Thủy điện tùy tiện… xả tràn
Khi thiết kế các hồ đập và hồ đập thủy điện nói riêng, bao giờ các chủ đầu tư cũng trình bày phương án thiết kế với các cơ quan quản lý nhà nước là luôn ưu tiên mục tiêu điều tiết lũ vào mùa mưa và dự trữ bổ sung nguồn nước vào mùa khô cho vùng hạ lưu các lưu vực sông, sau đó mới đến mục tiêu kinh doanh là phát điện...
Cơ quan chức năng cần có giải pháp để đảm bảo an toàn cho người dân vùng hạ lưu các đập thủy điện
Thế nhưng câu chuyện xả tràn không đúng quy trình, thiếu trách nhiệm tại các đập thủy điện vẫn diễn ra như “chuyện thường ngày ở huyện”. Ở các lưu vực sông có nhà máy thủy điện như Vu Gia, Thu Bồn, A Vương (Quảng Nam), lưu vực sông Ba (Gia Lai)… hàng triệu hộ dân sinh sống vùng hạ lưu phải luôn đối mặt với những thách thức thiếu nước sinh hoạt và nước cho sản xuất nông nghiệp, biển xâm thực sâu vào mùa khô, đồng thời nơm nớp sợ lũ vào mùa mưa bão…
Mới đây, nhiều người dân ở vùng rốn lũ phía Tây các huyện Duy Xuyên, Đại Lộc, Điện Bàn… của tỉnh Quảng Nam đã bị một phen thót tim khi vào ngày 2/10/2013, mực nước các sông chảy qua địa phận huyện Đại Lộc, Điện Bàn lên nhanh bất thường. Lũ lên nhanh đến mức chưa từng thấy trong lịch sử (mỗi phút lên 3 cm), trong khi đó chính quyền và người dân địa phương không hề nhận được thông báo nào đề cập việc thủy điện Đăk Mi 4 xả lũ.
Lưu lượng nước theo Trung tâm khí tượng thủy văn Quảng Nam lên đến gần 2.744 m3/giây... Đến ngày 4/10/2013, nhiều nơi trong các huyện này bị ngập chìm sâu trong nước, có nơi ngập đến gần 2m, trên cấp báo động 2, một số trường học tại huyện Đại Lộc buộc phải cho học sinh nghỉ học… Nguyên nhân sau đó được xác định là do thủy điện Đăk Mil 4 xả tràn nhưng không thông báo trước.
Theo các cơ quan chức năng ở Quảng Nam, từ ngày 1 đến ngày 3/10/2013, không ít các đập thủy điện trên địa bàn đã tự ý xả tràn nước để bảo đảm cho “an toàn” hồ đập. Trong số đó, ngoài thủy điện Đăk Mi 4, còn có thủy điện A Vương, thủy điện Sông Tranh 2… lượng nước đổ về hồ luôn gấp gần 4 lần so với lượng nước thoát qua các tổ máy, có thời điểm lên đến 2.200 m3/giây và mở sẵn 6 cửa xả tràn.
Chỉ trong ngày 4/10/2013, huyện Đại Lộc đã có 2 người mất tích do lũ cuốn trôi. Trước đó, anh Nguyễn Văn Sĩ và anh Lê Đức Khanh, xã Đại Cường chèo ghe qua sông Quảng Huế cắt cỏ. Khi ra đến giữa dòng thì bất ngờ nước lũ xuất hiện khiến chiếc ghe bị nhấn chìm. Anh Khanh may mắn được các ghe gần đó ứng cứu đưa vào bờ, còn anh Sĩ bị nước cuốn trôi mất tích.
Đau lòng hơn, cũng trong chiều 4/10/2013, nước lũ bất ngờ xuất hiện cuốn trôi 2 học sinh Hà Trần Thu Giang và Nguyễn Phương Nhi trường tiểu học Phan Bôi, xã Điện An (Điện Bàn) khi các em đi ngang qua khu vực Đập Đá sông Cổ Cò. Mặc dù người dân nỗ lực ứng cứu khi phát hiện, nhưng chỉ cứu được em Giang, còn em Nhi bị nước lũ nhấn chìm.
Cùng ngày, người dân xã Đại Minh phát hiện thi thể ông Ngô Văn Phương (người địa phương) bị thiệt mạng do nước lũ cuốn trôi vào tối 3/10/2013. Theo ông Phan Đức Tính, Phó chủ tịch UBND huyện Đại Lộc, nước lũ không những gây thiệt hại về người mà còn nhấn chìm 51 trạm bơm thủy lợi nằm ven sông Ái Nghĩa, sạt lở nhiều đất nông nghiệp.
Thủy điện xả tràn không những làm ảnh hưởng đến đời sống và gây thiệt hại về người và tài sản của người dân phía Tây các huyện Điện Bàn, Đại Lộc mà còn làm cho nhiều tuyến đường trong phố cổ Hội An ngập sâu trong nước hơn 50cm, khiến chính quyền TP.Hội An phải báo động tình trạng khẩn cấp triển khai các lực lượng và phương tiện sẵn sàng ứng cứu giúp dân.
Trách nhiệm của chủ đầu tư các công trình hồ đập thủy điện phải theo dõi diễn biến thời tiết để điều tiết phát điện và xả lũ, sao cho mỗi hồ chứa luôn có sẵn dung tích đón lũ. Thế nhưng các thủy điện tại Quảng Nam đã không đảm bảo dung tích đón lũ, nước về hồ bao nhiêu lại... xả hết.
Không đảm bảo dung tích đón lũ, các hồ thủy điện đã “nói không” với điều tiết lũ trong thời điểm vùng hạ lưu ngập nặng.
Thiệt hại thì đã rõ! Thiết nghĩ, các cơ quan chức năng cần làm rõ trách nhiệm khi xả lũ không đúng quy trình gây thiệt hại cho người dân vùng hạ lưu. Cùng với đó, các bộ, ngành chức năng cần chỉ đạo các chủ đầu tư xây dựng quy trình chuẩn về vận hành hồ đập, vận hành điều tiết lũ liên hồ, có phương án cụ thể và thông báo sớm để người dân biết phòng tránh… cũng là để đảm bảo cuộc sống của hàng ngàn hộ dân vùng hạ lưu không phải nơm nớp lo sợ mỗi khi đến mùa mưa bão.
Bài và ảnh Thái Hòa