Xây dựng nông thôn mới ở ĐBSCL: Cần chú trọng phát triển doanh nghiệp
Để thực hiện đầy đủ 19 tiêu chí của nông thôn mới (NTM) thì tổng nhu cầu vốn bình quân cho 1 xã khoảng 150-450 tỷ đồng. Trong đó, các DN và hợp tác xã (HTX) sẽ đóng góp khoảng 15-20%. Tuy nhiên, có những xã bắt đầu triển khai xây dựng NTM, thì trên địa bàn chỉ có 1-2 DN, làm ăn không hiệu quả, khiến địa phương chỉ biết trông chờ vào nguồn ngân sách.
Chỉ mới ủng hộ tinh thần
Tại xã Đông Thắng, huyện Cờ Đỏ, TP. Cần Thơ, Chủ tịch UBND xã Lê Hoàng Giang cho biết, từ cuối năm 2011, địa phương bắt đầu thực hiện lên đề án xây dựng xã NTM. Sau khi khảo sát, xã chỉ đạt 3 tiêu chí về thủy lợi, an ninh trật tự và tổ hợp tác.
Thiếu DN, nhiều địa phương khó khăn trong việc tạo công ăn việc làm cho lao động nhàn rỗi
Khi bắt tay vào xây dựng xã theo tiêu chí NTM, Đông Thắng là xã có tỷ lệ hộ nghèo trên 18%. Vì thế việc đóng góp tiền bạc của người dân là rất hạn chế. Nhận thức được điều này, UBND xã đã giao cho các Chi hội Phụ nữ, Chi hội Nông dân phối hợp với các ấp chú trọng ngay vào các chương trình hỗ trợ vốn để người dân chuyển đổi cây trồng, chuyển đổi phương thức sản xuất.
Tuy nhiên, muốn chuyển đổi sản xuất cơ bản ở địa phương, trước hết cần phải có nguồn vốn lớn để đầu tư xây dựng các trục đường chính và cải tạo hệ thống kênh mương, hệ thống điện nông thôn.
Ông Giang cho biết, theo kế hoạch, để hoàn thành NTM vào năm 2015 xã sẽ cần khoảng hơn 450 tỷ đồng. Trong đó, vốn ngân sách chỉ chiếm khoảng 40% và được phân theo từng năm. Số còn lại phụ thuộc vào việc huy động từ người dân, các DN, HTX và vay từ các TCTD.
“Nhưng hiện nay trên địa bàn xã mới chỉ có 3 DN và một HTX. Các đơn vị này hầu hết cũng mới đi vào hoạt động, đang phải dựa vào nguồn vốn vay ngân hàng để hoạt động nên việc huy động hỗ trợ hết sức khó khăn”- ông Giang nói.
Khó khăn của xã Đông Thắng cũng là khó khăn chung của nhiều xã nghèo khác khi bắt tay xây dựng NTM mà trên địa bàn các DN sản xuất, kinh doanh còn ít và chưa phát triển.
Thống kê của Sở NN&PTNT tỉnh Hậu Giang, hiện nay ngoài 11 xã điểm được tỉnh chỉ đạo xây dựng NTM đã đạt được 11-19 tiêu chí, số còn lại đều mới chỉ đạt khoảng 5-8 tiêu chí. Trong đó các tiêu chí cần nguồn vốn lớn như tiêu chí giao thông nông thôn, các xã rất khó thực hiện vì nguồn vốn ngân sách bố trí cho chương trình rất thấp so với nhu cầu kinh phí của địa phương.
Cụ thể, trong các năm 2011-2012 kinh phí trực tiếp bố trí cho chương trình từ Trung ương đối với Hậu Giang chỉ có trên 18,3 tỷ đồng, trong khi nhu cầu vốn hàng năm cho xây dựng NTM đã đến 2.500 tỷ đồng.
Với số vốn ngân sách ít ỏi như trên thì các xã nghèo như xã Vĩnh Viễn (huyện Long Mỹ), xã Hòa An (huyện Phụng Hiệp), nơi thu nhập bình quân của người dân chỉ đạt 18-20 triệu đồng/người/năm và mỗi xã chỉ có 1-2 DN nhỏ hoạt động thì việc huy động các nguồn lực để xây dựng NTM sẽ hết sức khó khăn.
Tương tự, tại Vĩnh Long, thời gian qua mặc dù chính quyền tỉnh và các địa phương đã chi ngân sách khoảng 675 tỷ đồng để xây dựng 290 tuyến đường giao thông và 430 cây cầu. Nhưng đến nay hệ thống đường liên xã, liên ấp ở 22 xã thực hiện xây dựng NTM của tỉnh mới chỉ đạt mức thấp là 19% và 9%.
Nhiều xã nghèo ở khu vực huyện Trà Ôn, vì đường sá không thuận tiện nên số lượng DN đến đầu tư chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nhiều DN trong tỉnh muốn đầu tư xây và kinh doanh chợ nhưng vẫn e ngại vì khi xây dựng chợ xong sẽ không thu hút được tiểu thương vào làm ăn buôn bán.
Thiếu DN: Hụt nguồn lực cho nhiều tiêu chí
Theo phân tích của ông Đỗ Văn Niêm, Phó chủ tịch UBND xã Trung An (huyện Cờ Đỏ, TP. Cần Thơ), việc thiếu vắng DN trên địa bàn xã không những gây khó khăn trong quá trình huy động nguồn vốn xã hội đóng góp xây dựng NTM mà khi không có DN hoạt động thì một số tiêu chí khác như tiêu chí cơ cấu lao động, tiêu chí thu nhập, tiêu chí 70% người dân tham gia mua bảo hiểm y tế cũng sẽ rất khó thực hiện.
Lý giải điều này, ông Niêm phân tích, đa số ở các xã nghèo ở khu vực ĐBSCL khi bắt tay vào xây dựng NTM thì tỷ lệ hộ dân sống bằng nghề nông nghiệp đều chiếm khoảng 70-80%. Hầu hết thu nhập của người dân đều phụ thuộc vào ruộng lúa, ao cá.
Do đó, nếu muốn chuyển đổi cơ cấu lao động để giảm tỷ lệ lao động hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp xuống dưới 35% thì cần phải giải quyết được công ăn việc làm cho lượng lao động “ly nông bất ly hương”.
Mà để giữ được lượng lao động này, bắt buộc phải có sự phát triển của các DN sản xuất, chế biến. “Khi người lao động vào làm việc ở các DN thì việc mua bảo hiểm y tế sẽ được DN lo, xã chỉ hỗ trợ cơ chế thông thoáng, thuận tiện để họ chăm lo cho công nhân của mình thì đã góp phần hoàn thành được tiêu chí mua bảo hiểm y tế rồi” - ông Niêm nói.
Đồng tình quan điểm này, ông Trần Việt Dũng (Khoa Phát triển Nông thôn, Đại học Cần Thơ) cho rằng, hiện nay do thiếu việc làm ở nông thôn nên lượng lao động di cư ra các thành phố để mưu sinh ngày càng nhiều. Thực trạng này sẽ gây khó khăn cho các địa phương khi thực hiện xây dựng NTM vì lực lượng lao động di cư hầu hết lao động trẻ từ 25-30 tuổi.
“Khi lực lượng lao động trẻ ly nông ngày một nhiều, trong khi thu nhập của công nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất cũng không cao nên khả năng đóng góp về địa phương cũng không đáng kể. Chưa kể, một số sẽ phải quay trở về quê sau khi thất nghiệp sẽ đè gánh nặng lên địa phương, nhất là các công tác đảm bảo tỷ lệ hộ nghèo và an ninh trật tự xã hội” - ông Dũng nói.
Theo ông Dũng nếu muốn giữ lại lực lượng lao động này, một mặt các địa phương phải có điều tra cụ thể về tình hình lao động tại các khu vực kinh tế phi kết cấu (ví dụ các làng nghề) để nắm được mức thu nhập bình quân của họ so với nhu cầu cuộc sống.
Mặt khác quan trọng hơn, từ cấp tỉnh, cấp huyện phải có những chính sách khuyến khích các hộ kinh doanh mở rộng quy mô sản xuất, thành lập DN để tạo thêm việc làm ở các lĩnh vực chế biến, kinh doanh nông sản, dịch vụ.
Thêm vào đó, các chính sách liên kết vùng, liên kết nội vùng phải được chú trọng để tạo điều kiện cho các DN ở các thành phố trung tâm vươn tới các xã nghèo.
Bài và ảnh Thạch Bình