Xanh hóa là con đường sống còn của kinh tế tư nhân

Hoàn thiện thể chế để kinh tế tư nhân bứt phá trong "cuộc chơi xanh"

Thách thức từ “sân chơi” toàn cầu

Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế năng động nhất châu Á, trong đó, khu vực kinh tế tư nhân đóng vai trò là động lực then chốt. Tuy nhiên, sự phát triển này đang đối diện với những đòi hỏi khắt khe từ thị trường quốc tế, đặc biệt là các quy định về "biên giới carbon" hay các tiêu chuẩn về môi trường, xã hội và quản trị (ESG) ngày càng chặt chẽ.

Phát biểu tại Diễn đàn "Phát triển kinh tế tư nhân gắn với tăng trưởng xanh và bảo vệ môi trường bền vững" diễn ra ngày 15/8, ông Chu Phạm Ngọc Hiển, Chủ tịch Hội Nước và Môi trường Việt Nam cho rằng, để phát triển bền vững, kinh tế tư nhân cần phải "xanh hóa" mô hình sản xuất - kinh doanh, áp dụng các giải pháp tiết kiệm tài nguyên, giảm phát thải và thích ứng với biến đổi khí hậu. Đây không chỉ là trách nhiệm mà còn là con đường sống còn để nâng cao năng lực cạnh tranh.

TS. Nguyễn Thanh Hải, chuyên gia kinh tế cao cấp của Tổ chức Hợp tác Phát triển Đức (GIZ) cho hay, xu thế "chuyển đổi kép" đang định hình nền kinh tế toàn cầu, kết hợp giữa chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Kinh tế tư nhân là nền tảng của kinh tế thị trường, vì vậy cần được hỗ trợ bằng một khung pháp lý vững chắc, các chính sách khuyến khích rõ ràng và cơ chế ưu đãi thiết thực.

Theo ông Hải, các quốc gia tiên tiến như Liên minh Châu Âu (EU) đã triển khai Hệ thống pháp lý đồng bộ cùng gói "Thỏa thuận Xanh" (Green Deal) trị giá 750 tỷ Euro. Trong khi đó, Trung Quốc liên tục cập nhật danh mục tín dụng và trái phiếu xanh, còn Đức thì điều chỉnh các chính sách ưu đãi theo từng giai đoạn phát triển. Đây là những bài học kinh nghiệm quý báu cho Việt Nam.

Từ kinh nghiệm quốc tế, Thạc sĩ Hải đề xuất Việt Nam cần sớm ban hành khung pháp lý về tăng trưởng xanh, phù hợp với thông lệ quốc tế. Đồng thời, cần xây dựng các chương trình trọng điểm, đi kèm với kế hoạch huy động tài chính xanh hiệu quả. Đặc biệt, nên đa dạng hóa các chính sách ưu đãi, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp tư nhân tiếp cận vốn, tín dụng và trái phiếu xanh, nhất là với những dự án điển hình.

Dù đã có nhiều tín hiệu tích cực như việc Việt Nam đã vươn lên dẫn đầu Đông Nam Á về điện mặt trời và điện gió, trong đó kinh tế tư nhân giữ vai trò chủ đạo, nhưng rào cản vẫn còn rất lớn. Theo PGS.TS. Bùi Thị An, Đại biểu Quốc hội khóa XIII, các doanh nghiệp tư nhân đang gặp phải nhiều khó khăn như công nghệ sạch và sản xuất xanh đòi hỏi nguồn vốn lớn, vượt quá khả năng của nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Theo bà An, dù có nhiều quỹ đầu tư và chính sách hỗ trợ, thủ tục vay vốn vẫn còn phức tạp và thiếu sự thống nhất. Các chính sách về tín chỉ carbon, tiêu chuẩn xanh hay cơ chế mua bán điện trực tiếp (PPA) chưa được hoàn thiện, gây ra sự thiếu chắc chắn cho nhà đầu tư.

TS. Nguyễn Đình Tiến, trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội, chỉ ra một ví dụ điển hình là thị trường tín chỉ carbon. Dù Việt Nam có lợi thế lớn về tài nguyên rừng, nhưng việc thiếu quy định rõ ràng về quyền sở hữu và giao dịch tín chỉ đang cản trở các doanh nghiệp tham gia và hưởng lợi. Ông đề xuất hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường này và đưa các tiêu chí ESG vào luật pháp để khuyến khích doanh nghiệp áp dụng.

Doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng "xanh hóa" nền kinh tế

Để giải quyết những vướng mắc trên, một lộ trình hành động cụ thể cần được triển khai từ cả phía Nhà nước và doanh nghiệp. Ông Dương Duy Hưng, Vụ trưởng Vụ Kinh tế tổng hợp, Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương cho rằng cần phải cụ thể hóa, thể chế hóa Nghị quyết 68-NQ/TW để đưa vào cuộc sống một cách thực chất.

Ông Hưng đặt câu hỏi trăn trở: "Tại sao chính sách có rất nhiều nhưng doanh nghiệp vẫn cứ thấy khó?". Điều này cho thấy cần có cơ chế đối thoại hiệu quả hơn để hai bên gặp nhau, hiểu nhau và cùng hành động. Nhà nước cần xây dựng chính sách ưu đãi rõ ràng về thuế, tín dụng, hỗ trợ công nghệ và hạ tầng để tạo môi trường thuận lợi nhất.

Theo ông Dương Duy Hưng, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, vai trò của doanh nghiệp tư nhân không chỉ dừng lại ở việc sản xuất và kinh doanh. Họ cần trở thành những người kiến tạo, chủ động tham gia vào quá trình xây dựng và hoàn thiện chính sách phát triển kinh tế của đất nước.

Đáng tiếc, vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa thực sự nhận thức rõ tầm quan trọng của việc này. Sự thiếu chủ động trong việc tiếp cận các cơ quan quản lý, đóng góp ý kiến hay thậm chí là tìm hiểu sâu về pháp luật và các cam kết hội nhập đang vô tình khiến họ bỏ lỡ nhiều cơ hội.

Để phát triển bền vững và đóng góp hiệu quả vào nền kinh tế chung, ông Hưng cho rằng, các doanh nghiệp cần thay đổi tư duy, nâng cao trách nhiệm và tính chủ động. Hãy xem việc tuân thủ pháp luật và nâng cao năng lực cạnh tranh không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là lợi ích sống còn của chính mình.

Tiến sĩ Lại Văn Mạnh từ Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho rằng, để phát triển bền vững, các doanh nghiệp và người tiêu dùng cần chung tay "xanh hóa" nền kinh tế.

Đối với các doanh nghiệp, điều này đồng nghĩa với việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ sạch, phát triển năng lượng tái tạo, nâng cao hiệu suất sử dụng tài nguyên. Việc tiếp cận các nguồn tài chính xanh và đầu tư vào hạ tầng xanh cũng là những bước đi thiết yếu.

Về phía người tiêu dùng, cả khu vực công lẫn tư nhân cần ưu tiên sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường, tiết kiệm năng lượng và giảm thiểu rác thải. Những hành động này không chỉ bảo vệ môi trường mà còn góp phần hình thành một lối sống bền vững cho toàn xã hội.