Tăng phạt hóa đơn, doanh nghiệp nhỏ lo lắng

Doanh nghiệp lo ngại bị phạt “kép”

Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 125/2020/NĐ-CP đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến đã đề xuất mở rộng nhiều hành vi xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực hóa đơn điện tử. Trong đó, nổi bật là quy định xử phạt từ 2 đến 8 triệu đồng nếu không truyền dữ liệu hóa đơn điện tử từ máy tính tiền đúng thời hạn, hoặc phạt từ 4 đến 8 triệu đồng nếu lập hóa đơn sai nhưng không thực hiện điều chỉnh đúng quy trình.

Những điều khoản này, hiện đang có những lo ngại từ cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa, bởi không chỉ ở mức phạt cao, nếu được thông qua quy định đang thiếu những cơ chế miễn trừ rõ ràng trong các tình huống khách quan như lỗi mạng, mất điện, hoặc hệ thống kết nối bị sự cố.

Trong văn bản góp ý Dự thảo Nghị định, Hiệp hội Doanh nghiệp TP. Hồ Chí Minh cho rằng, ban soạn thảo cần làm rõ khái niệm “sử dụng hóa đơn không đúng quy định” vì nội dung này tại dự thảo còn chung chung, dễ khiến các doanh nghiệp nhỏ và vừa lúng túng vì thường các doanh nghiệp này ít có đội ngũ kế toán chuyên sâu để cập nhật tất cả các văn bản hướng dẫn đồng bộ.

Ngoài việc đề xuất giảm mức phạt đối với trường hợp xuất hóa đơn sai thời điểm do mức phạt 4 đến 8 triệu đồng là quá cao so với sức chịu đựng của doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ; Hiệp hội này cũng kiến nghị bổ sung cơ chế miễn trừ xử phạt trong trường hợp bất khả kháng, chẳng hạn khi lỗi kỹ thuật từ phía nhà cung cấp phần mềm hoặc cơ quan thuế, làm gián đoạn việc truyền dữ liệu.

Đồng quan điểm, theo Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), quy định mức phạt tối đa tại Điều 7 của Dự thảo là không cần thiết vì đã được quy định trong Luật Xử lý vi phạm hành chính.

Ngoài ra theo VCCI, ban soạn thảo cũng cần cân nhắc đảm bảo nguyên tắc “một hành vi vi phạm chỉ bị xử phạt một lần”. Bởi hiện nay các quy định tại Điều 12 (vi phạm về khai thuế) và Điều 19 (vi phạm về hóa đơn) của Dự thảo Nghị định có nguy cơ mâu thuẫn với Khoản 1 Điều 3 Luật Xử lý vi phạm hành chính, khiến doanh nghiệp bị phạt “kép” (vừa phạt về thuế vừa phạt về hóa đơn) cho cùng một hành vi vi phạm.

Một đại diện đại lý tư vấn thuế và kế toán doanh nghiệp (tại - TP. Hồ Chí Minh) cho rằng, hiện nay về hóa đơn điện tử, những ý kiến lo ngại các lỗi vi phạm pháp luật không cố ý khá phổ biến. Những lo ngại này xuất phát từ việc thời gian qua nhiều văn bản pháp lý mới liên quan đến hóa đơn điện tử, chính sách thuế thương mại điện tử và những bất cập của hệ thống công nghệ thông tin, biểu mẫu cứng nhắc trong kết nối giao dịch điện tử từ ngành thuế ảnh hưởng đến cộng đồng doanh nghiệp.

Theo phân tích của đại lý thuế này, Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định 125/2020/NĐ-CP hiện đang được hoàn thiện và lấy ý kiến từ Bộ Tư pháp, nhưng tính đồng bộ với các văn bản liên quan, như Luật Quản lý thuế, Nghị định 123/2020/NĐ-CP và Nghị định 70/2025/NĐ-CP vẫn chưa được thể hiện cụ thể. Chẳng hạn hành vi tự ý điều chỉnh hóa đơn điện tử đã được quy định trong Nghị định 123/2020/NĐ-CP, nhưng lại không được đưa vào dự thảo xử phạt, khiến doanh nghiệp khó biết phải áp dụng theo văn bản nào. Hoặc các quy định bắt buộc hủy hóa đơn tại Điều 22 và Điều 28 Nghị định 125/2020/NĐ-CP được cho là lỗi thời vì Nghị định 123/2020/NĐ-CP đã bãi bỏ khái niệm “hủy hóa đơn”, cho phép doanh nghiệp điều chỉnh linh hoạt.

Mức phạt vi phạm hành chính quá cao có thể sẽ khiến một số doanh nghiệp phải thu hẹp hoạt động để tránh rủi ro bị phạt

Mức phạt phải phù hợp

Theo các doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, Nghị định 125/2020/NĐ-CP là một trong những nghị định quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp hàng ngày đến hoạt động của các loại hình kinh doanh trong nền kinh tế. Vì thế, đề xuất liên quan đến mức phạt vi phạm cần cân nhắc, phù hợp với sức chịu đựng của đa số doanh nghiệp nhỏ.

Trong bối cảnh ngành tài chính, thuế áp dụng nhiều cải cách, chuyển đổi số và kết nối dữ liệu; việc triển khai các quy định về hóa đơn điện tử, áp dụng các chế tài, kiểm soát rủi ro về thuế, hóa đơn thông qua hệ thống điện tử, trí tuệ nhân tạo (AI) và dữ liệu lớn (Big Data) là một xu hướng. Tuy nhiên, trên thực tế các hệ thống công nghệ thông tin của ngành thuế, ngành hải quan thường xuyên gặp tình trạng quá tải, gián đoạn trong các thời điểm cùng lúc có nhiều doanh nghiệp cùng truy cập, thực hiện các giao dịch.

Vì vậy, đối với các văn bản quy định trong Nghị định 125/2020/NĐ-CP, khi sửa đổi, cần bổ sung các quy định miễn trừ cụ thể trong trường hợp bất khả kháng, ví dụ lỗi hệ thống thuế, lỗi mạng, phần mềm bị sự cố - có thể xác nhận qua thông báo của Cục Thuế hoặc nhà cung cấp dịch vụ để tránh tình trạng “phạt oan”.

Đối với mức xử phạt, theo Hiệp hội Tư vấn thuế Việt Nam, hiện nay số doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm hơn 97% tổng số doanh nghiệp của cả nước. Chỉ có khoảng 30% trong số này có hạ tầng công nghệ thông tin đạt chuẩn để đáp ứng yêu cầu truyền dữ liệu từ máy tính tiền đúng hạn. Trong khi đó, chi phí đầu tư ban đầu cho hệ thống máy tính tiền tích hợp hóa đơn điện tử dao động từ 30 đến 80 triệu đồng, chưa kể đến chi phí vận hành và đào tạo nhân sự.

Việc áp dụng chế tài nặng đối với các lỗi kỹ thuật có thể khiến doanh nghiệp nhỏ rơi vào thế bị động, thậm chí buộc phải thu hẹp hoạt động để tránh rủi ro bị phạt. Do đó, mức phạt với các vi phạm không gây thất thoát thuế như các lỗi sai về thời điểm, nội dung hóa đơn, hay chậm truyền trong thời gian ngắn nên áp dụng giảm nhẹ (khoảng từ 1 đến 3 triệu đồng) để vừa có tính răn đe vừa phù hợp với khả năng tài chính của đa số doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.