia tăng dân cư do việc xây dựng nhiều nhà cao tầng trong khu vực nội thành, tình trạng lấn chiếm đất công, xây dựng các công trình sai phép, không phù hợp với quy hoạch… Do đó, đề nghị Chính phủ và các cơ quan hữu quan cần sớm chấn chỉnh, tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý và thi hành pháp luật.

Về biểu tượng của Thủ đô, Điều 6 của dự thảo Luật quy định hai phương án: (1) Biểu tượng của Thủ đô là hình ảnh Khuê Văn Các; (2) Thủ đô có biểu tượng. Biểu tượng của Thủ đô do Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định. Tuy nhiên, qua thảo luận, đa số ý kiến đồng tình với việc chọn Khuê Văn Các là biểu tượng của Thủ đô. “Mặc dù Khuê Văn Các là biểu tượng mới, xuất hiện sau biểu tượng Tháp Rùa và Chùa Một Cột nhưng nên chọn biểu tượng này vì nó là biểu tượng của truyền thống văn hóa, hiếu học của dân tộc Việt Nam. Tuy nhiên, Chính phủ cần giải thích rõ hơn để Quốc hội lựa chọn.” – Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Quốc hội - Phùng Quốc Hiển đề nghị.

Đa số ý kiến đồng tình với việc chọn Khuê Văn Các là biểu tượng của Thủ đô

* Thủ đô được phép tăng gấp đôi mức phạt vi phạm hành chính ở một số lĩnh vực

Liên quan đến quản lý dân cư, Điều 21 Dự thảo Luật hiện quy định điều kiện đăng ký thường trú vào nội thành Hà Nội chặt hơn so với quy định của Luật cư trú nhằm hạn chế việc đăng ký thường trú tại nội thành Hà Nội với một số đối tượng, góp phần giảm tình trạng quá tải, tăng dân số cơ học ở nội thành Hà Nội.

Uỷ ban Pháp luật cho rằng, thực tế tình trạng gia tăng dân số cơ học ở Thủ đô hiện nay là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng quá tải dân cư tạo nên những áp lực về giao thông, điều kiện học tập, chỗ ở, y tế, việc làm… dẫn đến cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội không đáp ứng được... nên cần sớm có biện pháp cụ thể quản lý dân cư tại nội thành Hà Nội nhằm hạn chế tình trạng gia tăng dân số cơ học ở nội thành Hà Nội. Do đó, trước mắt để xử lý vấn đề này tán thành với quy định về điều kiện đăng ký thường trú của công dân ở nội thành Hà Nội tại Điều 21 của dự thảo Luật. Tuy nhiên, cùng với quy định này của dự thảo Luật cần phải có giải pháp tổng thể, đồng bộ về kinh tế - xã hội, quy hoạch, như chuyển các cơ sở sản xuất, kinh doạnh, dịch vụ ra khỏi nội thành; giảm bớt việc xây dựng nhà ở cao tầng trong nội thành... thì mới giải quyết được gốc rễ của vấn đề.

Song, vẫn còn có ý kiến băn khoăn vì với quy định này của dự thảo Luật cũng không thể hạn chế được người dân đến cứ trú tại nội thành Hà Nội, vì nếu không được đăng ký thường trú thì họ vẫn có thể tạm trú tại đó để mưu sinh, và như vậy áp lực lên cơ sở hạ tầng của Hà Nội vẫn không được giải quyết.

Về xử phạt vi phạm hành chính ở nội thành Hà Nội (Điều 22), Ủy ban Pháp luật cho rằng, Luật xử lý vi phạm hành chính vừa được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ 3 (tháng 6/2012) đã lựa chọn và cho phép các thành phố trực thuộc Trung ương, trong đó có Thủ đô Hà Nội áp dụng mức phạt tiền cao hơn nhưng không quá 2 lần mức tiền phạt tối đa do Chính phủ quy định trong một số lĩnh vực như giao thông đường bộ, bảo vệ môi trường, an ninh trật tự, an toàn xã hội mà không có ba lĩnh vực văn hóa, đất đai, xây dựng. Trên thực tế, các vấn đề phát sinh trong ba lĩnh vực văn hoá, đất đai, xây dựng không chỉ là vấn đề của riêng Hà Nội mà là vấn đề chung của nhiều tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, mà nguyên nhân của nó chủ yếu là do việc tổ chức thực hiện pháp luật. Quốc hội có thể bổ sung một số quy định khác với quy định của Luật hiện hành song bổ sung thêm 3 lĩnh vực văn hóa, xây dựng, đất đai được áp dụng mức tiền phạt cao hơn ngay khi Luật xử lý vi phạm hành chính chưa có hiệu lực thi hành là vấn đề cần phải cân nhắc kỹ. Hơn nữa, trong quá trình xem xét, thông qua dự án Luật xử lý vi phạm hành chính cũng đã có ý kiến đề nghị bổ sung nội dung này nhưng đã không được Quốc hội chấp thuận. Do đó, nếu lần này đưa nội dung này vào Luật thủ đô thì cần có sự phân tích lập luận thật thuyết phục.

Về việc quy định mức thu một số loại phí, lệ phí cao hơn trên địa bàn Thủ đô điểm b khoản 3 Điều 23 của dự thảo Luật quy định, Hội đồng nhân dân, UBND thành phố Hà Nội, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình được quy định mức thu phí, lệ phí ở nội thành cao hơn, nhưng không quá 2 lần so với mức thu do Chính phủ và Bộ Tài chính quy định đối với các khoản thu phí, lệ phí thuộc thẩm quyền quyết định của Hội đồng nhân dân thành phố trong các lĩnh vực môi trường, giao thông vận tải nhằm đầu tư bảo vệ môi trường và xây dựng, cải tạo, nâng cấp các công trình giao thông. Qua thảo luận, đa số ý kiến trong Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tán thành với quy định này và cho rằng, với những đặc thù của Thủ đô Hà Nội so với các địa phương khác về tốc độ đô thị hóa diễn ra, mật độ dân cư, lưu lượng người tham gia giao thông tăng nhanh, trong khi cơ sở hạ tầng còn nhiều bất cập gây ra nạn ách tắc giao thông, sự xuống cấp của cảnh quan đô thị, ô nhiễm môi trường... thì trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, giao thông vận tải cần được đầu tư nhiều hơn, với kinh phí cao hơn. Do đó, việc quy định như dự thảo Luật là phù hợp, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn cuộc sống.

Trần Hương