Chứng khoán tuần: 'Tháng cô hồn' năm nay có khác?

Không phải do kiêng cữ, mà là cạn thông tin hỗ trợ

“Tháng cô hồn” – tháng 7 âm lịch hàng năm - thị trường thường vận động chậm chạp với mức tăng trưởng giá thấp hoặc giảm, cùng với thanh khoản suy yếu. Trong tâm thức người kinh doanh, đây là thời điểm không thuận lợi các giao dịch kinh tế do yếu tố tâm linh. Thật ra đối với nhà đầu tư chứng khoán, yếu tố tâm linh không ảnh hưởng nhiều, mà chủ yếu là thị trường vận động theo chu kỳ, có tăng có giảm và khi thông tin hỗ trợ ít đi, sẽ có ít lý do để thị trường tăng trưởng cao hơn.

Yếu tố kỳ vọng là động lực rất quan trọng đối với thị trường chứng khoán. Nhà đầu tư mỗi khi mua vào đều nghĩ đến một cơ hội trong tương lai, dù là ngắn hạn hay dài hạn. Khi thông tin trên thị trường dồn dập yếu tố tích cực, sự đồng thuận trong suy nghĩ nói trên càng lớn và thị trường càng có động lực tăng cao hơn. Nhà đầu tư bỏ tiền mua nhiều hơn và giao dịch sôi động.

Thống kê trong quá khứ thì thị trường thường tăng trưởng tốt trong tháng 6-7 do kỳ vọng vào kết quả kinh doanh quý 2. Nói cách khác, thị trường có lý do để tăng, khi nhà đầu tư cho rằng nếu doanh nghiệp làm ăn tốt, lợi nhuận cao, không có lý do gì để giảm. Mùa kết quả kinh doanh thường tác động lên thị trường sớm hơn và càng tăng cao trước thì rủi ro điều chỉnh sau đó càng lớn. Đó là sự vận động thông thường và hợp lý.

Khi kết quả kinh doanh đã được phản ánh vào mức tăng giá cổ phiếu, để tiếp tục tăng cao hơn nữa, thị trường cần các yếu tố hỗ trợ mới. Nếu không tìm được lực hỗ trợ mới để củng cố kỳ vọng, thị trường thường suy yếu hoặc chỉ đi ngang tích lũy để chờ đợi.

Do chu kỳ vận động này trùng với thời điểm “tháng cô hồn”, nên yếu tố tâm linh này dễ được sử dụng để lý giải cho diễn biến thị trường, trong khi đúng ra phải ngược lại: Vì thị trường cạn thông tin hỗ trợ vào tháng 8 (tương đương tháng 7 âm lịch) nên giá có khuynh hướng yếu đi.

Nhìn vào thực tế thị trường từ giữa tháng 7 vừa rồi đến nay, không còn bất kỳ thông tin đáng kể nào hỗ trợ giá cổ phiếu. Tất cả những doanh nghiệp báo cáo lợi nhuận tốt, giá cổ phiếu đều đã tăng rất tốt. Thậm chí có nhiều trường hợp số liệu được đưa ra, giá cổ phiếu lại giảm.

Cho đến thời điểm tháng 8, các kết quả kinh doanh đã kết thúc và bắt đầu xuất hiện nhiều thông tin bất lợi. Doanh nghiệp làm ăn bết bát, những sai sót trong báo cáo lợi nhuận thường bị lộ ra vào giai đoạn cuối của chu kỳ báo cáo bán niên. Điều này tác động càng mạnh do trước đó thị trường đã trải qua một đợt tăng trưởng tốt.

Tuy nhiên những gì diễn ra trong 2 tuần đầu tháng 8 này lại cho thấy một bức tranh hơi khác: Thị trường lặp lại tính chu kỳ của “tháng cô hồn” trong 3 tuần cuối tháng 7 và đầu tháng 8, để rồi lại có một tuần tăng trưởng mạnh hiếm có. Mức biến động đang diễn ra là rất khác thường. Liệu đây có phải là dấu hiệu của một tháng 8 khác lạ, khi “tháng cô hồn” đã đi được quá nửa?

Cổ phiếu trụ có đủ tạo khác biệt?

Thị trường chào đón “tháng cô hồn” bằng tuần giảm 2,2% ở VN-Index và chia tay đỉnh cao 680 điểm. Quy luật dường như vẫn đúng khi hai tuần kế tiếp, chỉ số tiếp tục đi xuống. Đặc biệt, trong tuần đầu tháng 8, VN-Index sụt giảm tới 3,8%, tương đương 24,84 điểm, mức tụt giảm mạnh kỷ lục trong 27 tuần.

Bất ngờ xuất hiện trong tuần thứ hai của tháng 8, khi thị trường ngay lập tức lấy lại được 4,5%, tương đương 28,32 điểm, cũng là mức tăng mạnh kỷ lục trong 43 tuần.

Mức biến động rất lớn nói trên diễn ra ngay trong 2 tuần liên tiếp là điều hiếm thấy. Tuy nhiên phải nói rõ rằng mức tăng đó dựa chủ yếu trên sự biến động mang tính dẫn dắt của các cổ phiếu lớn.

Có thể làm một so sánh đơn giản để thấy điều này: VN-Index tăng trong tuần 4,5% và chỉ số HSX30 tăng 4,2%, gần như tương đương. Điểm khác biệt giữa hai chỉ số này, ngoài số lượng cổ phiếu được sử dụng để tính toán, còn là tiêu chuẩn giới hạn vốn hóa tối đa 10% của bất kỳ cổ phiếu nào trong rổ.

Việc giới hạn vốn hóa nhằm hạn chế ảnh hưởng quá lớn từ một số cổ phiếu đến toàn thể chỉ số. Bất kỳ cổ phiếu nào có vốn hóa trong rổ lớn hơn 10% đều bị điều chỉnh giảm xuống 10%, đồng nghĩa với vốn hóa của các mã còn lại tăng lên. Chẳng hạn VNM chiếm 19,65% vốn hóa của rổ HSX30 theo cách tính thông thường, nhưng sẽ chỉ được tính là 10%. Ngược lại, VN-Index không có giới hạn nói trên, nên tỷ trọng vốn hóa của VNM chiếm tới 15,38%. Nói đơn giản, khi tính toán VN-Index, VNM sẽ ảnh hưởng đến chỉ số nhiều hơn là đối với HSX30-Index dù có cùng 1 mức tăng giá.

Đây chính là nguyên nhân dẫn đến mức tăng rất mạnh của VN-Index trong tuần qua: Do các trụ tăng giá mạnh đẩy lên, còn đa số cổ phiếu khác tăng bình thường. Các trụ vừa tăng giá mạnh, vừa có tác động vốn hóa khổng lồ trong VN-Index.

Cụ thể, 5 cổ phiếu vốn hóa lớn nhất thị trường, kéo VN-Index lên nhiều nhất trong tuần qua là VNM, tăng giá 6,33%, vốn hóa chiếm 15,38% trong VN-Index; VCB tăng giá 6,86%, vốn hóa chiếm 10,99%; GAS tăng 5,88%, vốn hóa chiếm 9,13%; VIC tăng 9,62%, vốn hóa chiếm 7,98%; CTG tăng 2,34%, vốn hóa chiếm 4,93%.

Chỉ 5 cổ phiếu trên mà vốn hóa đóng góp tới 48,41% vào chỉ số VN-Index. Kể cả khi toàn bộ số cổ phiếu của HSX đứng im thì chỉ 5 mã này cũng đã đủ để đẩy VN-Index lên rất mạnh. Nếu các cổ phiếu còn lại giảm, 5 mã này đủ sức cân bằng lại. Tuần qua, không chỉ 5 cổ phiếu nói trên rất khỏe, mà hầu hết cổ phiếu đều tăng giá. Có tới 231 cổ phiếu ghi nhận tăng giá ở HSX trong tuần, chiếm 74,8% số cổ phiếu của sàn. Đó mới là động lực thật sự của VN-Index.

Nếu các cổ phiếu trụ nói trên tiếp tục đà tăng, VN-Index sẽ chẳng “ngán” gì tháng cô hồn. Tuy nhiên phải nhấn mạnh đây là VN-Index, chứ không phải thị trường chung. Không nên nhìn nhận VN-Index là thị trường, vì các cổ phiếu lớn có thể kéo chỉ số lên, nhưng chưa chắc thị trường chung – hàm ý rằng số lớn cổ phiếu – cũng tăng giá. Điều này cũng có thể diễn biến ngược lại: Các trụ có thể điều chỉnh và kéo theo chỉ số điều chỉnh.