Báo động nông dân bỏ mặc cà phê già cỗi

Để tìm giải pháp phát triển cây cà phê Tây Nguyên theo hướng bền vững, UBND tỉnh Đăk Lăk đã phối hợp với các bộ, ngành tổ chức hội nghị Phát triển bền vững ngành cà phê Việt Nam.

Theo đánh giá của Bộ NN&PTNT, hiện cả nước có 580.000 nông hộ trồng cà phê với diện tích trên 573.000ha, trong đó các tỉnh Tây Nguyên là khu vực canh tác cà phê trọng điểm của cả nước. Song, diện tích cà phê già cỗi đang chiếm tỷ lệ cao.

Nhiều hộ dân không mặn mà với tái canh cây cà phê

Trong đó, cà phê trên 20 năm tuổi lên đến 86.000 ha, chiếm 15% tổng diện tích cà phê; trên 14.000ha cà phê từ 15 – 20 năm tuổi, chiếm 20% cũng đang có dấu hiệu già cỗi, sinh trưởng chậm, năng suất và chất lượng thấp. Bên cạnh đó, mùa nắng hạn cũng đã gây thiệt hại đáng kể cho nhiều hộ nông dân trồng cà phê. Việc tái canh cây cà phê càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Định hướng đến năm 2020, diện tích cà phê cần tái canh 90.000ha, mỗi năm thực hiện tái canh từ 15 – 20% diện tích trên. Tuy nhiên, để tái canh cây cà phê cần thời gian từ 3 – 4 năm mới cho thu hoạch lại, khiến cho nông dân không mấy mặn mà với việc tái canh mà cứ để cây cà phê già cỗi để tận thu làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cà phê.

Ông Võ Văn Tuấn, xã Ea Tiêu, huyện Cư Kuin, tỉnh Đăk Lăk cho biết: “Mặc dù, cà phê đã già cỗi nhưng chúng tôi vẫn chưa muốn chặt bỏ trồng lại. Cả nhà tôi chỉ sống nhờ vào mấy sào rẫy này, giờ tái canh thì trong mấy năm tới, chờ cà phê lớn chúng tôi không biết sống sao. Thôi thì cứ từ từ sẽ tính”.

Theo Sở NN&PTNT tỉnh Đăk Lăk, diện tích cà phê bị già hóa, cho năng suất thấp đang tăng hàng ngày. Hiện diện tích cà phê đã trồng trên 20 năm chiếm 23,5%; từ 15 – 20 tuổi chiếm 34,9% diện tích toàn tỉnh…

Mặc dù cà phê là cây trồng chiếm đến 49% trong tổng diện tích đất nông nghiệp, gắn liền với nguồn thu nhập của đa số người nông dân địa phương, nhưng phần lớn cây cà phê được trồng từ những năm 1995 nên giống cây không được chọn lọc, do đó làm cho năng suất và chất lượng thấp, cần phải tái canh thay thế bằng những giống đã qua chọn lọc.

Chính những nguyên nhân này đã làm cho sản lượng cà phê của Đăk Lăk sụt giảm về năng suất, mặc dù diện tích trồng mới vẫn tăng. Trước sự tăng lên về diện tích cà phê già cỗi, thời gian qua, địa phương này đã triển khai tái canh được 11 nghìn ha/29 nghìn ha cần tái canh đến năm 2020.

Ông Đinh Văn Khiết, Phó chủ tịch UBND tỉnh Đăk Lăk cho biết, hiện cà phê có kim ngạch xuất khẩu vượt lên các cây khác. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là làm sao để đưa cây cà phê phát triển bền vững, chú trọng đầu tư công nghệ chế biến sâu để góp phần nâng cao giá trị cây cà phê hơn nữa; đặc biệt là phải làm thế nào có giải pháp để tái canh thành công diện tích cà phê đã được quy hoạch.

Theo ông Phạm Xuân Cam, Phó giám đốc Agribank chi nhánh Đăk Lăk, hiện đơn vị ông đang tự cân đối nguồn vốn để cho vay và chưa nhận được cấp bù lãi suất từ nguồn ngân sách.

Theo ông Cam, để nông dân yên tâm thực hiện tái canh cà phê, ngoài nguồn vốn đầu tư của NH còn cần tổng thể các giải pháp như: cây giống, kỹ thuật, công nghệ, quy hoạch và cả sự quyết tâm của nhiều ngành, nhiều cấp. Trong đó, nông hộ và DN là động lực chính, quyết định sự thành công của chương trình tái canh cây cà phê.

Về tổng thể toàn ngành cà phê, nếu tái canh theo lộ trình đã đặt ra thì sản lượng cà phê sẽ giảm đáng kể do diện tích tái canh lớn, chỉ tính riêng Đăk Lăk đã có trên 13% diện tích cà phê có nhu cầu tái canh trong những năm 2014-2020. Điều này cũng cần được cân nhắc giữa lợi ích trước mắt và lâu dài.

Thực tế tại Agribank Đăk Lăk, sau hơn năm triển khai cho vay chương trình tái canh cà phê, bằng nhiều giải pháp rất quyết liệt. Nhưng đến thời điểm hiện tại, chi nhánh Agribank mới giải ngân được trên 110 tỷ đồng, còn thấp so với nhu cầu thực tế. Kết quả cũng mới chỉ có khoảng trên 269 khách hàng vay vốn để trồng mới, ghép, cải tạo trên diện tích 732 ha.

Trong đó, nông hộ vay 47.325 triệu đồng (diện tích tái canh 263ha), còn lại là đầu tư cho 6 DN, với số vốn giải ngân 62.530 triệu đồng. Điều đáng nói, không phải NH không có nguồn vốn giải ngân mà là nông hộ và DN rất dè dặt trong vấn đề tiếp cận vốn tái canh cây cà phê.

Trao đổi về vấn đề này, ông Phan Tiến Thu, Giám đốc Agribank Gia Lai cho hay, diện tích cà phê trên địa bàn cần tái canh rất lớn, thế nhưng chi nhánh đã triển khai nhiều giải pháp nhưng chưa giải ngân được đồng nào… Triển khai cho vay chương trình này đang gặp nhiều cái khó, mà khó nhất là người dân không mặn mà với việc tái canh cà phê.

Từ thực tiễn trên, có thể rút ra nguyên nhân chủ yếu làm ảnh hưởng tiến độ tái canh cây cà phê tập trung ở các khâu như quy hoạch, vốn, giống và sự vào cuộc còn dè dặt của hộ gia đình và DN. Trong khi bài toán vốn đã được giải quyết, thông qua việc mới đây Thủ tướng Chính phủ giao NHNN chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức triển khai phương án cho vay tái canh cà phê tại các tỉnh khu vực Tây Nguyên giai đoạn 2014 – 2020, bảo đảm hiệu quả, đúng đối tượng và phát triển cây cà phê bền vững.

Cũng qua thực tế cho thấy, các chi nhánh của Agribank đã vào cuộc theo chỉ đạo của NHNN từ gần 2 năm trước. Vì vậy, việc tái canh cà phê có thành công hay không phụ thuộc rất lớn sự vào cuộc của chính quyền các địa phương, DN và người trồng cà phê.