Cấp thiết hỗ trợ phục hồi để tránh lỡ nhịp

Trình bày tham luận của nhóm nghiên cứu về một số gợi ý chính sách tài khóa và chính sách tiền tệ hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội tại ''Diễn đàn Kinh tế Việt Nam 2021: Phục hồi và Phát triển bền vững” ngày 5/12/2021, TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách tài chính - tiền tệ Quốc gia nêu bật tính cấp thiết ban hành chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ phục hồi và phát triển, đồng thời khuyến nghị nhiều nội dung về phạm vi chính sách, các giải pháp cụ thể, thời gian thực hiện chương trình phục hồi…

TS. Cấn Văn Lực phát biểu tại diễn đàn

Cấp thiết

Theo TS. Cấn Văn Lực, hiện dư địa mở rộng chính sách tài khóa vẫn còn và thuận lợi hơn chính sách tiền tệ: Các cân đối lớn (thâm hụt ngân sách/GDP, nợ công/GDP, nghĩa vụ trả nợ/thu NSNN, lạm phát…) vẫn trong ngưỡng an toàn; Các cân đối lớn và cơ cấu lại nợ công thời gian qua tạo không gian chính sách để có thể duy trì mở rộng giai đoạn 2022-2023 (chính sách “tài khóa nghịch chu kỳ”); Quy mô hỗ trợ tài khóa (gần 3% GDP) còn khá khiêm tốn; Dư địa các gói hỗ trợ khác như giảm tiền điện, cước viễn thông… vẫn còn.

Trong khi đó, các điều kiện thị trường tiền tệ - ngân hàng hiện nay cũng khả quan hơn giai đoạn trước (lạm phát thấp; kinh nghiệm thành công trong tái cơ cấu và xử lý nợ xấu trong các giai đoạn trước giúp nâng cao năng lực, sức chống chịu của ngành ngân hàng; lộ trình bao phủ vaccine đạt kết quả tích cực, tạo điều kiện phục hồi kinh tế, tăng khả năng hấp thụ vốn và trả nợ của nền kinh tế…). Tuy nhiên, dư địa hạ lãi suất và tăng trưởng tín dụng không còn nhiều (lãi suất đã ở mức thấp trong vòng 20 năm qua; sức hấp thụ vốn của nền kinh tế còn yếu; áp lực lạm phát, nợ xấu gia tăng…).

Chuyên gia này nhấn mạnh, hiện có 5 rủi ro lớn từ bên ngoài: Chưa biết đến khi nào đại dịch này sẽ kết thúc, nguồn cung vaccine còn khan hiếm và phân bổ vaccine không đồng đều; Kinh tế phục hồi không đồng đều, thiếu vững chắc; Bất ổn, lạm phát gia tăng; các nước bắt đầu thu hẹp nới lỏng tài khóa và tiền tệ, tăng lãi suất trong bối cảnh chi phí sản xuất, lưu thông, vận tải – kho bãi, năng lượng tăng; Nợ công, thâm hụt ngân sách tăng, rủi ro nợ doanh nghiệp và hộ gia đình tăng; Rủi ro tội phạm xã hội, tội phạm công nghệ và tài chính tăng…

Tổng hợp các chính sách, gói hỗ trợ (Nguồn: Tính toán của nhóm nghiên cứu)

Trong khi đó, trong nước cũng đối mặt với 5 thách thức rất lớn: Dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, nguồn cung vaccine còn chưa chắc chắn – GDP cả năm 2021 dự báo chỉ tăng khoảng 2%, khả năng không đạt kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2021-2025; Đang có dấu hiệu “lỡ nhịp”, lỡ cơ hội, tụt hậu; Người dân và doanh nghiệp rất khó khăn; chi phí sinh hoạt và sản xuất kinh doanh tăng; Cải cách thể chế, môi trường đầu tư – kinh doanh, cơ cấu lại nền kinh tế còn chậm, giải ngân đầu tư công chậm, trong khi nợ xấu gia tăng.

Những thách thức như vậy cho thấy tính cấp thiết ban hành chính sách tài khóa và tiền tệ hỗ trợ phục hồi và phát triển. Theo TS. Cấn Văn Lực, quan điểm và mục tiêu của chính sách phải hỗ trợ cả tổng cung và tổng cầu và thực hiện đa mục tiêu, có sự phối hợp linh hoạt, chặt chẽ, hài hòa chính sách tài khóa, chính sách tiền tệ và các chính sách khác.

Bên cạnh đó, các chính sách được ban hành cũng cần bảo đảm bám sát chủ trương, định hướng của Đảng và Nhà nước; có quy mô đủ lớn, thời gian đủ dài; có trọng tâm, trọng điểm; khả năng khả thi và triển khai nhanh.

Và kỳ vọng

Về phạm vi của chính sách, chuyên gia này cho rằng, các nhóm chính sách cần đảm bảo và nâng cao năng lực y tế; giảm chi phí, giãn, hoãn nghĩa vụ tài chính, tăng khả năng tiếp cận và hấp thụ vốn của doanh nghiệp; an sinh xã hội…. Đối tượng trọng tâm của chính sách lao động và người sử dụng lao động. Thời gian thực hiện của chính sách chủ yếu trong giai đoạn 2022-2023.

Các hỗ trợ cần có trọng tâm, trọng điểm; đáp ứng một trong các tiêu chí cơ bản: Có khả năng đáp ứng điều kiện tín dụng; Còn thiếu một/một số điều kiện nhưng có khả năng phục hồi; Hàng hóa, dịch vụ thiết yếu, chưa thể bố trí nguồn thay thế; Thuộc những lĩnh vực, dự án ưu tiên phát triển hướng đến bao trùm, bền vững; các dự án cơ sở hạ tầng có tính liên kết vùng, trọng điểm, có tính lan tỏa; trong danh mục đầu tư công và đã chuẩn bị xong thủ tục đầu tư; dự án dở dang, thiếu vốn tạm thời cần bổ sung…

Đánh giá tác động chính sách (So sánh giữa “có” và “không có” chính sách hỗ trợ)

Về chi tiết chính sách tài khóa, TS.Cấn Văn Lực đề xuất tiếp tục giảm thuế VAT, giảm phí bảo hiểm xã hội, thuế bảo vệ môi trường, giảm thuế, phí trước bạ ô tô trong nước, có bảo lãnh vay vốn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, gói hỗ trợ lãi suất, cùng với đó là ứng trước các chi phí như tiền lương, phòng chống dịch cho doanh nghiệp nhỏ và vừa, tăng đầu tư cơ sở hạ tầng trong 2 năm tới…

Về chi tiết chính sách tiền tệ, TS.Cấn Văn Lực đề xuất, tiếp tục thực hiện Thông tư 14 của Ngân hàng Nhà nước; sử dụng công cụ nghiệp vụ thị trường mở (cả tỷ lệ dự trữ bắt buộc phù hợp) để hỗ trợ các tổ chức tín dụng duy trì lãi suất ở mức thấp; cho vay tái cấp vốn các tổ chức tín dụng để cho vay nhà ở; nghiên cứu giữ nguyên tỷ lệ sử dụng vốn ngắn hạn để cho vay trung dài hạn; linh hoạt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng ở mức 13-14% trong năm 2022-2023; tiếp tục hoàn thiện thể chế, quy định để các tổ chức tín dụng phi ngân hàng (gồm cả Fintech…) tham gia cho vay tiêu dùng an toàn, lành mạnh; góp phần kích cầu tiêu dùng lành mạnh); đề xuất phương thức luật hóa xử lý nợ xấu…

Khẳng định vai trò của khâu tổ chức thực hiện, TS.Cấn Văn Lực đề nghị cần hết sức quan tâm tháo gỡ các rào cản thể chế để tăng khả năng hấp thụ, mới đảm bảo các chính sách phát huy hiệu quả tác động chính sách, kiểm soát rủi ro. Ngoài ra cần tính toán tác động và có giải pháp kiểm soát rủi ro các cân đối lớn (nợ công, thâm hụt ngân sách, nghĩa vụ trả nợ…); kiểm tra, giám sát chống lãng phí, lợi ích nhóm…

Bên cạnh đó, tăng bảo lãnh phát hành trái phiếu của Chính phủ cho ngân hàng chính sách xã hội; có giải pháp tăng vốn cho các ngân hàng thương mại; chú trọng cải tiến hiệu quả, kịp thời khâu thực thi; gắn kết chặt chẽ với Chiến lược phòng, chống dịch; xây dựng lộ trình cụ thể để trung hòa các tác động của chính sách; đẩy mạnh cơ cấu lại nền kinh tế; cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư - kinh doanh; kiên quyết tháo gỡ rào cản, vướng mắc nhanh nhất có thể; chú trọng triển khai đồng thời các nhiệm vụ, giải pháp đã được đề ra trong các kế hoạch, chương trình khác.

Theo kỳ vọng của nhóm nghiên cứu, chương trình được thực hiện sớm và hiệu quả sẽ giúp tăng trưởng GDP cải thiện tích cực trong các năm 2022-2023, đồng thời có thể khiến thâm hụt ngân sách tăng thêm khoảng 1% trong giai đoạn này… Các ước tính chi tiết như trong bảng dưới.