Được mất lễ hội?

Ảnh minh họa

Còn nhớ tại Bắc Ninh, địa phương năm 2015 đã gây sóng dư luận với tục "chém lợn". Lễ hội này đã có lịch sử hơn 800 năm. Theo truyền thuyết vẫn được dân làng truyền kể, lễ hội được tổ chức để tưởng nhớ một vị tướng khi bị đối phương truy đuổi, đã dẫn quân về lánh nạn ở làng Ném Thượng.

Vì không đủ lương thực, trong khi lợn rừng lại rất nhiều, nên ông đã ra lệnh chém lợn nuôi quân. Lễ hội chém lợn có ý nghĩa là khao quân, trong những năm chiến tranh bị mai một. Năm 1999, lễ hội được khôi phục. Nhiều ý kiến vẫn cho rằng đây là lễ hội giàu truyền thống văn hóa, cần được bảo tồn, phát huy.

Tương tự, lễ hội “đâm trâu” có từ rất lâu ở các tỉnh Tây Nguyên, mang đậm dấu ấn văn hoá và phong tục của đồng bào các dân tộc trên cao nguyên này. Lễ hội đâm trâu với biểu tượng “cây nêu thần” có ý tưởng mong muốn cuộc sống ấm no, hạnh phúc, trở thành một nghi lễ độc đáo trong các ngày hội của buôn làng, là sự kế tục truyền thống văn hoá xa xưa của người Tây Nguyên.

Xoay quanh những lễ hội này đã có những ý kiến khác nhau giữa các nhà quản lý và chuyên môn. Trong một hội nghị bàn về công tác quản lý lễ hội, Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL đã không ngần ngại khi phát biểu: “Những hình ảnh chém lợn máu me be bét, đập đầu trâu dã man cho đến chết thật sự rất phản cảm, phải chấm dứt ngay. Nói là diễn ra ở hội làng nhưng khi đã lên Internet cả thế giới biết, nó là hình ảnh đất nước, dân tộc chứ không chỉ ở làng nữa”. Ông khẳng định những lễ hội dã man này không thể xảy ra trong những mùa lễ hội tới.

Một ý kiến khác mang tính phản biện là của giáo sư Ngô Đức Thịnh, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam, khi ông cho rằng “Không có bất cứ lễ hội nào là lễ hội “man rợ”. Chỉ có những người không hiểu về lễ hội mới nghĩ vậy”.

Đáng lưu ý hơn, theo ông Vũ Xuân Thành, Chánh Thanh tra Bộ VH-TT&DL thì với các lễ hội như “chém lợn” thì UNESCO thừa nhận tính riêng biệt nhưng không thừa nhận tính bạo lực. Tâm điểm của lễ hội này là màn chém con lợn sống để tế bái đã làm giấy lên những ý kiến xung quanh việc tồn tại hay không, lễ hội này cũng như mối quan hệ giữa những phong tục lâu đời của Việt Nam với những tiêu chuẩn mới trong xã hội ngày nay?

Có ý kiến đề nghị đổi tên thành lễ hội "rước lợn" và không có màn chém lợn mà chỉ nên là thủ tục tượng trưng. Hay như việc nghiên cứu phong tục về văn hoá Tây Nguyên đang đặt ra nên chăng có sự gạn lọc để chọn và giữ gìn phần ý nghĩa tinh thần có tính chất truyền thống của đồng bào dân tộc Tây Nguyên trong tục lệ đâm trâu, bên cạnh việc bỏ những yếu tố ít nhiều mang tính bạo lực cổ xưa.

Nhiều nhà khoa học cho rằng lễ hội “chém lợn” hay “đâm trâu” không phải là giá trị bất biến, mà có thể thay đổi được, đề nghị thay đổi cách thức tổ chức cho phù hợp.

Lễ hội “chém lợn” hay “đâm trâu” nói riêng và lễ hội nói chung vẫn là một sinh hoạt văn hoá có ý nghĩa tinh thần rất lớn cần được hiểu đúng ý nghĩa để có biện pháp bảo tồn phần tinh hoa, truyền thống của nó, nếu không chẳng bao lâu nữa, một nền văn hoá đậm đà bản sắc dân gian sẽ biến mất?