Có nên mở rộng tái canh cà phê?
Chặt bỏ cây cà phê
Giá cà phê tại các tỉnh Tây Nguyên năm nay xuống thấp, mức giá trung bình ở thời điểm hiện tại vẫn chỉ xoay quanh mốc trên dưới 31.000 đồng/kg cà phê nhân. Với mức này, nhiều hộ dân không mặn mà thực hiện kế hoạch tái canh cà phê, thậm chí là phá cà phê để trồng cây khác.
Tái canh cà phê đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn |
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu, do 3 năm trở lại đây giá cà phê liên tục giảm mạnh nên nhiều nông dân trên địa bàn tỉnh đã dần chặt bỏ để trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao hơn.
Cụ thể, nếu như năm 2014, diện tích trồng cà phê của toàn tỉnh gần 7.000ha, thì đến nay chỉ còn hơn 6.000ha. Đặc biệt, giá cà phê giảm từ 6.000-7.000 đồng/kg so với năm 2014 và đang ở mức 32.000-33.000 đồng/kg. Do đó, nhiều chủ vườn đã chặt bỏ chuyển sang trồng một số loại cây khác như hồ tiêu.
Tại Đắk Lắk, thời gian gần đây cũng đã xuất hiện tình trạng người dân tại một số xã trên địa bàn huyện Cư Mgar phá bỏ vườn cây cà phê để trồng tiêu. Đại diện Phòng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn huyện này cho biết, chỉ tính từ năm 2014 đến nay, toàn huyện Cư Mgar đã có trên 100 ha cây trồng lâu năm (trong đó có cà phê), bị phá bỏ để chuyển sang trồng tiêu.
Theo tính toán của người dân trồng cà phê, nếu phá bỏ vườn cà phê để tái canh thì cũng phải chờ 3 năm sau mới cho thu hoạch, trong khi giá cà phê những năm qua khá thấp và luôn bấp bênh, lợi nhuận thu về không đáng kể so với các loại cây trồng khác như hồ tiêu.
Thừa nhận điều này là rào cản đối với việc triển khai Đề án tái canh cà phê, ông Lê Văn Đức, Phó Cục trưởng Cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), cho rằng, giải quyết vấn đề sinh kế cho người sản xuất là vấn đề cần thiết khi triển khai tái canh cà phê.
Bởi lẽ, trong thời gian luân canh trước khi trồng và thời kỳ kiến thiết cơ bản của cây cà phê, người trồng cà phê không có thu nhập. “Tái canh cà phê đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn, rủi ro cao. Ngoài nguồn vốn tự có, người sản xuất tiếp cận nguồn vốn vay còn có nhiều trở ngại”, ông Lê Văn Đức nói.
Khó tiếp cận vốn tái canh
Đứng ở góc độ DN, bà Nguyễn Thị Thủy, Chủ tịch kiêm Tổng giám đốc Công ty TNHH MTV Cà phê 721 (Huyện Eakar, tỉnh Đắk Lắk), cũng đồng quan điểm trên khi cho rằng khó khăn nhất khi thực hiện tái canh cà phê là nguồn vốn. “Hiện tại, công ty cà phê 721 vẫn phải dùng vốn tự có để tái canh”, bà Thủy cho hay.
Liên quan đến vấn đề này, ông Võ Văn Chân, Trưởng ban khách hàng hộ sản xuất và cá nhân Agribank cho hay, Đề án tái canh chỉ hỗ trợ tín dụng đối với những diện tích nằm trong diện quy hoạch trong khi các tỉnh mới chỉ có quy hoạch chung, chưa có quy hoạch chi tiết đối với ngành cà phê nên Agribank chưa có căn cứ để xây dựng phương án cho vay.
“Đối với người nông dân, khi tái canh cà phê, họ sẽ bị mất nguồn thu nhập từ 5-6 năm. Trong khi đó, vốn đầu tư cho tái canh là khá lớn, khoảng trên 150 triệu đồng/ha/3 năm đầu; Cùng với đó, tài sản trên đất của nông dân nhiều khi chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu, gây khó khăn cho việc xác định giá trị tài sản bảo đảm và thực hiện hợp đồng thế chấp”, ông Chân nhận xét.
Trước tình thế “tiến thoái lưỡng nan”của cả người dân, DN và cơ quan có liên quan khi thực hiện tái canh cà phê, đặc biệt là khi giá cà phê liên tục giảm trong 3 năm qua, câu hỏi đặt ra lúc này là có nên tiếp tục mở rộng việc tái canh cà phê như trong Đề án hay không.
Bà Nguyễn Thị Thủy, cho rằng, tái canh cà phê là một chủ trương lớn của Nhà nước, để duy trì sự phát triển ổn định của cả một ngành. “Cũng tương tự như cao su, giá cà phê có thể lúc lên lúc xuống. Giá có thể giảm trong thời gian ngắn, nhưng về lâu về dài thì nó sẽ tăng trở lại.
Do vậy, vẫn sẽ cần phải thực hiện tái canh để duy trì một ngành”, bà Thủy nói và cho biết, tính đến 31/12/2015, Công ty 721 đã bỏ ra 4 tỷ đồng thực hiện tái canh 63 ha cà phê. Kế hoạch trong năm 2016, công ty sẽ tái canh thêm 25 ha cà phê già cỗi.
Từ kinh nghiệm thực tế, bà Thủy cho biết, DN có thể bỏ ra 30% vốn đối ứng, và cần vay thêm 70% nguồn vốn để thực hiện tốt việc tái canh. Theo bà, để DN, người dân có cơ hội tiếp cận nhiều nguồn vốn thực hiện tái canh cà phê, không nên chỉ định một ngân hàng là Agribank cho vay, vì có thể sẽ tạo ra độc quyền. Thay vào đó, cần mở ra cho nhiều NHTM tham gia.
Còn theo các chuyên gia, người trồng cà phê thường dễ bị “tổn thương” nên khi giá cà phê bấp bênh như hiện nay, họ dễ dàng xuống tay chặt bỏ ngay những vườn cà phê xanh tốt để chuyển sang một loại cây trồng khác. Tình trạng này đã từng xảy ra nhiều năm trước, người dân ồ ạt chặt bỏ cà phê để chuyển sang trồng ca cao, để rồi lại chặt bỏ ca cao, tạo ra cái vòng luẩn quẩn, dẫn đến sự phát triển thiếu bền vững của ngành cà phê.
Do đó, bên cạnh đẩy mạnh chính sách hỗ trợ của Nhà nước về tái canh, cần có sự vào cuộc tuyên truyền mạnh mẽ của cơ quan chức năng để tránh xảy ra tình trạng người dân ồ ạt chặt bỏ vườn cây cà phê.
Theo Đề án tái canh cà phê, từ năm 2014 đến năm 2020 sẽ tái canh khoảng 120.000 ha. Trong đó, tái canh 90.000 ha, ghép cải tạo 30.000 ha, chủ yếu tập trung ở 5 tỉnh Tây Nguyên. Cụ thể, Lâm Đồng 45.600 ha (tái canh 22.600 ha, ghép cải tạo 23.000 ha); Đắk Lắk 29.600 ha (tái canh 27.600 ha, ghép cải tạo 2.000 ha); Đắk Nông tái canh 24.500 ha (tái canh 22.000 ha, ghép cải tạo 2.500 ha); Gia Lai 17.800 ha (tái canh 15.300 ha, ghép cải tạo 2.500 ha); Kon Tum tái canh 2.500 ha. |