Mô hình chính quyền địa phương 2 cấp thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam

Nhu cầu cấp thiết về bộ máy quản trị tinh gọn, hiệu quả

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương nhấn mạnh, đây là sự kiện lớn, mang ý nghĩa lịch sử, tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp lần đầu tiên được tổ chức ở Việt Nam, phục vụ việc thực hiện các chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước về phát triển đất nước trên các lĩnh vực, đảm bảo quốc phòng - an ninh, hội nhập quốc tế.

Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đã nêu rõ: “Đề án về sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp cùng với các Đề án kèm theo là những vấn đề rất hệ trọng, có tính lịch sử; không chỉ sắp xếp về tổ chức, bộ máy, cán bộ; mà còn phân cấp về thẩm quyền; bố trí lại đơn vị hành chính; phân bổ về nguồn lực; tạo không gian phát triển. Mục tiêu là xây dựng Chính quyền theo hướng gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt hơn; đồng thời, mở ra cục diện mới trong phát triển đất nước với tầm nhìn lâu dài, ít nhất là cho 100 năm tới".

Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phạm Tất Thắng

Theo ông Trương Hải Long - Thứ trưởng Bộ Nội vụ, việc tổ chức chính quyền địa phương theo mô hình 2 cấp là chủ trương, chính sách lớn, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Việt Nam trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, đòi hỏi một bộ máy quản trị tinh gọn, hiệu quả và hiện đại. Mô hình này không chỉ khắc phục tình trạng cồng kềnh, tầng nấc, trùng lắp, chồng chéo về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn trong mô hình tổ chức chính quyền 3 cấp trước đây, mà còn là cơ sở quan trọng đẩy mạnh phân cấp, phân quyền giữa Trung ương và địa phương và giữa các cấp chính quyền địa phương, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền, đặc biệt là cấp xã - nơi gần dân, sát dân và trực tiếp phục vụ người dân.

Chính phủ cũng đã trình và Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 về việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp tỉnh năm 2025; Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 34 nghị quyết sắp xếp ĐVHC cấp xã của 34 tỉnh, thành phố. Theo đó, sau sắp xếp cả nước có 34 ĐVHC cấp tỉnh (6 thành phố và 28 tỉnh); 3.321 ĐVHC cấp xã (2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu).

Luật Tổ chức chính quyền địa phương số 72/2025/QH15 đã hoàn thiện các nguyên tắc phân định thẩm quyền, phân quyền, phân cấp giữa Trung ương với chính quyền địa phương, giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh với chính quyền địa phương cấp xã một cách khoa học, đồng bộ, thống nhất; phân định rõ thẩm quyền giữa tập thể UBND và cá nhân Chủ tịch UBND, tạo điều kiện thực hiện cơ chế điều hành linh hoạt, hiệu quả, khuyến khích tính chủ động, sáng tạo của người đứng đầu cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương.

Một nội dung đáng chú ý khác là Luật đã trao quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong trường hợp cần thiết được trực tiếp chỉ đạo, điều hành việc giải quyết những vấn đề thuộc nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc cấp mình và của UBND, Chủ tịch UBND cấp xã, không để việc giải quyết công việc, thủ tục hành chính đối với người dân, doanh nghiệp bị đình trệ, ùn tắc, kém hiệu quả.

Nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp

Thông tin thêm về những bước chuẩn bị của các cấp có thẩm quyền để sớm đưa vào vận hành hiệu lực, hiệu quả tổ chức bộ máy mới cũng như sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh/tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, và điều này sẽ tác động ra sao lên đời sống xã hội, kinh tế, ông Trương Hải Long cho hay: Việt Nam đã có sự chuẩn bị đồng bộ, chặt chẽ và toàn diện, thể hiện tinh thần chủ động và quyết liệt.

Đại diện Bộ Nội vụ nhấn mạnh, việc giảm từ 63 xuống còn 34 tỉnh, cùng với mô hình chính quyền hai cấp sẽ tạo dư địa phát triển kinh tế lớn hơn, liên kết vùng chặt chẽ hơn, đồng thời tiết kiệm ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý. Chính quyền hai cấp “sát dân, gần dân” cũng giúp nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, đồng thời đặt ra yêu cầu Chính phủ phải thúc đẩy mạnh mẽ chuyển đổi số và hiện đại hóa nền hành chính.

Ông Trương Hải Long - Thứ trưởng Bộ Nội vụ chia sẻ thông tin tại buổi Họp báo. Ảnh: Trần Vương

Về cơ sở pháp lý, Quốc hội và Chính phủ đã tích cực rà soát, sửa đổi, bổ sung nhiều đạo luật quan trọng như Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Cán bộ công chức, để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho việc tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Đồng thời, hệ thống văn bản dưới luật như các nghị định, thông tư hướng dẫn cũng được ban hành kịp thời, đảm bảo đồng bộ với thời điểm vận hành mô hình mới. Các bộ, ngành đã chủ động ban hành hướng dẫn chi tiết, thậm chí có cả mẫu tổ chức để các địa phương vận dụng hiệu quả.

Chính phủ đã nghiên cứu, xây dựng các phương án bố trí nhân sự phù hợp sau sắp xếp. Đặc biệt, chú trọng lựa chọn đội ngũ cán bộ đủ năng lực, trình độ, am hiểu pháp luật và có kinh nghiệm quản lý để đảm đương nhiệm vụ tại cấp xã - cấp chính quyền trực tiếp với người dân. Việc phân công cán bộ cũng bảo đảm rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, gắn với vị trí việc làm, sẵn sàng tiếp nhận thêm thẩm quyền được phân cấp. Đồng thời, các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng để đội ngũ cán bộ thích ứng với chức năng, nhiệm vụ mới.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã quan tâm bố trí, nâng cấp trụ sở, trang thiết bị làm việc, đặc biệt là hạ tầng số. Hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin được đảm bảo kết nối liên thông giữa 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, tạo điều kiện cho việc vận hành chính quyền số, giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường điện tử. Bên cạnh đó, việc bố trí nhà công vụ, sắp xếp lại trụ sở làm việc cũng được chú trọng để đảm bảo điều kiện sinh hoạt, làm việc cho cán bộ công chức sau sáp nhập.

Về công tác tuyên truyền, Chính phủ đã chỉ đạo lấy ý kiến nhân dân một cách nghiêm túc và nhận được sự đồng thuận rất cao, khoảng 96% tại các địa phương triển khai. Việc truyền thông được tiến hành song song với quá trình xây dựng đề án và triển khai mô hình mới, bảo đảm người dân, cán bộ, công chức hiểu rõ, ủng hộ và đồng hành.

Chính phủ cũng xây dựng lộ trình được xây dựng cụ thể, chi tiết, rõ từng việc, từng người, từng khâu, các kế hoạch đã được công khai, gửi đến các đơn vị liên quan để tổ chức thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả.

"Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng này, chúng tôi tin tưởng rằng, từ tháng 7 tới, bộ máy chính quyền địa phương hai cấp tại 34 tỉnh, thành phố và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã sẽ vận hành thông suốt, liên tục", ông Long cho hay.

Về những vướng mắc trong quá trình chuẩn bị, Thứ trưởng Trương Hải Long cho biết, khó khăn lớn nhất là yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp lý trong thời gian ngắn, nhưng vẫn phải đảm bảo không có “khoảng trống pháp lý”. Đồng thời cũng cần nhìn nhận rằng Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan liên quan đã nỗ lực chưa từng có để ban hành khối lượng lớn văn bản quy phạm trong thời gian ngắn.

Một vấn đề xuất hiện là tâm tư của đội ngũ cán bộ, công chức khi tổ chức lại bộ máy, được biết Chính phủ đã quan tâm làm tốt công tác tư tưởng, xây dựng chính sách hỗ trợ, giải quyết thỏa đáng đối với những trường hợp bị ảnh hưởng do tinh giản biên chế. Ngoài ra, cấp xã trong mô hình mới không chỉ là cấp gần dân, mà còn trực tiếp giải quyết nhiều công việc hơn với yêu cầu cao hơn. Vì vậy, việc tăng cường đào tạo, nâng cao năng lực cán bộ cấp xã là thách thức nhưng cũng là ưu tiên trong thời gian tới.