Ngành Ngân hàng tiên phong thúc đẩy tài chính xanh

Ông Nguyễn Quốc Hùng - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam nhận định “Ngân hàng Nhà nước đã tiên phong triển khai các kế hoạch hành động, thực hiện chính sách Chính phủ ban hành nhằm thúc đẩy tín dụng xanh”. Với vai trò dẫn vốn then chốt cho nền kinh tế, NHNN đã chủ động triển khai chương trình hành động, tập trung định hướng dòng vốn tín dụng xanh vào các hoạt động kinh tế bền vững.

Trên cơ sở định hướng chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN xây dựng hệ thống pháp lý đồng bộ về tín dụng xanh thông qua các văn bản quan trọng như Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam (Quyết định số 1604/QĐ-NHNN ngày 7/8/2018 và Quyết định 1663/QĐ-NHNN ngày 6/8/2024); Lồng ghép định hướng phát triển tín dụng xanh, ngân hàng xanh vào nội dung của Chiến lược phát triển ngành Ngân hàng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định số 986/QĐ-TTg ngày 8/8/2018);… Qua đó, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi cho các dự án thân thiện môi trường.

Dưới sự chỉ đạo của NHNN, các ngân hàng lớn như BIDV, Agribank, Vietcombank,… đã và đang triển khai hàng loạt gói tín dụng xanh linh hoạt, bám sát nhu cầu chuyển đổi của doanh nghiệp. Đặc biệt, không ít ngân hàng thương mại cổ phần đã đưa 'số hóa' và 'xanh hóa' thành trụ cột trong chiến lược kinh doanh năm 2024. Điển hình như việc mở rộng danh mục cho vay ưu đãi tập trung vào các lĩnh vực then chốt: ô tô điện, năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực dệt may, yếu tố bảo vệ môi trường của các sản phẩm chế biến gỗ, dự án chống biến đổi khí hậu ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long, cùng những dự án tiên phong thử nghiệm Sách trắng trung hòa carbon.

Các doanh nghiệp tham gia vào danh mục này được hưởng lợi từ các khoản vay với lãi suất ưu đãi, giúp giảm chi phí tài chính và khuyến khích sự chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. Đồng thời, các ngân hàng còn cung cấp cơ chế tái cấp vốn với lãi suất thấp hơn so với thị trường, giúp các dự án xanh tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn.

Theo số liệu từ NHNN, dư nợ tín dụng xanh trong hệ thống ngân hàng tăng trưởng trung bình 22%/năm trong giai đoạn 2017 - 2023, tốc độ tăng trưởng tín dụng xanh trong những năm gần đây đã vượt quá tốc độ tăng trưởng tín dụng bình quân, cho thấy tỉ trọng tín dụng xanh trên tổng dư nợ tăng đáng kể. Tính đến ngày 30/9/2024 đã có 50 tổ chức tín dụng phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt trên 665.000 tỷ đồng, tăng 7,11% so với cuối năm 2023, chiếm tỷ trọng trên 4,5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế.

Mặc dù đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên phát triển tín dụng xanh còn có những hạn chế. Theo thống kê, khoảng 65% doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn vốn để thực hiện các dự án xanh. Dù đã có các cơ chế tài chính hỗ trợ, việc phân bổ vốn đến đúng đối tượng vẫn là một thách thức. Ông Phạm Văn Quang, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Thái Nguyên chia sẻ, không ít đơn vị có kế hoạch mở rộng sản xuất, đầu tư dự án xanh, nâng cấp các thiết bị công nghệ để chuyển đổi xanh, nhưng bị kìm chân vì khó tiếp cận vốn xanh.

Từ thực tiễn doanh nghiệp, bà Diệp Thị Kim Hoàn, Giám đốc Phát triển bền vững, Tổ hợp Khu công nghiệp DEEP C đã chỉ rõ một số khó khăn của doanh nghiệp trong quá trình tiếp cận tài chính xanh. Đó là: Thiếu thông tin về các đơn vị cấp tín dụng xanh; chi phí tài chính thực tế; tiêu chí dự án xanh chưa cụ thể, rõ ràng; các quỹ tín dụng xanh thường không chấp nhận tài sản đảm bảo, doanh nghiệp cần có bảo lãnh ngân hàng; các dự án quy mô nhỏ nên khó tiếp cận vốn vay nước ngoài; rủi ro về chênh lệch tỷ giá.

Ông Nguyễn Thanh Sơn, Giám đốc Trung tâm Đào tạo, Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho biết, để tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của doanh nghiệp, góp phần hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi xanh và phát triển bền vững, Chính phủ cần xây dựng và thiết lập khung chính sách tài chính xanh tích hợp. Khung chính sách này cần bao gồm các công cụ như tín dụng, tái cấp vốn, chính sách tài khóa và tài chính dành cho khu vực tư nhân, ngân hàng và tài chính xanh… nhằm phân luồng dòng vốn một cách phù hợp, đầy đủ và hiệu quả.

Ông Sơn đề xuất, NHNN cần khẩn trương thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, đề án chống biến đổi khí hậu, trong đó hoàn thiện hướng dẫn, chỉ đạo các TCTD cấp tín dụng đối với danh mục phân loại xanh. Các tổ chức tín dụng cần tăng cường nguồn vốn cho vay đối với những doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, hỗ trợ tối đa doanh nghiệp nhỏ và vừa trong việc chuyển đổi xanh.

Về phía doanh nghiệp, cần chủ động thực hành quản trị xanh, hướng tới tạo ra các sản phẩm thân thiện với môi trường và có tác động tích cực đến xã hội. Doanh nghiệp cũng cần tích cực tiếp cận nguồn tín dụng xanh từ các định chế tài chính trong và ngoài nước; xây dựng chiến lược xanh hóa hoạt động kinh doanh; đổi mới công nghệ; tăng cường trách nhiệm xã hội… Những nỗ lực này không chỉ tạo lợi thế cạnh tranh mà còn góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường của toàn xã hội.