Những điều kể lần đầu về Đại tướng Võ Nguyên Giáp

Từ trước đến nay, đã có nhiều tác phẩm văn học nghệ thuật khắc họa chân dung Đại tướng Võ Nguyễn Giáp, nhưng riêng lĩnh vực tiểu thuyết thì mới chỉ có nhà văn Hữu Mai với tác phẩm “Không phải huyền thoại” (2007) và bây giờ là nhà văn Nguyễn Thế Quang với tiểu thuyết lịch sử “Đường về Thăng Long” - tập trung làm nổi bật hình tượng Đại tướng trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đặc biệt là giai đoạn 1946 - 1947. Nhân dịp kỷ niệm ngày Quốc phòng toàn dân 22/12, chúng tôi xin giới thiệu với độc giả về cuốn tiểu thuyết lịch sử này.

Bìa tiểu thuyết Đường về Thăng Long

Người anh hùng đậm chất đời

Cùng với việc tập trung xây dựng và khai thác nhân vật chính Đại tướng Võ Nguyên Giáp, một loạt các nhân vật lịch sử khác cũng hiện lên với những mức độ đậm nhạt khác nhau, nhưng đều hướng tới việc làm nổi bật chủ đề tác phẩm. Đó là Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh, Huỳnh Thúc Kháng, Trần Trọng Kim, Nguyễn Tường Tam, Hoàng Xuân Hãn, Bảo Đại, Phạm Văn Đồng, Phan Anh, Cao Xuân Huy… Giữa các tuyến nhân vật có nhiều sự khác biệt bởi những sự lựa chọn và cách nhìn khác nhau ở mỗi người, song lịch sử đã mang tới cho chúng ta câu trả lời đúng đắn nhất. Trong tiểu thuyết này, ngoài việc làm nổi bật con người hành động Võ Nguyên Giáp, tác giả còn tập trung khai thác về diễn biến tâm trạng, tâm lý nhân vật trong những mối quan hệ với gia đình, người thân, vợ con, bạn hữu, khiến con người Võ Nguyên Giáp - một trí thức - người anh hùng đậm chất đời, gần gũi và mến thương hơn trong cảm nhận của mỗi độc giả. Trong phần cuối tác phẩm, tác giả dành khoảng 30 trang để tóm lược và khái quát về những sự kiện/diễn biến cơ bản trong 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp, nhằm mang đến cho độc giả cái nhìn hệ thống và xuyên suốt về nhân vật.

Sự thành công của cá nhân Đại tướng Võ Nguyên Giáp cũng đồng thời khẳng định con đường đúng đắn mà Đảng, Nhà nước và Bác Hồ đã lựa chọn, nhất quán đi tới cùng trong việc xây dựng một sự nghiệp cách mạng, mang lại chủ quyền độc lập cho dân tộc, hòa bình hạnh phúc cho nhân dân. Vì thế, một tư tưởng nữa mà tác phẩm muốn hướng đến chính là tinh thần hòa hợp dân tộc cùng vun đắp cho một mục đích chung, vì lợi ích của đất nước và nhân dân.

Nói về tác phẩm của mình, nhà văn Nguyễn Thế Quang cho biết, khi viết tiểu thuyết lịch sử về Đại tướng Võ Nguyên Giáp, ông gặp không ít những áp lực, bởi Đại tướng đã vô cùng thân thương đối với nhân dân ta. Làm sao viết được những cái mà người khác chưa biết, hoặc biết ít. Đồng thời, để tác phẩm có sức sống thì phải tìm thêm những vấn đề làm nên sự vĩ đại của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Nhà văn cũng cho rằng, lựa chọn tên sách “Đường về Thăng Long” cũng muốn nói tới con đường độc lập dân tộc, vấn đề mà Đại tướng Võ Nguyên Giáp - người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn canh cánh. Thăng Long là mảnh đất biểu tượng cho niềm tự hào của cả dân tộc.

Để có thể viết được cuốn tiểu thuyết dày hơn 500 trang, nhà văn Nguyễn Thế Quang đã phải đọc lại nhiều sách, tìm nhiều thông tin, tư liệu và có kiểm chứng các thông tin ấy một cách kỹ lưỡng. Chính điều này đã làm tăng tính thuyết phục và hấp dẫn của cuốn sách. Cũng cần nói thêm, nhà văn Nguyễn Thế Quang là người có duyên với đề tài nhân vật lịch sử. Ông đã từng được độc giả biết đến qua các tiểu thuyết “Nguyễn Du” in năm 2010 và tái bản 2 lần vào các năm 2012, 2015, tiểu thuyết “Khúc hát những dòng sông” viết về bà Hoàng Thị Loan, in năm 2012, tái bản 2013, tiểu thuyết “Thông reo Ngàn Hống”, viết về Nguyễn Công Trứ in năm 2015 và tái bản 2018. Cả ba cuốn sách trên đều từng đạt những giải thưởng cao.

Nỗ lực không ngừng

PGS.TS Nguyễn Thế Kỷ, ủy viên Trung ương Đảng, Tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, Phê bình văn học nghệ thuật Trung ương đánh giá cao cuốn tiểu thuyết này: “Nhà văn Nguyễn Thế Quang hoạt động chủ yếu trong lĩnh vực giáo dục. Và điều đáng quý nhất của ông là nỗ lực và sức sáng tạo nghệ thuật không ngừng để giới thiệu đến độc giả những tác phẩm văn học - lịch sử chất lượng”.

Nhà phê bình Bùi Việt Thắng cho biết: “Tôi thấy nhân vật Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong cuốn sách có “hào quang”, một hiện tượng hiếm thấy trong các tiểu thuyết lịch sử từ trước tới nay. Nhưng nhân vật không khiến độc giả “kính nhi viễn chi”, mà trái lại, có cảm giác gần gũi, ruột thịt, thậm chí như thể “tri âm tri kỷ”.

Tọa đàm, giới thiệu tiểu thuyết

Theo dõi quá trình dạy học, sáng tạo của nhà văn Nguyễn Thế Quang, tiến sĩ Đinh Trí Dũng - Phó chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Nghệ An cho rằng, cuốn sách của nhà văn Nguyễn Thế Quang hay không chỉ bởi ông viết về Đại tướng Võ Nguyễn Giáp, mà còn bởi nói đến “những người đi tìm đường”. Tác giả đã khắc họa thành công tài năng, bản lĩnh, trí tuệ và cái tâm của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Nguyễn Thế Quang tiếp cận với các nhân vật lịch sử bằng thái độ khoa học, trọng thị. Nhưng có những phần ông ham tư liệu, chưa đi sâu vào phân tích nội tâm nhân vật. Nếu làm tốt hơn ở việc này thì giá trị của cuốn sách sẽ còn được nâng lên cao hơn.

Nhà văn Nguyễn Khắc Phê, trong phần giới thiệu cuốn sách, viết: “Đường về Thăng Long” vẫn theo cách viết truyền thống. Tuy vậy, tác giả đã có sự đổi mới mạnh mẽ về kết cấu, về sử dụng bút pháp dòng ý thức, điểm nhìn đa chiều so với các tiểu thuyết trước đây của mình. Điều nổi bật nhất là chất đối thoại, phản biện bao trùm toàn tác phẩm, xuyên suốt trong từng nhân vật, giữa các nhân vật, cuốn người đọc vào những cuộc đối thoại không ngừng.“Đường về Thăng Long” là một cuốn tiểu thuyết có sức nặng tư tưởng, thể hiện những điều tâm huyết, những suy nghĩ mới mẻ của tác giả về thời cuộc, về cách đánh giá các sự kiện và nhân vật có vị trí quan trọng trong lịch sử hiện đại của đất nước ta”.