Hỗ trợ ngành năng lượng xanh bứt phá

Theo báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), tính đến hết năm 2024, tổng công suất lắp đặt điện mặt trời và điện gió tại Việt Nam đã đạt gần 25.000 MW, chiếm khoảng 26% tổng công suất nguồn điện toàn hệ thống. Trong đó, điện mặt trời chiếm ưu thế với hơn 19.000 MW, trong khi điện gió đạt khoảng 6.000 MW.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, chuyên gia năng lượng Trung tâm Phát triển sáng tạo Xanh (GreenID) nhận định, Việt Nam đang là quốc gia đi đầu trong khu vực Đông Nam Á về tốc độ phát triển năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện mặt trời mái nhà. Điểm nhấn này đến từ nhu cầu tiêu thụ điện tăng cao và chủ trương khuyến khích phát triển nguồn điện sạch của Chính phủ.

Trong Quy hoạch điện VIII được phê duyệt năm 2023, mục tiêu đặt ra là đến năm 2030, năng lượng tái tạo sẽ chiếm khoảng 30,9 - 39,3% tổng công suất điện và tăng lên hơn 67% vào năm 2050. Điều này cho thấy tầm quan trọng và vai trò trung tâm của năng lượng tái tạo trong tiến trình hướng đến trung hòa carbon vào giữa thế kỷ này.

Trước làn sóng chuyển đổi năng lượng, nhiều doanh nghiệp không chỉ tham gia đầu tư vào các dự án điện gió, điện mặt trời, mà còn triển khai loạt chính sách hỗ trợ người dân, doanh nghiệp nhỏ tiếp cận năng lượng tái tạo.

Ông Trần Văn Minh, Giám đốc CTCP Năng lượng bền vững Việt Nam (VSSE) cho biết, doanh nghiệp đang thực hiện chương trình “Điện mặt trời cho cộng đồng”, hỗ trợ lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà cho các hộ dân vùng sâu, vùng xa và một số trường học, trạm y tế. Đồng thời, doanh nghiệp cũng đưa ra gói tài chính linh hoạt với lãi suất ưu đãi nhằm giúp các hộ sản xuất kinh doanh tiếp cận nguồn năng lượng sạch.

Tập đoàn Bamboo Capital (BCG) cũng đang tích cực đầu tư các dự án năng lượng tái tạo quy mô lớn. Trong năm 2024, BCG đã hoàn thành đưa vào vận hành 3 dự án điện mặt trời tại Long An và Ninh Thuận với tổng công suất hơn 200 MW. Ngoài ra, BCG Energy còn hợp tác với các ngân hàng và tổ chức tài chính để cung cấp các khoản vay xanh, giúp doanh nghiệp đối tác đầu tư hệ thống điện mặt trời mái nhà.

Các tập đoàn đa quốc gia như Siemens, TotalEnergies và Hitachi cũng đang mở rộng sự hiện diện tại thị trường Việt Nam thông qua các chương trình hợp tác công - tư (PPP), chia sẻ công nghệ và đào tạo nhân lực kỹ thuật cao cho ngành năng lượng sạch.

Dù đạt nhiều kết quả tích cực, song năng lượng tái tạo tại Việt Nam vẫn đang đối mặt một số rào cản. Theo các chuyên gia, một trong những thách thức lớn nhất hiện nay là thiếu cơ chế giá điện cụ thể sau khi biểu giá FIT (Feed-in Tariff) hết hiệu lực. Điều này khiến nhiều nhà đầu tư rơi vào thế bị động, nhiều dự án phải tạm hoãn hoặc không thể vận hành thương mại đúng tiến độ.

Ông Nguyễn Tâm Tiến, Tổng giám đốc Trungnam Group chia sẻ, tập đoàn rất kỳ vọng vào biểu giá điện gió và mặt trời mới theo cơ chế đấu thầu cạnh tranh. Tuy nhiên, việc chậm ban hành khung giá làm ảnh hưởng đến kế hoạch đầu tư và niềm tin của các nhà đầu tư trong và ngoài nước.

Bên cạnh đó, hạ tầng truyền tải cũng đang là nút thắt. Theo đại diện EVN, nhiều khu vực như Ninh Thuận, Bình Thuận đã có công suất điện mặt trời vượt xa khả năng truyền tải của hệ thống điện quốc gia, gây ra tình trạng cắt giảm công suất lên đến hàng nghìn MW mỗi ngày.

Ông Phạm Hồng Long, chuyên gia năng lượng độc lập nhận định, muốn năng lượng tái tạo phát triển bền vững, ngoài cơ chế giá, cần đẩy nhanh tiến độ đầu tư vào lưới điện truyền tải, đồng thời cải cách thủ tục hành chính để rút ngắn thời gian cấp phép đầu tư các dự án điện sạch.

Thời điểm hiện tại đang là cơ hội vàng để Việt Nam tận dụng thế mạnh tự nhiên, đặc biệt là tiềm năng gió ở vùng biển Nam Trung Bộ và năng lượng mặt trời dồi dào để tạo ra bước chuyển mạnh trong ngành điện. Nhiều chuyên gia khuyến nghị, cần có chiến lược rõ ràng để phát triển năng lượng tái tạo để không chỉ phục vụ nhu cầu trong nước, mà còn hướng tới xuất khẩu.

Song song với đó, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, ứng dụng công nghệ lưu trữ năng lượng và phát triển chuỗi cung ứng nội địa cũng là những yếu tố then chốt. Đặc biệt, sự đồng hành của doanh nghiệp với chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và hạ tầng đang góp phần tạo nên hệ sinh thái năng lượng sạch ngày càng hoàn chỉnh tại Việt Nam.