Chưa thể rút khỏi “chân ga” tăng trưởng

Tài khoản vãng lai vẫn thặng dư nhưng mức thặng dư sẽ hẹp lại, ngân sách giảm thu nhưng chi ngân sách không giảm, tiến trình thoái vốn và cổ phần hóa DNNN gặp khó khăn do chưa tìm nhà đầu tư chiến lược, giải quyết nợ xấu còn vướng từ phía DN, Việt Nam sẽ phải cạnh tranh hơn với các quốc gia khác trong khu vực về thu hút FDI và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu… Đó là các thách thức mà chuyên gia Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) nêu ra trong Báo cáo Triển vọng Phát triển châu Á (ADO) 2015.

Theo ADB dự báo, tăng trưởng GDP của Việt Nam trong năm 2015 và 2016 sẽ lần lượt ở mức 6,1% và 6,2%. Các mức lạm phát tương ứng trong năm 2015 và năm tới là 2,5% và 4%. Đây có lẽ là các mức thấp nhất trong dự báo lạm phát của ADB với kinh tế Việt Nam từ trước đến nay. “Chính phủ Việt Nam cũng chưa thể an tâm rút khỏi “chân ga” tăng trưởng bởi tăng trưởng của Việt Nam vẫn dưới mức tiềm năng”, theo ông Dominic Mellor - Chuyên gia kinh tế trưởng của ADB.

Họp báo công bố ADO 2015

Ông Tomoyuki Kimura – Giám đốc Quốc gia của ADB tại Việt Nam phân tích, một trong những nhân tố chính đóng góp vào khả năng tăng trưởng cao hơn của Việt Nam là lĩnh vực xuất khẩu. Bên cạnh đó, các yếu tố khác như tăng trưởng tín dụng dự báo sẽ tốt hơn, giá dầu mỏ thấp giúp giảm chi phí cho DN, môi trường kinh tế vĩ mô và kinh doanh tiếp tục có những cải thiện cũng sẽ giúp cho kinh tế có những chuyển biến tích cực.

Ông Tomoyuki Kimura và ông Dominic Mellor cùng cho rằng, tăng trưởng kinh tế Việt Nam có thể đạt cao hơn với nỗ lực phải tiếp tục cải cách kinh tế quyết liệt. Và trước khi đến được với những con số tăng trưởng cao và bền vững hơn, Việt Nam cần giải quyết một loạt vấn đề mang tính cơ cấu như: tiến bộ nhanh hơn trong quá trình tái cơ cấu hệ thống tài chính ngân hàng; đưa ra các giải pháp cụ thể và nhanh chóng hơn trong giải quyết nợ xấu; đẩy mạnh triển khai thoái vốn Nhà nước và cổ phần hóa (CPH) DNNN; thu hút nguồn vốn đầu tư tư nhân vào hạ tầng xã hội thông qua mô hình đối tác công tư (PPP)...

Nhìn về trung hạn, có bốn thách thức lớn được chuyên gia Dominic Mellor chỉ ra. Thứ nhất, cần tăng cường thực thi những quy định, chuẩn mực mới trong hoạt động ngân hàng. Trong khoảng 6 tháng vừa qua, “NHNN đã ban hành những quy định mới về phân loạt nợ, trích lập dự phòng và các quy định hoạt động cẩn trọng của các NH. Đây là bước đi quan trọng vì trong hệ thống ngân hàng vẫn còn nhiều rủi ro. Điều quan trọng hơn là phải đảm bảo những chuẩn mực mới được thực hiện đầy đủ” – ông Dominic Mellor nhìn nhận.

Thứ hai, để thúc đẩy CPH các DNNN, điều quan trọng nhất là phải thu hút được các NĐT chiến lược tham gia vào các DNNN lớn. “Các NĐT chiến lược sẽ quan tâm đầu tư vào các DNNN nếu như họ có được các thông tin minh bạch và hiểu đúng về DN đó. Vì vậy, việc đảm bảo các chuẩn mực hoạt động cao hơn và thông tin minh bạch là yếu tố quan trọng giúp CPH các DNNN thành công” – chuyên gia này khẳng định.

Thứ ba là thách thức về mất cân đối tài khóa, khi tỷ lệ nợ công/GDP hiện nay đã ở mức gần 60%. Đồng thời, nguồn thu ngân sách sẽ bị ảnh hưởng lớn khi Chính phủ vừa thực hiện chính sách giảm thuế thu nhập DN, miễn thuế cho các DN ưu tiên, dỡ bỏ hàng rào thuế quan theo cam kết nhập khẩu và nguồn thu giảm do giá dầu giảm.

Trong khi đó, Chính phủ vẫn duy trì chi đầu tư dự báo tăng gần 20% sau hai năm giảm, chi thường xuyên cũng dự kiến sẽ tăng 10%, chi cho y tế tăng và giáo dục tăng 11% và 5%. Như vậy là không cắt giảm chi tiêu và sẽ chấp nhận tăng bội chi ngân sách nếu thu ngân sách thấp hơn kế hoạch? Và như thế nợ công đến cuối năm 2016 có thể tăng đến 60% GDP.

Ngoài ra, một thách thức nữa là năng lực kết nối các DN trong nước với chuỗi liên kết toàn cầu trong bối cảnh Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) sẽ được thành lập trong năm nay. ADB đặc biệt nhấn mạnh đến sự cần thiết phải phối hợp tốt hơn giữa các bộ, ngành trong việc đưa ra những chính sách phù hợp. Các chính sách đó phải được xây dựng dựa trên cách tiếp cận từ dưới lên, lắng nghe các ý kiến đóng góp từ bản thân các DN để đảm bảo sát, đúng và hiệu quả.

Hiện Việt Nam đang phải cạnh tranh với các nước khác trong khu vực trong thu hút vốn FDI và tỷ giá có thể tác động đến việc ra quyết định đầu tư của các NĐT nước ngoài. Tuy nhiên, tỷ giá chỉ là một trong những yếu tố, bởi bên cạnh đó còn nhiều yếu tố quan trọng khác như chi phí lao động, môi trường chính sách… Tôi cho rằng dư địa để Việt Nam nới lỏng chính sách tiền tệ không còn nhiều và NHNN sẽ không có những quyết định nới lỏng mạnh trong thời gian tới.