5 năm hội nhập - phía bên kia thành tựu
Hội nhập và những dấu ấn
Đến nay, sau 5 năm, Việt Nam đã có nhiều cơ hội để phát triển nhanh hơn, toàn diện hơn. Các cam kết trong WTO gần như đã được thực hiện đầy đủ. Việt Nam cũng hội nhập ngày càng sâu với ASEAN thông qua việc xác định lộ trình hình thành Cộng đồng kinh tế ASEAN vào năm 2015. Việt Nam đang tham gia đàm phán, chuẩn bị đàm phán một số hiệp định thương mại tự do (FTA) như với EU, Hàn Quốc… Đây là thời điểm cần đánh giá toàn diện tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế và đề ra phương hướng cho giai đoạn tiếp theo.
Ảnh: MH
5 năm qua, cho dù chịu nhiều tác động không tích cực từ khủng hoảng kinh tế toàn cầu, nhưng Việt Nam vẫn có tốc độ tăng trưởng bình quân khoảng 7%/năm – cũng một phần quan trọng từ tác động tích cực mà hội nhập kinh tế sâu rộng mang lại.
“Kim ngạch xuất khẩu tăng lên hơn 3 lần sau 5 năm gia nhập WTO từ khoảng 30 tỷ USD trước khi gia nhập WTO lên đến 96,9 tỷ USD năm 2011… tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu tăng (mức tăng bình quân 5 năm qua là 19,25%/năm cao hơn mức 18,1%/năm của thời kỳ 2001-2005). Thị trường xuất khẩu ngày càng mở rộng”, Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng cho biết.
Thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) cũng tăng lên với nhiều dự án lớn, tổng vốn FDI tăng gấp 7 lần so với 5 năm 2001-2005. GDP sau 5 năm tăng gấp 2,3 lần và GDP bình quân đầu người tăng hơn 2 lần so với trước đó. Việt Nam đã ra khỏi tình trạng nước kém phát triển, bước vào nhóm nước đang phát triển có thu nhập trung bình.
Vị thế Việt Nam trên trường quốc tế tiếp tục được nâng cao. Theo báo cáo mới đây của Bộ Ngoại giao, Việt Nam thuộc nhóm 15 quốc gia thu thút FDI hàng đầu thế giới. Hiện Việt Nam có 51 nhà tài trợ lớn, trong đó có 28 nhà tài trợ song phương và 23 nhà tài trợ đa phương. Giai đoạn 2001-2010, các nhà tài trợ quốc tế cam kết hỗ trợ Việt Nam 46,6 tỷ USD vốn ODA. Tổng kiều hối trong giai đoạn này đạt gần 40 tỷ USD.
Niềm vui chưa trọn
Bên cạnh những cơ hội lớn cho phát triển kinh tế đất nước là những thách thức trong quá trình hội nhập từ những yếu kém nội tại của nền kinh tế cũng đã được nhiều chuyên gia khuyến cáo. Đó là năng lực cạnh tranh của DN, của nền kinh tế còn thấp; Đầu tư nhà nước kém hiệu quả và còn có những thất thoát lớn; ổn định vĩ mô và tăng trưởng chưa bền vững; Chưa tận dụng và phát huy được lợi thế cạnh tranh quốc gia; Sức lan tỏa chuyển giao công nghệ của khu vực FDI còn nhiều hạn chế…
Ngần ấy những hạn chế và thách thức được nêu ra đã cho thấy bên kia thành tựu, hội nhập còn có những tác động không mong đợi.
Điều không mong đợi nhất, và khiến niềm vui hội nhập không trọn vẹn đó là “người nghèo càng trở nên bất lợi, nhất là những nhóm nghèo mới sẽ xuất hiện do những cú sốc kinh tế”, theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội. Bộ này cũng lường trước khả năng thất nghiệp giảm nhưng việc dư thừa lao động ở một số ngành nghề vẫn có thể xảy ra. Đặc biệt, lao động nữ có trình độ tay nghề thấp sẽ đứng trước nguy cơ mất việc làm và giảm thu nhập nhiều hơn lao động nam. Tiền lương và thu nhập của người lao động tăng lên nhưng khoảng cách tiền lương giữa lao động có trình độ kỹ thuật và lao động giản đơn tăng mạnh. Khoảng cách thu nhập nông thôn – thành thị cũng ngày càng gia tăng…
Hội nhập kinh tế sâu và rộng, đối tượng nhận được nhiều cơ hội nhất và cũng là đối tượng phải đối diện với thách thức nhiều nhất – DN Việt Nam. TS.Vũ Tiến Lộc - Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, cơ hội và lợi ích từ hội nhập chưa được khai thác tối đa. DN Việt đang kém cạnh tranh, xuất khẩu sản phẩm nhiều nhưng chi phí trung gian lớn khiến lợi nhuận thu được không cao như mức lẽ ra DN được hưởng. Sản xuất càng nhiều, nhập khẩu càng cao khiến sản xuất bị động giá trị gia tăng thấp.
Những điểm yếu, những cản trở mà DN gặp phải đang cho thấy rất nhiều những điểm cần khắc phục từ chính DN và các cơ quan, các bộ ngành. Lãnh đạo UBND TP. Hồ Chí Minh phát biểu: sau khi gia nhập WTO, hàng xuất khẩu của Việt Nam chịu rất nhiều rào cản ở thị trường nước ngoài nhưng chúng ta lại quá thiếu các hàng rào phi thuế quan để ngăn chặn hàng nhập khẩu tràn vào nên chưa bảo vệ được nhà sản xuất và người tiêu dùng trong nước. Vị lãnh đạo này thừa nhận: với tầm hiểu biết của địa phương, việc thực hiện công tác hội nhập còn lúng túng… Thông tin về hội nhập kinh tế quốc tế chưa có tính hệ thống và chưa kịp thời, ảnh hưởng đến công việc điều hành trong điều kiện hội nhập ngày càng sâu rộng.
Những điểm yếu, những thách thức được chỉ ra chính là để xây dựng chiến lược hội nhập quốc tế trong giai đoạn tới.
Linh Ly