Kỳ vọng gì từ tín dụng tăng thêm triệu tỷ và đầu tư công 700 nghìn tỷ?

Không phải mở rộng tiền tệ

Phát biểu tại Hội nghị Chính phủ với các địa phương vừa qua, Thống đốc NHNN Lê Minh Hưng cho biết năm 2020, NHNN dự kiến tín dụng tăng thêm khoảng 900 nghìn tỷ đồng đến 1,1 triệu tỷ đồng để đảm bảo cung ứng đầy đủ vốn cho nền kinh tế, kể cả trong giai đoạn phòng chống dịch cũng như phục hồi sau dịch với mức lãi suất cho vay thấp hơn. Ông bình luận gì về chính sách này?

Chúng ta không nên bị quá choáng ngợp bởi con số 900 nghìn đến 1,1 triệu tỷ đồng. Về bản chất, con số tăng thêm này cũng không khác nhiều so với mọi năm, tức là nó nằm trong mức tăng trưởng tín dụng khoảng từ 11 đến 14% được dự liệu cho năm 2020. Nếu so sánh mức tăng này với mức tăng tổng dư nợ của những năm trước và giả định đặt trong bối cảnh điều kiện nền kinh tế hoạt động bình thường, không bị tác động bởi dịch Covid-19 thì đây là con số hoàn toàn binh thường, không thể hiện một sự thay đổi có tính đột biến. Và hơn thế nữa, đó không phải là hình thức mở rộng cung tiền bằng các công cụ chính sách tiền tệ của NHNN.

Điểm khác biệt lớn nhất là mục tiêu tăng trưởng tổng dư nợ này sẽ được thực hiện trong một điều kiện kinh tế không bình thường, trong trong bối cảnh sức hấp thụ vốn của các doanh nghiệp bị suy giảm do những tác động của dịch Covid-19 dẫn đến sự thay đổi cơ bản về năng lực sử dụng vốn của các nhóm doanh nghiệp và nhóm ngành nghề khác nhau. Bên cạnh đó, khu vực doanh nghiệp và hộ kinh doanh vẫn đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì, phục hồi và mở rộng sản xuất. Sự xuất hiện của các ngành nghề mới và doanh nghiệp triển vọng, tiềm năng để nắm bắt các cơ hội mới chưa nhiều.

Điểm khác biệt nữa là một phần đáng kể dư nợ của ngân hàng sẽ được cho vay với mức lãi suất thấp hơn so với trước đây, đặc biệt là đối với một số ngành và một số lĩnh vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất, trong bối cảnh lãi suất huy động đầu vào không có nhiều thay đổi.

Đáng chú ý là một phần đáng kể của tổng dư nợ vào cuối năm nay sẽ là các khoản vay được tái cấu trúc lại kỳ hạn khoản vay. Tính đến trung tuần tháng 4/2020, đã có hơn 166.000 khách hàng được cơ cấu nợ và giữ nguyên nhóm nợ với dư nợ là 62.835 tỷ đồng. Và con số này sẽ còn tiếp tục tăng trong những tháng tới đây.

Theo tôi, đây là những điểm đặc biệt đáng chủ ý đối với mục tiêu tăng thêm 900 nghìn đến 1,1 triệu tỷ đồng vốn tín dụng cho nền kinh tế trong năm 2020. Đây là một mục tiêu hết sức quan trọng, đồng thời đặt ra những thách thức vô cùng to lớn đối với ngành Ngân hàng hiện nay. Đó là một mục tiêu bình thường trong điều kiện kinh tế bình thường như mọi năm, nhưng là một mục tiêu đầy thách thức và chứa đựng nhiều tác động tiềm năng trong bối cảnh hiện nay.

Theo ông, doanh nghiệp và người dân nên kỳ vọng gì ở tín dụng tăng thêm? Toàn bộ dư nợ này sẽ được thực hiện với chính sách hỗ trợ lãi suất thấp hay chỉ giới hạn với khoảng 300 nghìn tỷ đồng dự kiến ban đầu và số tín dụng còn lại sẽ theo lãi suất thị trường?

NHNN không khẳng định toàn bộ số tín dụng tăng thêm tới 1,1 triệu tỷ đồng đó sẽ được áp dụng theo chính sách hỗ trợ nguồn vốn với lãi suất thấp hơn. Và NHNN cũng không nên khẳng định như vậy. Việc xác định cho vay ở mức lãi suất cụ thể nào nên do các ngân hàng thương mại quyết định, dựa trên các cân nhắc về năng lực tài chính, rủi ro hoạt động, rủi ro pháp lý và tinh thần sẻ chia cùng với doanh nghiệp của các ngân hàng thương mại, đặc biệt là đối với doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề bởi Covid-19. NHNN chỉ đưa ra con số về tín dụng hỗ trợ từ 285 nghìn tỷ lên 300 nghìn tỷ đồng.

Chúng ta hiện mới ở tháng đầu tiên của quý II và kỳ vọng rằng nền kinh tế sẽ sớm quay trở lại trạng thái bình thường, một trạng thái bình thường mới. Và do vậy, lãi suất cũng như các loại hình giá cả khác cũng nên ở trạng thái bình thường, không bị tác động bởi các quyết định hành chính mà chi phối bởi cung và cầu. Nhưng rõ ràng, Covid-19 và các nỗ lực vừa qua của ngành Ngân hàng cũng cho thấy hoàn toàn có thể thiết lập một mặt bằng lãi suất và phí, lệ phí thấp hơn trong khi vẫn tuân thủ các nguyên tắc của kinh tế thị trường.

TS. Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Vietnam

Quan trọng là giải ngân hiệu quả đầu tư công

Tại Hội nghị trực tuyến của Chính phủ với các địa phương, Thủ tướng đã yêu cầu các cấp, các ngành phải giải ngân hết vốn còn lại của năm 2019 và vốn kế hoạch năm 2020 với tổng số vốn gần 700 nghìn tỷ đồng, tương đương gần 30 tỷ USD, không để dồn lại cuối năm như những năm trước đây. Ông nghĩ sao về gói đầu tư công này?

Tổng số vốn đầu tư công gần 700 nghìn tỷ đồng là một con số rất lớn. Đầu tư công năm nay có thể được coi là “ngôi sao hy vọng” của nền kinh tế Việt Nam nếu như nguồn vốn này được giải ngân trọn vẹn trong năm tài khóa 2020. Nhưng, giải ngân hết được đúng theo chỉ tiêu, kế hoạch mà không hiệu quả, để lại những công trình dở dang, công trình không mang lại hiệu quả, tạo những kẽ hở cho sự lãng phí, tham nhũng thì thậm chí sẽ mang lại những hệ lụy rất nghiêm trọng cho nền kinh tế.

Vốn đầu tư công cần tập trung tháo gỡ được những điểm nghẽn của nền kinh tế, đặc biệt là các dự án cơ sở hạ tầng như sân bay, bến cảng, đường sá, cao tốc, những cơ sở về giáo dục đào tạo, y tế. Đây có thể là thời điểm vàng để chúng ta đẩy nhanh việc nâng cấp cơ sở hạ tầng và điều kiện logistics tốt hơn cho quá trình phục hồi và phát triển kinh tế trong những năm kế tiếp.

Đặc biệt, cần hình thành cơ chế để nâng cao sức lan tỏa của nguồn vốn đầu tư công. Sự lan tỏa không chỉ có ý nghĩa từ những tác động kinh tế - xã hội của chính công trình được đầu tư mà bằng chính quá trình triển khai thực hiện nguồn vốn đầu tư công đó. Các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong khu vực tư nhân, nên được tham gia triển khai dự án với tư cách là nhà thầu chính, hoặc thầu phụ, hoặc các nhà cung cấp. Mức độ tham gia của các doanh nghiệp tư nhân trong nước vào các dự án đầu tư công nên được coi là một tiêu chí khi triển khai các dự án đầu tư công trong năm nay và trong những năm sắp tới.

Ông có cho rằng chi tiêu lớn trong bối cảnh kinh tế khó khăn như vậy sẽ gây thâm hụt ngân sách?

Chắc chắn ngân sách Nhà nước năm nay sẽ chịu nhiều áp lực và có nguy cơ thâm hụt nhiều hơn so với những năm trước. Mới đây nhất, Bộ Tài chính dự báo nguồn thu ngân sách năm 2020 sẽ giảm do tăng trưởng kinh tế đạt thấp, giá dầu thô giảm sâu và điều chỉnh chính sách thu ngân sách để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, hộ kinh doanh ứng phó với dịch bệnh, nguồn thu từ cổ phần hóa và thoái vốn doanh nghiệp nhà nước thấp. Trong kịch bản tích cực nhất là dịch kết thúc trong quý II/2020, Bộ Tài chính cũng dự báo thu ngân sách Trung ương năm 2020 giảm khoảng 100.000 - 110.000 tỷ đồng, ngân sách địa phương giảm 40.000 tỷ đồng.

Sụt giảm nguồn thu sẽ ảnh hưởng tới việc chi ngân sách cho những năm sắp tới, đặc biệt là cho đầu tư công và các nhu cầu chi tiêu cho an sinh xã hội, y tế và giáo dục. Nó cũng gia tăng áp lực đối với việc vay nợ của chính phủ. Gần đây nhất, Bộ Tài chính cho biết đã bắt đầu đàm phán với một số nhà tài trợ quốc tế để có điều kiện vay ưu đãi với chi phí thấp khoảng 1 tỷ USD. Điều này có thể ảnh hưởng tới các nỗ lực và kết quả về giảm tỷ lệ nợ công mà chúng ta đã đạt được trong những năm gần đây.

Sụt giảm nguồn thu trong khi hạn chế vay nợ hoặc không thể vay nợ sẽ gây áp lực lên lạm phát do phải đảm bảo cung tiền để đáp ứng nhu cầu chi. Đó là kịch bản rất xấu và chắc chắn chúng ta không thể để nó xảy ra. Lạm phát cao trong bối cảnh hiện nay là điều vô cùng tồi tệ vì nó ảnh hưởng trực tiếp và mạnh mẽ đến thu nhập và sinh kế của người dân, đặc biệt là những người thu nhập thấp và tới hoạt động sản xuất kinh doanh, các quyết định đầu tư.

Vì thế, chính phủ sẽ có những biện pháp điều chỉnh linh hoạt, tùy vào tình hình, không hoàn toàn chỉ áp dụng một biện pháp duy nhất để tránh thâm hụt ngân sách, ổn định kinh tế vĩ mô và kiểm soát lạm phát.

Nền kinh tế có khả năng hấp thụ hết vốn

Theo ông, điều kiện nền kinh tế hiện tại liệu có thể hấp thụ hết khoảng 1,8 triệu tỷ đồng tăng thêm đó không?

Việc hấp thụ nguồn tín dụng tăng thêm 1,1 triệu tỷ đồng hoàn toàn phụ thuộc vào khả năng phục hồi và tăng trưởng của khu vực doanh nghiệp trong 8 tháng còn lại của năm 2020. Theo tôi, khả năng hấp thụ nguồn vốn tín dụng tăng thêm 1,1 triệu tỷ đồng và khoảng gần 300 ngàn tỷ nguồn vốn đầu tư công tăng thêm so với năm 2019 là khả thi, song với điều dịch sẽ kết thúc vào quý II/2020 và nền kinh tế trong nước và thế giới sớm khôi phục lại trạng thái bình thường mới.

Với những kinh nghiệm vượt bão trong những thập kỷ vừa qua, chắc chắn các doanh nghiệp Việt Nam sẽ làm được và sẽ vượt qua những khó khăn này.

Cảm ơn ông!